27 Ιουλ 2016

Διπλή απλοποίηση, γαληνοτάτη και χάος

Τα "400 χρόνια σκλαβιάς" είναι απλοποίηση. Διπλή.

Απλοποίηση είναι η σκλαβιά, που συχνά είχε οικειοθελείς προσχωρήσεις - νομικό επιχείρημα ακόμη και σήμερα σε περιπτώσεις που το ελληνικό κράτος διεκδικεί ακίνητα ιδιωτών ("οι Οθωμανοί δεν κατέκτησαν το [τάδε] νησί, άρα η απελευθέρωση δεν καθιστά δημόσιες τις ιδιοκτησίες").

Απλοποίηση είναι φυσικά και οι τέσσερις αιώνες. Αλλού ήταν περισσότεροι (σχεδόν πέντε, στο βορρά), αλλού όμως πολύ λιγότεροι. Μέχρι και μηδέν. Η γαληνοτάτη Βενετία κράτησε τα Επτάνησα και (για μεγάλο διάστημα) άλλες παραθαλάσσιες καστροπόλεις. Όταν καταλάγιασε το πάθος απέναντι στην τιάρα, απ' την οποία κρίθηκε προτιμότερο το σαρίκι, η ναυτική δύναμη της ανατολικής Αδριατικής λειτούργησε σαν κιβωτός της Ελλάδας - και σαν ανάχωμα απέναντι στους Οθωμανούς.

Δεν χτίστηκαν τζαμιά στα Επτάνησα, ούτε και στη Δαλματία. Τα καταπράσινα και όμορφα νησιά των διακοπών μας στο Ιόνιο και την Αδριατική, με την παστιτσάδα και την χορωδιακή πολυφωνία (καντάδες ή klape), είναι ένα θαυμαστό πολιτιστικό υπόβαθρο, που το υπερασπίστηκαν όπλα, καράβια και πολεμιστές και περιόρισαν τους Τούρκους στο να αγναντεύουν από ψηλά ή μακριά. 

Τα σύνορα της Κροατίας, με ενδοχώρα λίγων μόλις χιλιομέτρων, είναι ένα απομεινάρι που δείχνει χαρακτηριστικά το πώς η μεγάλη δύναμη της λιμνοθάλασσας κυριάρχησε στα σκοτεινά, για άλλους, χρόνια. Η γραμμή αυτή είναι σαν την ταινία που συγκρατεί εδάφη διαμελισμένα - κόλποι, χαράδρες και άλλα εντυπωσιακά τοπία, εκεί κοντά είναι άλλωστε και το Καρστ.

Όλο αυτό συνεχίζεται σχεδόν απαράλλαχτο όσο κατεβαίνεις νοτιοανατολικά, οδηγώντας επί ώρες σε έναν αυτοκινητόδρομο που γίνεται όλο και πιο ερημικός και προβλέψιμος. Ξέρεις ότι παρακάτω είναι τα διαμάντια της Ραγούζας (Dubrovnik) και του Μαυροβουνίου και νομίζεις πως ήδη τα έχεις δει όλα. Η μονότονη ομορφιά όμως σπάει από το ποτάμι της Ερζεγοβίνης, τον Νέρετβα που μπορεί να σημαίνει και "νερό" (αν πιστέψουμε στις κοινές ινδοευρωπαϊκές ρίζες). Η χαοτική καμπίσια Μεσόγειος με τα καρπούζια, τα πορτοκάλια και τα χίλια δυο καλά της φύσης, έρχεται για λίγο γύρω σου. Σε μια γέφυρα στο Μέτκοβιτς, ηλιοκαμένα πιτσιρίκια ετοιμάζονται να βουτήξουν στα νερά. Λίγο παραπέρα, σε περιμένουν οι συνοριακές διαβάσεις, με επιγραφές και στα κυριλλικά, και - για να μην ξεχνιόμαστε - ένας μιναρές.

Ναι, είναι ο ποταμός του Μόσταρ και των παρτιζάνων. Η διέξοδος των Οθωμανών στη θάλασσα. Το σκηνικό μιας θρυλικής γιουγκοσλάβικης ταινίας με Όρσον Γουέλς και Γιουλ Μπρύνερ. Το θέατρο μαχών με τρεις τουλάχιστον αντιμαχόμενες παρατάξεις, το σαράντα-κάτι και το ενενήντα-κάτι. Ένας τόπος παλαβός με χέλια, βατράχια, συνθήκη Ραμσάρ και σοσιαλιστική αρχιτεκτονική πλάι σε σύγχρονες εμπορευματικές εγκαταστάσεις.

Το δέλτα του Νέρετβα είναι ένα κομμάτι χύμα μεσογειακό ανάμεσα στα κυριλέ τουριστικά φιλέτα. Στην περιοχή προγραμματίζονται καινούργιες οδικές υποδομές, πολύ ακριβές αν σκεφτεί κανείς ότι συνδέουν τόπους που το Economist θα χαρακτήριζε "nowhere much", σχετικά μικρής ζήτησης και στην περιφέρεια. Με τον τρόπο αυτό οι άγριες εκβολές μπορεί να μείνουν στην - ίσως ευεργετική - αφάνεια. Θα είναι αόρατες στον διερχόμενο, σαν τους Ρομά του Αντιρρίου (και τους μιναρέδες του Αράτου που παρακάμπτει η Εγνατία), αλλά πάντα εκεί.


1 σχόλιο:

panosvar είπε...

Οδοιπορικό α λα Yanko. Νέο είδος συγκριτικά με το ύφος των υπόλοιπων δημοσιευμάτων στο blog το οποίο διαβάζεται με ευχαρίστηση. Προτείνω τη δημοσίευση άλλων παρόμοιων άρθρων για τον εμπλουτισμό των γνώσεων για μας που έχουμε κλειστεί στην Αττική και οι ορίζοντες μας είναι περιορισμένοι από τα τριγύρω βουνά.