29 Απρ 2021

Εμπειρίες διασποράς

Με την ελληνική πρεσβεία στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας επικοινώνησα από τις πρώτες μου μέρες στη χώρα, στις αρχές του 2016. Δεν είχα ανάγκη κάποιας υπηρεσίας, απλά το θεώρησα κάτι φυσιολογικό: να δηλώσω την παρουσία μου σε μια χώρα όπου έτσι κι αλλιώς είμαστε λίγοι. Επικεφαλής τότε της διπλωματικής αποστολής ήταν η κυρία Γεροκωστοπούλου, μια ενδιαφέρουσα κυρία που έμενε εκεί με τον σύζυγό της, μαγείρευε η ίδια για τους καλεσμένους της και ήξερε καλά τη χώρα όπως και τη διαδρομή προς την Ελλάδα, την οποία όπως μου είπε την έκανε αυθημερόν. Επειδή ακριβώς είμαστε λίγοι, νομίζω ότι χάρηκε για την επαφή - με έβγαλε έξω ένα μεσημέρι για φαγητό (βάζοντας τον οδηγό να με πάει από / και να με φέρει ξανά πίσω στο γραφείο) και, επιπλέον, μού έκανε την τιμή να με καλέσει σε γεύμα με τον κύριο Στουρνάρα, διοικητή ήδη της ΤτΕ, και τον Κροάτη υπουργό οικονομικών Μάριτς. 

Μέσα σε αυτή τη φιλική ατμόσφαιρα γνωρίστηκα και με τα άλλα στελέχη της πρεσβείας, με ορισμένους αναπτύχθηκαν θερμές σχέσεις που συνεχίζονται εξ αποστάσεως ανεξάρτητα από τις μεταθέσεις. Χρησιμοποίησα κάποιες από τις διευκολύνσεις τις οποίες προβλέπεται να παρέχουν οι πρεσβείες (π.χ. έκδοση διαβατηρίου), ήταν όμως σαφές ότι δεν ανήκα στην κατηγορία πολιτών με την οποία βγάζουν σπυράκια οι διπλωμάτες: αυτούς που "θυμούνται την πρεσβεία μόνο όταν έχουν ανάγκη". Αυτό διατηρήθηκε το περισσότερο διάστημα και είχε μερικές εξαιρετικά καλές στιγμές, κυρίως τον καιρό που μετοίκησε και η οικογένεια - που συνέπεσε με την άφιξη του νέου πρέσβη κυρίου Τσιέπα. Κορυφαία γεγονότα θα έλεγα ότι ήταν τα χριστουγεννιάτικα μπαζάρ, στα οποία η σύζυγός μου και μερικοί ακόμη Έλληνες συνεισέφεραν στο να εμφανίζεται και η Ελλάδα στην ετήσια γιορτή των ξένων κοινοτήτων της πόλης. Ήταν κάτι "σεμνό και ταπεινό" που μπορούσε να γίνει, έστω και σε μια εποχή στην οποία οι λαμπρές δεξιώσεις που συνήθιζε η πρεσβεία μας ήταν πια ανάμνηση. 

Μπορώ να πω ότι το καλό αυτό κλίμα άρχισε να αλλάζει από τις αρχές του 2019. Αφορμή ήταν ερώτημά μου στη facebook-ική ιστοσελίδα της πρεσβείας, σχετικά με τη διαδικασία εγγραφής για τις ευρωεκλογές εκείνης της χρονιάς. Το ερώτημα το διατύπωσα εκεί ακριβώς για να βοηθήσω στην άμεση ενημέρωση της μικρής (περί τα 100 άτομα υπολογίζεται) "κοινότητας" Ελλήνων της Κροατίας. Γι' αυτό άλλωστε αναπτύχθηκαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία είχε επιλέξει να χρησιμοποιήσει κι η πρεσβεία - για αμεσότητα. Προς μεγάλη μου έκπληξη - τόσο εμένα όσο και των μελών της οικογένειας που άκουσαν τη συζήτηση σε ανοιχτή ακρόαση, καθως οδηγούσα - μού τηλεφώνησε η πρόξενος κυρία Καπαράκη, η οποία με οργίλο ύφος (ωρυόταν!) ρωτούσε επίμονα "ποια σκοπιμότητα" (!) βρισκόταν πίσω από αυτό το διαδικτυακό ερώτημα. Σύμφωνα με την ίδια, όποιος ήθελε μπορούσε ιδιαιτέρως να τους τηλεφωνήσει, να τους επισκεφθεί ή να τους στείλει μήνυμα - ήταν όμως απαράδεκτη η χρήση της ιστοσελίδας. Προτιμούσαν δηλαδή, θεωρητικώς, να επαναλάβουν 100 φορές την ίδια συζήτηση παρά να βγάλουν μια κατατοπιστική και έγκαιρη ανακοίνωση. 

Το συγκεκριμένο περιστατικό είχα κάθε διάθεση να το θεωρήσω μεμονωμένο, καθώς μάλιστα η πρόξενος ζήτησε μια υποτυπώδη συγγνώμη και το απέδωσε σε "πίεση" που δέχτηκε από τον πρέσβη. Μη μπορώντας να εξακριβώσω αν αυτό ίσχυε (και δεν με ένοιαζε, στο κάτω κάτω), το δέχτηκα και πήγαμε παρακάτω, προσπαθώντας να κρατήσουμε αλλά και να καλλιεργήσουμε τις γενικά καλές σχέσεις - που μάλιστα διευρύνονταν καθώς στην παρέα μας έμπαιναν και άλλοι μέτοικοι από Ελλάδα. 

Δυστυχώς στις αρχές του 2020 σημειώθηκε και άλλο περιστατικό. Στο Ζάγκρεμπ άκουσα και διάβασα για μια ημερίδα, στην οποία καθηγήτρια από τη Βόρεια Μακεδονία θα έκανε μια διάλεξη για τη "Μακεδονία του Αιγαίου". Καθώς ήδη βρισκόμασταν μετά τη συμφωνία των Πρεσπών και υποτίθεται είχε συμφωνηθεί ένα κλίμα αποφυγής αλυτρωτισμών, θεώρησα σκόπιμο να το επισημάνω αυτό. Έκανα μια ανάρτηση στον δικό μου τοίχο στο Facebook στα αγγλικά -για να προβληθεί το θέμα και παραέξω- και έκανα tag τον Νο. 2 της πρεσβείας κ. Σπυριδάκη, ρωτώντας αν είναι ενήμερη η ελληνική πρεσβεία ("is the Greek Embassy aware?"). Χωρίς χαρακτηρισμούς ή οτιδήποτε άλλο που θα θεωρούσα εμπρηστικό - πίστεψα απλά ότι είχα καθήκον να το προβάλω και να τους ενημερώσω. 

Με μια μέρα καθυστέρηση, και αφού είχε ολοκληρωθεί η εκδήλωση χωρίς παρέμβαση ή οτιδήποτε άλλο, δέχτηκα τηλεφώνημα από τον κ. Σπυριδάκη, ο οποίος ήθελε να μου επισημάνει ένα "point of order", όπως είπε στα διπλωματικά του Grenglish. Με άλλα λόγια, ήθελε να με "μαλώσει" φιλικά για το tag (το οποίο και δέχτηκα να το αφαιρέσω, αφού το έβρισκε ενοχλητικό) και να με διαβεβαιώσει ότι η πρεσβεία γνωρίζει και έχει κάνει τις ενέργειες που πρέπει. Προχώρησε όμως στην έκφραση της ενόχλησής του για το "aware", το οποίο και ερμήνευσε ως υπαινιγμό ότι η πρεσβεία μας "κοιμάται"! Με άφησε άφωνο αυτός ο ισχυρισμός, ο οποίος ήταν πολύ μακρινός από το πνεύμα της ανάρτησης. Συζητώντας το με φίλους αργότερα, σκέφτηκα μήπως τελικά διάβασαν λάθος το "aware" ως "awake". Δεν μπορώ να κάνω πολλές εικασίες για το τι σκέφτεται ο καθένας. Ωστόσο, όπως άλλος φίλος μού επισήμανε, το πιο λογικό και σωστό θα ήταν να πουν ένα "ευχαριστώ για την ενημέρωση" - θα ήταν αρκούντως διπλωματικό και ευγενικό, και θα έδειχναν ότι λαμβάνουν γνώση και αναλαμβάνουν τα τυχόν περαιτέρω (ή τα μη περαιτέρω), δίνοντας ολοκλήρωση στον ρόλο μου ως πολίτη που ευαισθητοποιήθηκε και θεώρησε σκόπιμο να ενημερώσει. Δεν το έκαναν. 

Δυστυχώς - και χωρίς άλλες εμφανείς αφορμές - η προβληματική συμπεριφορά είχε κι άλλες εκδηλώσεις. Αφήνοντας απέξω το τι διεμείφθη με άλλους Έλληνες, μπορώ να μιλήσω για τα όσα αφορούν τη δική μας οικογένεια. Τα έχω ήδη αναφέρει σε αναρτήσεις και έως ένα βαθμό και σε επικοινωνία με κρατικούς λειτουργούς. Θα αποφασίσω πώς θα το χειριστώ περαιτέρω, ανάλογα και με τη μελλοντική βελτίωση στην οποία προσβλέπω - παρόλο που ήδη είναι αρκετά "μαζεμένα".

Πρώτα -τέλος του 2020- ήρθε η κωλυσιεργία στην έκδοση νέου διαβατηρίου για τον ένα γιο μου, ο οποίος ήρθε στην Κροατία και έβγαλε άδεια παραμονής ώστε να μείνει με την οικογένεια όσο θα διαρκούσε η κρίση του κορονοϊού. Πριν λήξει το διαβατήριο, η άρνηση της προξένου και της γραμματέως δικαιολογήθηκε από τις ίδιες με τον υποτιθέμενο περιορισμό, ότι πρέπει να ξεκινήσει η διαδικασία τουλάχιστον 6 μήνες πριν τη λήξη του παλιού διαβατηρίου. Πρόσθετη προτροπή που συνόδευε την άρνηση ήταν το ότι οι γύρω χώρες δέχονται την ελληνική ταυτότητα - κάτι που όπως έμαθα αργότερα δεν ισχύει πλήρως, καθώς σε ορισμένες χώρες εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια ή σε μονομερείς αποφάσεις αποδοχής και δεν είναι απαράβατος κανόνας όπως με το διαβατήριο. 

Στη συνέχεια η άρνηση συνοδεύτηκε από την συγκυρία του δεύτερου σεισμικού κύματος στο Ζάγκρεμπ (Δεκέμβριος 2020 και εξής). Σύμφωνα με δηλώσεις της ίδιας της προξένου σε ελληνικό ΜΜΕ τη μέρα του σεισμού, οι εμφανείς ζημιές ήταν "κάτι κεραμίδια που έπεσαν", ενώ το κτίριο είχε μεν ζημιές και από τον νωρίτερο σεισμό (Μάρτιος 2020) αλλά ήταν σε κανονική λειτουργία. Ωστόσο, στις αρχές Ιανουαρίου 2021 μετά από επίσκεψη τεχνικού κλιμακίου του δήμου, αποφασίστηκε να ανασταλεί η λειτουργία της πρεσβείας. Αυτό σημαίνει ότι οι "μη επείγουσες" υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα η έκδοση/ανανέωση διαβατηρίων, δεν μπορούσαν να εξυπηρετηθούν. Η πρεσβεία δεν έβγαλε καμία ανακοίνωση με οδηγίες, π.χ. με παραπομπή σε πρεσβεία γειτονικής χώρας ή με προσωρινή εξυπηρέτηση από άλλη πρεσβεία χώρας της ΕΕ. Ουσιαστικά το μήνυμα που περνά είναι ότι πρέπει να πάμε στην Ελλάδα να κάνουμε τις δουλειές μας - πράγμα που βέβαια με τους περιορισμούς μετακινήσεων λόγω πανδημίας δεν είναι ό,τι το πιο εύκολο.

Έως την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η κατάσταση είναι αμετάβλητη. Ανεπίσημες πληροφορίες λένε ότι βρέθηκε κτίριο (τόσο για πρεσβευτική κατοικία όσο και για γραφεία) αλλά ακόμη δεν υπάρχει επαναλειτουργία, καθώς εκκρεμούν οι εγκαταστάσεις πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Υπάρχει νέα πρέσβης, η κυρία Κατζουρού. Η μόνη γνωστή δραστηριότητα της πρεσβείας ήταν η διαχείριση της βοήθειας που έστειλε η Ελλάδα για τον σεισμό καθώς και οι φωτισμοί ενός σιντριβανιού στις 25 Μαρτίου. Συνεχίζονται και οι επείγουσες εξυπηρετήσεις, αλλά επιλεκτικά: στον γιο μου για παράδειγμα, που ζήτησε laissez passer για την επιστροφή του στην Ελλάδα, η πρόξενος αρνήθηκε και μάλιστα του έκανε παρατήρηση επειδή "δεν ζήτησε νωρίτερα την έκδοση διαβατηρίου"! (Έκδοση, την οποία η ίδια πρόξενος την είχε αρνηθεί, όπως περιγράφηκε.) Δικαιολογία για τη μη έκδοση laissez passer είναι ότι η αστυνομική ταυτότητα είναι ισότιμη με το διαβατήριο - κάτι που όπως γράφτηκε είναι συζητήσιμο. 

Το ότι η αναστολή υπηρεσιών ξεκίνησε -και συνεχίζεται μέχρι νεωτέρας- σε μια περίοδο στην οποία η Ελλάδα μπαίνει σε μια λογική απλούστευσης διαδικασιών, όπως και ότι δεν βρίσκεται μια προσωρινή λύση εξυπηρέτησης από το προσωπικό που παραμένει και μισθοδοτείται κανονικά, είναι εξοργιστικό. Όπως εξωφρενικό είναι και το ότι, παρόλο που το κτίριο της πρεσβείας κρίθηκε ακατάλληλο, παρόλα αυτά (όπως έμαθα από δύο πηγές) "όποιος δεν φοβάται, πηγαίνει και εργάζεται". Δηλαδή η πρεσβεία είναι σε αναστολή και ταυτόχρονα δεν είναι (η αναστολή του Σρέντινγκερ)... 

(Τη φήμη που κυκλοφόρησε, ότι η πρεσβεία/κατοικία κρίθηκε επίτηδες ακατάλληλη για να μείνει αλλού η πρέσβης, που δεν της άρεσε η ιδέα να μείνει στο κτίριο του 18ου αιώνα, δεν μπορώ να την επιβεβαιώσω.)

Αφήνω απέξω, ως "πολυτέλεια", το γεγονός ότι δεν έχει γίνει καμία ιδιαίτερη προσπάθεια (στα χρόνια που ζήσαμε στην Κροατία) για την προβολή του ελληνικού στοιχείου - ειδικά με αφορμή την επέτειο. Υπάρχει παρουσία ελληνισμού ήδη από τον 18ο αιώνα - συμπεριλαμβανομένου του εκ των "εθνικών ποιητών" της χώρας, του καταγόμενου από τη Σιάτιστα Δημήτρη Δημητρίου. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η Τουρκία, με λίγες εκατοντάδες κόσμου και χωρίς την ιστορικότητα της ελληνικής παρουσίας, έχει αναγνωρισμένη εθνοτική μειονότητα στην Κροατία. 

Γενικεύσεις δεν χωράνε - ωστόσο ούτε και αμφισβήτηση στα παραπάνω χωράει. Εξαιρετικά καλό παράδειγμα είναι η πρεσβεία μας σε μια άλλη χώρα (Βοσνία-Ερζεγοβίνη), αν κρίνει κανείς από την κινητικότητα του πρέσβη -και τις επαφές που καλλιεργεί με όλους τους λαούς αυτής της χώρας- αλλά και από τα έως τώρα δείγματα προθυμίας για παροχή των προβλεπόμενων υπηρεσιών (δεν έχει χρειαστεί ακόμη, αλλά σαφώς η διάθεση που διακρίνω είναι θετική). Αν μη τι άλλο αυτό δείχνει ότι υπάρχουν υποδείγματα προς μίμηση.