Κατιούσα και χαβαλές

Το 2004, λίγο πριν τις εθνικές μας εκλογές, είχε κυκλοφορήσει ένα CD με τον σπάνιο συνδυασμό του χαβαλέ και του ιστορικού ντοκουμέντου. Είχε τον κοινότοπο αλλά πάντα πιασιάρικο τίτλο "Ελλάς το μεγαλείο σου" και περιείχε εμβατήρια του ΕΑΜ, ύμνους σε πολιτικούς αρχηγούς και ποδοσφαιρικές ομάδες καθώς και αποσπάσματα ομιλιών του δικτάτορα Παπαδόπουλου και του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Το καθένα τους ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Μερικά, ήδη γνωστά μου (οι ποδοσφαιρικοί ύμνοι, τα αντάρτικα από τον Τζαβέλα, φυσικά η ομιλία για τον ασθενή εις τον γύψον) - και άλλα που δεν τα είχα καν φανταστεί. Ψήγματα της Ελλάδας, κομμάτια του λαού και της ιστορίας του.

Χαβαλές όμως. Τουλάχιστον για εμένα και νομίζω το άμεσο, τότε, περιβάλλον μου. Επηρεασμένοι όλοι μας προφανώς από τα 9 χρόνια που είχαν προηγηθεί, στα οποία η παρέα ζούσε γύρω από τη λάσπη (την), το σατιρικό περιοδικάκι των 27 αντιτύπων που από το δεύτερο "τεύχος" του ανέβηκε στο ίντερνετ και σταδιακά έγινε portal, με αξιόλογη δημοτικότητα τον καιρό που δεν υπήρχαν κουλούρια, και βατράχια (και με πολύ πιο πλούσιο υλικό από τα σύγχρονα σάιτ, συμπεριλαμβανομένων παιχνιδιών με χιούμορ και πρωτοτυπία, βλ. Τρομοπάκμαν και Φρουτομάκης).

Ξέρω ότι έχω γράψει πολλές φορές για αυτό το κομμάτι της ζωής μας, που επιβιώνει με νεώτερα και επιλεγμένα παλαιότερα κείμενα στο http://laspii.blogspot.com/. Εκείνον τον καιρό, μόνο με χιούμορ θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ντοκουμέντα. Τον εμφύλιο όσοι τον είχαν πολεμήσει πέθαιναν, αν δεν ήταν ήδη νεκροί. Στην πολιτική βρίσκονταν ήδη ο εγγονός του Γεωργίου Παπανδρέου και ο ανιψιός του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μόνο οι ποδοσφαιρικοί ύμνοι προσφέρονταν για πειράγματα: ακόμη θυμάμαι πόσο εξόργιζα τους δικούς μου αγαπημένους βάζελους όταν παράφραζα τον ύμνο του Παναθηναϊκού τραγουδώντας το "Τρώτε Μακαρόνια..." από την ταινία με τον Βέγγο, στο ρυθμό του "Σύλλογος Μεγάλος...".

Δεν ξέρω αν αυτά που γράφω τα έβλεπαν έτσι οι περισσότεροι που έτυχε να ακούσουν αυτό το ηχητικό υλικό. Αν τα έβλεπαν έτσι τότε και αν θα τα έβλεπαν έτσι και σήμερα. Έχουν μεσολαβήσει, βλέπετε, διάφορες αφορμές για να τα δούμε αλλιώς: εξελίξεις που δίχασαν, εν μέρει λόγω καινούργιων αφορμών (όπως η οικονομική κρίση και η τρόικα) και εν μέρει λόγω αναβίωσης ζητημάτων του παρελθόντος.

Το 2008 ο φόνος του νεαρού Γρηγορόπουλου από αστυνομικό ξεσήκωσε μια σειρά διαδηλώσεων, που αμέσως βαφτίστηκαν (και από βρεταννικές εφημερίδες) "Δεκεμβριανά". Θεωρητικά η μόνη ομοιότητα θα ήταν ο μήνας. Αμέσως όμως εμφανίστηκαν οι "κοινωνιολογικού" τύπου αναλύσεις που έδιναν ένα βαθύτερο νόημα. Υποτίθεται ότι η διεθνής κρίση χτυπούσε την (κατά Αλογοσκούφη) "θωρακισμένη" οικονομία, ότι ξεσηκώθηκε κόσμος "χωρίς προοπτική" (Πού; Στην μεταολυμπιακή Ελλάδα που το πρόβλημα ήταν οι "χαμηλοί μισθοί" των 700 ευρώ!) κι ότι οι ταραξίες ήταν το βαρόμετρο της κοινωνίας, όχι απλά αληταράδες και εγκληματίες, Έλληνες και μη που μεταξύ άλλων βούταγαν ηλεκτρικές συσκευές από σπασμένες βιτρίνες, με υπόκρουση συνθημάτων όπως "Λέει, λέει, να γίνει του L.A.".

Αυτά γίνονταν κι εκείνα γράφονταν και στη συνέχεια είχαμε αυτά που θυμόμαστε καλύτερα διότι τα ζούμε ακόμη, μεταξύ των οποίων και μερικές άλλες αναφορές στο παρελθόν. Οι χρυσαυγίτες άρχισαν να τιμούν, επίσημα πια ως εκλεγμένοι από τον λαό μας (από το 2012), την πηγάδα του Μελιγαλά - το τραγικό από κάθε άποψη γεγονός της σφαγής Ελλήνων από Έλληνες, μετά από μια μάχη του ΕΛΑΣ με τους συνεργάτες των υποχωρούντων Γερμανών κατακτητών. Το 2014, στην παρέλαση του Χαλανδρίου, ο δήμαρχος (με υποστήριξη Σύριζα και Ανταρσύα) έπαιξε την ρωσική Κατιούσα στην παρέλαση, με προφανή νύξη στον ύμνο του ΕΑΜ που χρησιμοποιούσε τον ίδιο σκοπό. Στο τέλος της χρονιάς, ο Γκάρντιαν άρχισε τους παραλληλισμούς της "πρώτης φοράς Αριστερά" (που ερχόταν, μετά την αποτυχία Δήμα να εκλεγεί πρόεδρος) με την "παραλίγο πρώτη φορά" του 1944-1949. Μόλις εξελέγη ο Σύριζα, ο εν Βρεταννία καθηγητής Λαπαβίτσας (υπουργός την πρώτη περίοδο, πριν πάει με Λαφαζάνη) τραγούδησε την Κατιούσα με τους εαμικούς στίχους.

Εκεί πια πείστηκα ότι είχαμε πάρει την κατιούσα. Τα υπόλοιπα είναι ζώσα ιστορία και θλίψη, από την οποία προσπαθώ να ξεφεύγω με κάθε ευκαιρία. Συχνά γράφοντας, όπως εδώ και στις συνεργασίες με ιστοτόπους. Και ενίοτε ακούγοντας τα ίδια κομμάτια του χαβαλέ, καμιά φορά σε ευτυχείς συμπτώσεις - όπως πέρυσι στο Σίμπενικ, που ο DJ του παραδίπλα κλαμπ έβαλε αυτήν και άλλες ρώσικες μελωδίες για να γλεντήσει το κοινό (από Κροάτες και ξένους, κάθε άλλο παρά αληταράδες και εγκληματίες) τη νίκη της εθνικής των Vatreni μέσα στη χώρα του Πούτιν, την εποχή που η μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία της χώρας του αποκτούσε ισχυρή μετοχική παρουσία δύο κρατικών ρωσικών τραπεζών.

Υποδομές, υπηρεσίες και ο κόμης Δράκουλας

Τα ψιλά γράμματα περιορίζουν την υποχρέωση της αερογραμμής -σε περίπτωση εκτροπής πτήσης λόγω ανωτέρας βίας- στην παροχή μεταφοράς έως τον τελικό προορισμό χωρίς πρόσθετη χρέωση. Ωστόσο, είναι δύσκολο να θεωρηθεί ικανοποιητική η λύση που προτάθηκε στους επιβάτες της Ryanair το βράδυ της 4/1/2019. Όταν οι καιρικές συνθήκες κατέστησαν αδύνατη την προσγείωση στη Θεσσαλονίκη, η αερογραμμή επέλεξε να προσγειώσει το Boeing 737 στην Τιμισοάρα της Ρουμανίας, μια πόλη 750 χλμ. και τρεις χώρες μακριά από την ελληνική "συμπρωτεύουσα". Η επιλογή είναι πραγματικά ακατανόητη. Άπαξ και επρόκειτο για έκτακτη ανάγκη, θα μπορούσαν θεωρητικά να είχαν επιλεγεί τα πλησιέστερα δυνατά αεροδρόμια, π.χ. τα Σκόπια ή η Καβάλα. Αν περιοριζόταν κανείς στα αεροδρόμια που εξυπηρετεί η αερογραμμή, υπήρχαν σε παραπλήσια απόσταση η Σόφια, η Φιλιππούπολη και η σερβική Νις - όπως και η Αθήνα, που έχει το πλεονέκτημα να βρίσκεται στην ίδια χώρα και σε απόσταση που ισοδυναμεί με τα 2/3 της διαδρομής Θεσσαλονίκη-Τιμισοάρα.

Όπως όλη η Ελλάδα πλέον γνωρίζει, το πρόβλημα έφτασε το επόμενο πρωί στα ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια και προκάλεσε παρέμβαση του Έλληνα υπουργού υποδομών, ο οποίος μερίμνησε για να μεταφερθούν με ειδική πτήση της Aegean οι μισοί περίπου επιβάτες, που (εύλογα) δεν είχαν δεχθεί την "προσφορά" της Ryanair για οδική μεταφορά, ούτε την παροχή διαμονής σε ξενοδοχείο, που μάλιστα προτάθηκε το πρωί και αφού οι άνθρωποι είχαν περάσει το βράδυ στο ρουμανικό αεροδρόμιο, χωρίς επαρκή ενημέρωση και φροντίδα σύμφωνα με όσα καταγγέλθηκαν. 

Γράφτηκαν διάφορες βιαστικές δικαιολογίες για την Ryanair, κατά κανόνα από υπέρμαχους της "ελεύθερης αγοράς" ή και πελάτες της που "ποτέ δεν είχαν πρόβλημα", που δεν βγάζουν και πολύ νόημα, όπως ότι τα καύσιμα δεν έφταναν για την Αθήνα. Η συγκεκριμένη εξήγηση μάλλον καταρρίπτεται αν δει κανείς το διάγραμμα πτήσης που δημοσίευσε ο Independent, σύμφωνα με το οποίο η αναστροφή έγινε εντός πΓΔΜ και η συνολική διανυθείσα απόσταση μέχρι την προσγείωση είναι τουλάχιστον ίση με το να κατέβαινε το αεροπλάνο στην Αθήνα. Πιθανότερο φαίνεται να βόλευε την εταιρεία να παραμείνει κοντύτερα στο κέντρο της Ευρώπης, ώστε να τη βγάλει με τις πουλμανιές και την επόμενη μέρα να δρομολογήσει το αεροσκάφος σε άλλες πτήσεις της.

Γράφτηκαν επίσης διάφορα διασκεδαστικά, όπως ότι η μετάβαση από Ρουμανία για Ελλάδα είναι "χωρίς σύνορα" - λες και Ρουμανία-Βουλγαρία είναι στο Σένγκεν, και παραγνωρίζοντας ότι η κανονική διαδρομή Τιμισοάρα-Θεσσαλονίκη είναι μέσω Σερβίας και πΓΔΜ, σε δρόμους των οποίων η ποιότητα και η χειμερινή συντήρηση δεν είναι και οι πλέον αξιοζήλευτες. Ειπώθηκε, φυσικά, το κοινότοπο "ό,τι πληρώνεις, παίρνεις" (που γενικά είναι σωστό αλλά δεν δικαιολογεί τα πάντα) - ενώ δεν έλειψαν εκείνοι που χλεύασαν τους χρήστες αερομεταφορέων "χαμηλού κόστους", που θυμίζουν κάτι γνωστούς μου που σηκώνουν το φρύδι όποτε ακούν ότι ταξιδεύω coach και όχι business στα επαγγελματικά μου ταξίδια.

Έχοντας ταξιδέψει δεκάδες φορές τα τελευταία χρόνια, σχεδόν αποκλειστικά με επώνυμους "εθνικούς" αερομεταφορείς (flag carriers), έχω ζήσει πολλά προβλήματα, όπως καθυστερήσεις, ακυρώσεις, εκτροπές (ευτυχώς χωρίς μετεπιβίβαση σε λεωφορείο), έως και πολυήμερη αναζήτηση αποσκευών. Αποδέχθηκα ότι στατιστικά είναι πιθανό να σημειωθούν τέτοιες ανωμαλίες, παρόλο που είμαι πεπεισμένος ότι δεν έγινε πάντοτε από πλευράς των εταιρειών ή των αερολιμένων η καλύτερη δυνατή διαχείριση. Αν χαίρομαι για κάτι είναι για την υψηλή προτεραιότητα που έχει η ασφάλεια - κάτι που συχνά οδηγεί ακριβώς σε αυτή την ταλαιπωρία - και την επιβεβαίωση ότι η πτήση είναι ο ασφαλέστερος τρόπος μετακίνησης: κάτι ιδιαίτερα σημαντικό αν σκεφτεί κανείς ότι σε περίπτωση ατυχήματος (λόγω λάθους, αστοχίας ή ατυχίας) τα περιθώρια επιβίωσης είναι μικρά. 

Λαμβάνοντας υπόψη ακριβώς αυτή τη συχνότητα ταλαιπωρίας, θεωρώ ότι οι επιβάτες που γύρισαν πετώντας με Aegean (παρά τη νυχτερινή αναμονή) είναι μάλλον τυχεροί. Δεν είμαι σίγουρος αν οι Έλληνες φορολογούμενοι μπορούν να αισθάνονται το ίδιο τυχεροί στο ενδεχόμενο να θεωρηθεί δεδομένη μια τέτοια αντιμετώπιση σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Με ποια λογική θα πει "όχι" το υπουργείο υποδομών σε μελλοντικές Τιμισοάρες; Θα δικαιούνται οι συμπολίτες να ζητούν αντίστοιχη εξυπηρέτηση με δημόσιο χρήμα οποτεδήποτε τα "θαλασσώνει" ένας ιδιώτης μεταφορέας; Έχει άραγε καμιά ελπίδα να πληρωθεί το ελληνικό δημόσιο από τη Ryanair για το κόστος μιας έκτακτης πτήσης αλέ-ρετούρ άλλης (όχι "χαμηλού κόστους") εταιρείας; 

Στην προσπάθεια εξεύρεσης απάντησης σε αυτά τα ερωτήματα (και κυρίως στο πού οφείλεται η "πιλάλα"), καλό θα ήταν να έχουμε υπόψη την βαθύτερη αιτία του προβλήματος που προκάλεσε την εκτροπή πτήσης. Το αεροδρόμιο με το όνομα της ελληνικής Μακεδονίας δεν ήταν κλειστό εκείνη τη μέρα λόγω κακοκαιρίας, όπως θα νόμιζε ο νυσταγμένος τηλεθεατής το πρωί του Σαββάτου. Παρά τη χιονόπτωση ο ιδιώτης διαχειριστής (Fraport) είχε μεριμνήσει για να γίνουν σωστά οι εργασίες αποχιονισμού. Ωστόσο, το πρόβλημα που αναφέρθηκε ήταν η "χαμηλή νέφωση", κάτι που προκαλεί εύλογη απορία σε όποιον (σαν την αφεντιά μου) έχει προσγειωθεί πάμπολλες φορές σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια με ομίχλη. Επίσης λοιπόν καταρρίπτεται η καραμέλα του κακού (μας του) καιρού: το πρόβλημα είναι οι υποδομές του αεροδρομίου.

Συγκεκριμένα, στο "Μακεδονία" υπάρχουν μεν δύο διάδρομοι (ένας Β-Ν και ένας Α-Δ), ωστόσο δεν λειτουργεί κανένας τους πλήρως και με όλα τα σύγχρονα βοηθήματα. Η κατάσταση έχει ως εξής:

- Ο Α-Δ, γνωστός ως 10-28, έχει από τον σχεδιασμό του ένα σοβαρό πλεονέκτημα: στην επέκτασή του δεν υπάρχουν φυσικά εμπόδια όπως βουνά. Ωστόσο, πρέπει να επεκταθεί σε μήκος, και η ολοκλήρωσή του -ως δημόσιο έργο αρμοδιότητας του υπουργείου υποδομών- είναι ένα "γεφύρι της Άρτας" και αναμένεται τον Μάρτιο του 2019, μετά από διαδοχικές αναβολές. Πρόκειται, επίσης, για ένα έργο που αποτελεί δέσμευση του ελληνικού δημοσίου προς τον ιδιώτη λειτουργό του αεροδρομίου. 

- Ο Β-Ν, γνωστός ως 16-34, είναι ο συχνότερα χρησιμοποιούμενος, ωστόσο είναι "τσουρούτικος". Επίσης, τα προηγμένα ραδιοβοηθήματα (ILS II) μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο από όσα αεροπλάνα προσεγγίζουν από βορρά. Για όσους έρχονται από νότο, αυτή η δυνατότητα δεν υπάρχει, καθώς στη νότια επέκταση του αεροδρομίου υπάρχει ύψωμα άνω των 200 μέτρων καθώς και οικισμοί. Το κακό είναι ότι οι βόρειοι άνεμοι είναι οι συχνότεροι - και το αεροπλάνο συνήθως προσγειώνεται με κόντρα τον άνεμο, άρα χρειάζεται να προσεγγίσει από τον νότο, δηλαδή από τη μεριά που δεν έχει τα βοηθήματα! 

Οι ελλιπείς υποδομές της δεύτερης ελληνικής πόλης δεν είναι καινούργια ιστορία - ούτε αυτές του αεροδρομίου της ειδικότερα. Οι περισσότεροι θα θυμούνται την τραγική ιστορία του ουκρανικού αεροπλάνου που έπεσε στα Πιέρια όρη το 1997. Το πόρισμα Τσολάκη επέρριψε ευθύνη κατά κύριο λόγο στο πλήρωμα του "Γιάκοβλεφ", ωστόσο σύμφωνα με τον κορυφαίο πραγματογνώμονα στο δυστύχημα συνέβαλε και η έλλειψη ραντάρ του αεροδρομίου, που παρότι είχε αγοραστεί "παρέμενε στο κουτί" καθώς οι κάτοικοι αντιδρούσαν στην τοποθέτησή του. Κατά τραγική συγκυρία, σε επίσημους χάρτες το "Μακεδονία" εμφανιζόταν να έχει ραντάρ, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο τέτοιο μέσο που λειτουργούσε διετίθετο από την πολεμική αεροπορία εφόσον εζητείτο - και οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας δεν το ζήτησαν, ακόμη κι όταν έγινε σαφές ότι χρειαζόταν. 

Σκεπτόμενοι όλα αυτά λίγο φιλοσοφικά, θα λέγαμε ότι το ξενύχτι των διακοσίων περίπου επιβατών στην Τιμισοάρα - απαράδεκτο από πλευράς εξυπηρέτησης πελατών - δεν είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να τους έχει συμβεί. Μπορεί η Τιμισοάρα να φέρνει μνήμες του τέλους εποχής Τσαουσέσκου, ωστόσο η παλιά αυστροουγγρική πόλη (της σημερινής, εντός ΕΕ, Ρουμανίας) δεν είναι και το χειρότερο μέρος που θα μπορούσε να βρεθεί κανείς. Σε κάθε περίπτωση, δεν βρίσκεται και στα Καρπάθια όρη, όπως έλεγε και ξανάλεγε ο ωρυόμενος κ. Αυτιάς του καναλιού ΣΚΑΪ: παρόλη τη δικαιολογημένη δυσαρέσκειά τους οι επιβάτες της Ryanair δεν φαίνεται να έγιναν έρμαιο του "πολικού ψύχους" ή εγκληματικών στοιχείων - ούτε και του κόμη Δράκουλα. Κάτι είναι κι αυτό...