26 Αυγ 2020

Αντιρριώτικοι μονόκεροι

Στα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια έγινα δύο φορές μάρτυρας του μεγάλου κινδύνου στον οποίο μπορούν να σε βάλουν τα θαλάσσια ρεύματα. Στο στενό Σάμου-Μυκάλης είδα μια βάρκα -με δικό μου άνθρωπο μέσα- να παρασύρεται, μέχρι που την πρόλαβαν με κολυμβητικό σπριντ κάποιοι μεγάλοι της παρέας. Λίγα χρόνια αργότερα, σε μια βόλτα με ταχύπλοο, σώσαμε έναν Ιταλό που αποκοιμήθηκε στο στρώμα, σε παραλία βάθους μισού μέτρου, και ξύπνησε στα ανοιχτά χωρίς να ξέρει κολύμπι.

Αυτά τα περιστατικά θυμήθηκα προχθές με το κοριτσάκι που βρέθηκε στα ανοιχτά του Αντιρρίου πάνω σε ένα πανέμορφο "σωσίβιο" με μορφή μονόκερω. Η μικρή, τρίχρονη ή τετράχρονη όπως γράφτηκε, φάνηκε εξαιρετικά ψύχραιμη και παρέμεινε πάνω στο φουσκωτό παιχνίδι, μέχρι που την διέσωσε το πλήρωμα τοπικού φέρρυ, με εξαιρετικά προσεκτικούς χειρισμούς ενός άξιου καπετάνιου. 

Το βίντεο που δημοσίευσε το dete.gr είναι αρκετά κατατοπιστικό όσον αφορά μεγάλο μέρος των γεγονότων και των συνθηκών. Το παιδί είχε φτάσει αρκετές εκατοντάδες μέτρα από την δυτική ακτή του Αντιρρίου. Στο συγκεκριμένο στενό με τα συχνά 8 και καμιά φορά 12 μποφόρ, ήταν ευτύχημα που ο άνεμος εκείνη τη μέρα ήταν μάλλον ασθενής. Ο σταθμός του Ρίου στο meteo.gr επιβεβαιώνει ότι η μέγιστη ταχύτητα δεν ήταν ούτε 34 χλμ/ώρα, κάποια στιγμή το απόγευμα ως συνήθως, με μέση τιμή τα 7 και κάτι - ούτε ένα μποφόρ. Τα όποια κύματα μάλιστα φαίνεται να έρχονται από τον νότο, και αν ήταν αυτά τα καθοριστικά τότε θα έσπρωχναν το παιδί προς τα έξω κι όχι προς τα βαθιά.

Ωστόσο, για όσα δεν φαίνονται στο βίντεο, οι εκδοχές για το τι συνέβη ποικίλουν. Γράφτηκε λοιπόν σε διαφορετικά μέσα ότι το παιδί έπαιζε στο νερό είτε με τη μητέρα του, είτε με τον πατέρα του, είτε και με τους δύο γονείς. Και ναι μεν, με τον ανύπαρκτο άνεμο που ανέφερα, η δικαιολογία ότι "ο άνεμος πήρε το παιδί από το χέρι" (μαρτυρία "αυτόπτη", που μάλιστα αναδημοσιεύτηκε στην "σοβαρή" εφημερίδα Πελοπόννησος της Πάτρας) δείχνει αστεία ή τραγική, παρόλα αυτά το θαλάσσιο ρεύμα δίνει μια πολύ εύλογη εξήγηση. Πολλώ δε μάλλον όταν, μόλις λίγες μέρες νωρίτερα, ενήλικας βρέθηκε κάπου ανάμεσα στους πυλώνες της Γέφυρας για τον ίδιο λόγο. 

Η συζήτηση λοιπόν αναπόφευκτα πηγαίνει στους γονείς/κηδεμόνες της μικρής. Εκεί, προσπερνώντας την ευκολία με την οποία ζητάνε "κρεμάλες" άνθρωποι που μάλλον δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι καταργήθηκε η θανατική ποινή, μπαίνουμε στα πιο δύσκολα θέματα, που αφορούν όλους μας - είτε έχουμε οι ίδιοι παιδιά, είτε ακόμη κι αν δεν έχουμε τύχει κάποτε να "προσέχουμε" κάποια για λογαριασμό άλλων. (Αλήθεια, αυτό το "δεν έχεις παιδιά, άρα μη μιλάς" ποτέ δεν το κατάλαβα, πέραν της κακίας που βγάζει. Γενικά αυτό το "μη μιλάς" το έχουν ορισμένοι πολύ πρόχειρο.)

Η τελειότητα, στον γονικό ρόλο ή σε οτιδήποτε, είναι ανέφικτη, κι όποιος το πιστεύει κινδυνεύει να τρελαθεί. Μικρότερα ή μεγαλύτερα περιστατικά έχουμε όλοι να διηγηθούμε, αν είμαστε ειλικρινείς. Από κει και πέρα, δεν μπορεί κανείς να μην προβληματιστεί από το συμβάν και συγκεκριμένα από τα εξής:

  • Ακόμη κι αν δεν ξέρεις ότι η παραλία έχει ρεύματα [αλήθεια, υπάρχει κάποια πινακίδα που να προειδοποιεί τον περιστασιακό επισκέπτη;], ένα παιδί 3-4 ετών (που προφανώς δεν ξέρει να κολυμπάει μόνο του), ποιος πρέπει να σου πει ότι δεν το αφήνεις χωρίς επιτήρηση και χωρίς ετοιμότητα να επέμβεις μέσα σε 15 το πολύ δευτερόλεπτα (και πολλά ίσως λέω); Ο ρόλος του γονέα ή του έχοντος την εποπτεία είναι να είναι κομάντο, τίποτα λιγότερο, και η σχετική ευθύνη υπερβαίνει οτιδήποτε άλλο. 
  • Εντυπωσιάζει το ότι το λιμενικό, που έχει σταθμό στο Αντίρριο, δεν διαθέτει ένα μικρό φουσκωτό ή πλαστικό βαρκάκι (δεν μιλάμε καν για περιπολικό σκάφος) ώστε να περιπολεί και να έχει τη δυνατότητα επέμβασης σε τέτοια περιστατικά. Ευτυχώς ο καιρός ήταν καλός και ο καπετάνιος επιδέξιος (και όλο το πλήρωμα προσεκτικό), αλλιώς το φέρρυ-παντόφλα δεν είναι ό,τι πιο σίγουρο για μια τέτοια διάσωση. 
  • Συμφωνώντας απόλυτα στο βιβλικό "ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω", πρέπει να επισημάνει κανείς ότι το καθήκον της Αρχής που επεμβαίνει σε ένα τέτοιο συμβάν είναι, αφού ολοκληρωθεί η διάσωση, να συντάξει τη σχετική αναφορά συμβάντος και να διαπιστώσει αν συντρέχουν παραβάσεις του ποινικού κώδικα. Στο περιστατικό που είδε πολύς κόσμος ζωντανά στην παραλία και ακόμη περισσότερος στο βίντεο (και δεν συνέβη κάπου στην έρημο της Νεβάδας, όπου ο μοναχικός πατρόλμαν έχει τη δυνατότητα να το παραγράψει ως μη γενόμενο), το λιμενικό κανονικά θα πρέπει να εξετάσει στην προανάκριση αν εδώ έχουμε έκθεση ατόμου, και δη ανηλίκου, σε κίνδυνο. Και, όπως σε παρόμοιες περιπτώσεις η εισαγγελία δεν αφήνει να πέσει κάτω ούτε αυτό που πολλοί σπεύδουν να χαρακτηρίσουν ως "κακιά ώρα", έτσι (και γιατί όχι και αυτεπάγγελτα) θα είναι δίκαιο να περάσει τους γονείς από τη βάσανο της δικαιοσύνης. Δεν μιλάμε για αυτόφωρο, αρκεί μια τακτική δικάσιμος στην οποία με τη βοήθεια ενός επαρκούς δικηγόρου και με ικανά επιχειρήματα θα προσπαθήσουν να πείσουν την έδρα ότι δεν αξίζει να τιμωρηθούν από το δικαστικό μας σύστημα. Οι διαδικασίες αυτές έχουν και τον παιδευτικό τους χαρακτήρα, ακόμη και αν δεν καταλήξουν σε ποινή. 

13 Αυγ 2020

Δάρδανος, Θάλεια, Κοπέρνικος και Λήλας

Το κύμα κακοκαιρίας "Θάλεια" άφησε πίσω του 8 βεβαιωμένους νεκρούς και πολλές ζημιές στην κεντρική Εύβοια. Στην περιοχή είχε σημειωθεί πυρκαγιά το 2018. Προς το παρόν δεν έχει ανακοινωθεί αίτημα χαρτογράφησης της φετινής καταστροφής προς την υπηρεσία "Κοπέρνικος" της ΕΕ. Όταν θα είναι διαθέσιμα τα δεδομένα, σε συνδυασμό με αυτά της φωτιάς, θα μπορεί να φανεί τυχόν συσχέτιση - καθώς δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι η κατάσταση του δάσους επηρεάζει τον κίνδυνο πλημμύρας. 

Για τους ανθρώπους που χάθηκαν όπως και τις 100 περίπου διασώσεις, δεν γνωρίζω αρκετά. Δεν μπορούμε όμως να εξισώνουμε. Η απώλεια είναι λυπηρή, μη αναστρέψιμη και το πρώτο που πρέπει να απασχολεί όσους κοιτούν μπροστά είναι το πώς θα μειωθεί ή θα εξαλειφθεί η πιθανότητα να ξανασυμβεί στο μέλλον. 

Μέρος της προετοιμασίας είναι τα διδάγματα από το τι (δεν) έγινε σωστά. Επιλέγω ορισμένες παραμέτρους:

Πρόγνωση. Η ΕΜΥ εδώ και πολλά χρόνια πέρα από τις καθημερινές προγνώσεις εκδίδει και έκτακτα δελτία. Αυτό δεν το κάνει για ψύλλου πήδημα. Τα τελευταία χρόνια, που οι κακοκαιρίες α-λα Αμερική αποκτούν και όνομα (εδώ: Θάλεια), τα έκτακτα δελτία συχνά ταυτίζονται με τέτοια συγκεκριμένα κύματα. Η ΕΜΥ είχε εκδώσει δελτίο (από τις 4/8) για την κακοκαιρία και μάλιστα το επικαιροποίησε (στις 6/8). Στο δελτίο αναφερόταν ανά ημέρα διαφορετική ομάδα περιοχών, στις οποίες αναμένονταν οι εντονότερες βροχοπτώσεις. Η Εύβοια ήταν ανάμεσα σε αυτές τις περιοχές, για το κρίσιμο διάστημα Σαββάτου-Κυριακής (8 και 9/8). Αυτή η πρόγνωση θα έπρεπε να είναι αρκετή για να θέσει σε συναγερμό τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας - τον επιχειρησιακό, συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης όσων βρίσκονται σε περιοχές που κινδυνεύουν. Δεν γνωρίζω κανένα ποσοτικοποιημένο κριτήριο για αυτές τις περιπτώσεις, άλλωστε σπάνια οι προγνώσεις δίνουν με ακρίβεια χιλιοστά βροχόπτωσης, ούτε εντοπίζουν ακριβή σημεία με τη μεγαλύτερη ένταση. Μόνο και μόνο με τη γνώση ότι η Θάλεια θα χτυπήσει την Εύβοια, το νησί έπρεπε να είναι στο "πόδι". Ήταν;

Ειδοποίηση. Έγινε αρκετή συζήτηση, με εμπλοκή μάλιστα και ακαδημαϊκών, για τη (μη) ενημέρωση του κοινού. Στο Μάτι το 2018 κρίθηκε από πολλούς ως μεγάλη παράλειψη, η μη αποστολή προειδοποιητικών μηνυμάτων στα κινητά. Η τεχνολογική δυνατότητα υπήρχε, με στοχευμένη αποστολή μηνύματος σε όσα κινητά βρίσκονται σε συγκεκριμένες τοποθεσίες (ώστε να μη λάβει, π.χ., ο κάτοικος Πάτρας μήνυμα για τη φωτιά σε εξέλιξη στην Ανατολική Αττική). Αναπτύχθηκε στο μεταξύ το "reverse 112" -το αντίστροφο, δηλαδή, του ήδη υπαρκτού αριθμού 112 που καλούν οι πολίτες- ώστε να γίνεται κεντρικά η ειδοποίηση. Πλέον αυτό είναι διαθέσιμο, πλην, δεν χρησιμοποιήθηκε: ούτε στην εκτεταμένη φωτιά της Κορινθίας (όπου ο κόσμος ειδοποιήθηκε να απομακρυνθεί με καμπάνες εκκλησιών και σειρήνες περιπολικών), ούτε στις πλημμύρες της Εύβοιας. Ακούστηκαν διάφορα επιχειρήματα:

(α) "Δεν χρησιμοποιείς το αντίστροφο 112 χωρίς σοβαρό λόγο". Ωστόσο, μια φωτιά που αναγκάζει σε απομάκρυνση πληθυσμού από κεφαλοχώρια όπως τα Αθίκια Κορινθίας, είναι σοβαρός λόγος. Επίσης, μια κακοκαιρία με όνομα και με έκτακτα δελτία, είναι επίσης σοβαρός λόγος. Μιλάμε ίσως για 10-20 φορές το έτος και μάλιστα σε διαφορετικές περιοχές. Δεν βλέπω τον κίνδυνο απαξίωσης της υπηρεσίας με τέτοιο, σχετικά μικρό αριθμό καίριων ειδοποιήσεων.

(β) "Δεν κάνεις εκκένωση στην έκτακτη ανάγκη διότι προκαλείς εκατόμβη". Αυτό το επιχείρημα δυστυχώς ακούστηκε και από τους απολογητές της διαχείρισης της φωτιάς στο Μάτι. Να σημειώσω ότι η χρήση της λέξης "εκκένωση" είναι ολίγον κουτοπόνηρη. Οι διαδικασίες της Πολιτικής Προστασίας μιλούν για οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πληθυσμού, δηλαδή πριν έρθει στην πόρτα του πολίτη το κακό. Είναι αυτό που δεν έγινε στο Μάτι και έγινε λίγο αργότερα σε οικισμό κοντά στα Ψαχνά Ευβοίας, όπως και φέτος (έστω και χωρίς χρήση αντίστροφου 112) στην Κορινθία. Δεν έγινε στις πλημμύρες της Εύβοιας. Ωστόσο, προβλέπεται ρητά στα σχέδια αντιμετώπισης πλημμύρας, διαχρονικά όπως και στο τελευταίο (εσοδείας 2019) με το όνομα "Δάρδανος", που του αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο. Αξιολογήθηκε λοιπόν ο κίνδυνος και μετά λόγου γνώσεως αποφασίστηκε να μη γίνει απομάκρυνση;

(γ) Να συμπληρωθεί ότι το αντίστροφο 112 δεν είναι μόνο για μηνύματα εκκένωσης / απομάκρυνσης. Στη μοναδική έως τώρα χρήση του (lockdown κορονοϊού), είδαμε ότι κάλλιστα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γενική προειδοποίηση ετοιμότητας. Ακόμη και αν δεν έχει αποφασιστεί απομάκρυνση, υπάρχουν χίλια δυο άλλα πράγματα που μπορεί να μεταδώσει κανείς - μαζικά, γρήγορα, πιασιάρικα (ακόμη και με λινκ για περισσότερες πληροφορίες, π.χ. τις γενικές οδηγίες αντιμετώπισης πλημμύρας, για όποιον θέλει να εμβαθύνει). 

Κλιματική αλλαγή. Είναι πλέον όχι απλά μια εύκολη υπεκφυγή αλλά ένα must. Δείχνει οικολογική ευαισθησία και, μαγικά, σε κάνει να πιστεύεις ότι φταίει κάτι ανώτερο των δυνάμεών σου. Χρησιμοποιήθηκε φυσικά από τους διαχειριστές της καταστροφής στο Μάτι, αλλά και από τον λογογράφο του κ. Μητσοτάκη, που το φθινόπωρο του 2019 ως πρωθυπουργός την επικαλέστηκε ως αιτία για την καταστροφή - και ως εξήγηση για το δήθεν ανήκουστο φαινόμενο των 39 βαθμών Κελσίου Ιούλιο μήνα σε συνδυασμό με ανέμους στην ακτή του νότιου Ευβοϊκού. Αναφέρθηκε και φέτος, από τον νυν αρμόδιο υφυπουργό. Είναι γεγονός ότι η βροχόπτωση είχε ακραία ένταση. Στη Στενή Ευβοίας καταγράφηκαν 300 χιλιοστά. Αυτό όμως δεν είναι δείγμα κλιματικής αλλαγής, αλλά έκφραση του δεδομένου κλίματος. Οι πλημμύρες δεν συμβαίνουν κάθε χρόνο στον ίδιο τόπο. Οι υδρολόγοι μιλούν για περιόδους επαναφοράς - στατιστικά, μια συγκεκριμένη υψηλή ένταση συμβαίνει κάθε Ν χρόνια (50, 100 κ.λπ., με διαφορετικές κάθε φορα τιμές). Το Υπουργείο Περιβάλλοντος σχετικά πρόσφατα έχει αναλύσει τα σχετικά δεδομένα για όλη τη χώρα και έχει συντάξει χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας. Οι περιοχές της Εύβοιας που επλήγησαν, δηλ. τα Πολιτικά και ο ποταμός Λήλας (που εσφαλμένα γράφεται Λήδας), αναφέρονται ρητά στο σχετικό σχέδιο. Το αν η ΓΓΠΠ, η Περιφέρεια Στερεάς και οι Δήμοι έχουν αξιοποιήσει αυτή την πληροφορία για να προετοιμάσουν τις τοπικές κοινωνίες για πλημμυρικά φαινόμενα, φαντάζομαι ότι αυτοί οι φορείς το ξέρουν και είναι σε θέση να απαντήσουν. 

Μακάρι στο μέλλον να διορθωθούν αρκετά. Έχουμε πολύ δρόμο. 

11 Αυγ 2020

Γεωγραφία των ΑΟΖ


Οι ελληνικές απόψεις για τα όρια της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ (όπως τις έχω καταλάβει με τα χρόνια) είχαν πάντα ως αφετηρία την πραγματική μέση γραμμή, θεωρώντας βεβαίως τα νησιά ισότιμο μέρος της επικράτειας με τα ηπειρωτικά εδάφη εκάστης χώρας.
Για την ανατολική Μεσόγειο που συζητάμε, η θέση που είχαμε με βάση αυτές τις αρχές αναπαριστάται στον πρώτο χάρτη. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι μια σχετικά ευρεία διεπαφή -αρκετές δεκάδες μίλια- των προτεινόμενων ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου.
Στον χάρτη αυτό βέβαια η πραγματική μέση γραμμή μετρά τις ακτές όπως πραγματικά είναι. Η πρόσφατη συμφωνία με την Αίγυπτο, ωστόσο, δέχτηκε ότι σχεδόν το σύνολο της βόρειας αιγυπτιακής ακτής είναι ένας "κόλπος". Οι Αιγύπτιοι λοιπόν πέτυχαν στη μεταξύ μας συμφωνία, να αρχίζει η νοητή ακτή τους βορειότερα από την πραγματική, με αποτέλεσμα η μεταξύ μας γραμμή να μην είναι η πραγματική μέση γραμμή, αλλά να αποκλίνει αρκετά μίλια, όσο πηγαίνουμε ανατολικά. Αυτή φαίνεται στον δεύτερο χάρτη.
Οι αντιδράσεις όσων δεν το πρόσεξαν παρά μόνο εκ των υστέρων ήταν του τύπου (α) "μάζευε κι ας είν' και ρώγες", (β) "θετικό που αναγνωρίζεται επιρροή στα νησιά κι ας μην είναι η μέγιστη δυνατή", και (γ) "οι διαπραγματευτές ξέρουν, οι λοιποί ας σωπαίνουν".
Προσπαθώντας ψύχραιμα να αντιπαρέλθω το (γ) -που έχει θέση ίσως σε κάτι συμπαθείς πρώην σοβιετικές "δημοκρατίες" αλλά όχι στον ελεύθερο κόσμο- θα επισημάνω μόνο ότι την ίδια απλοποίηση ακτογραμμής θα μπορούσαν να κάνουν και άλλες χώρες, σε περίπτωση που συζητιόταν με αυτούς τους όρους η οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου.
Αν η Τουρκία τραβήξει μια γραμμή ανάλογη με αυτή των Αιγυπτίων στον κόλπο της Αττάλειας, τότε η νοητή της ακτή έρχεται πολύ πιο νότια. Σε συνδυασμό με το ανέβασμα της αιγυπτιακής πιο βόρεια, τίθεται εύλογα το ερώτημα, αν η διεπαφή Ελλάδας-Κύπρου εξασφαλίζεται και με τα νέα αυτά δεδομένα.
Με τα πολύ περιορισμένα χαρτογραφικά/γεωμετρικά εργαλεία που διαθέτω, φαίνεται (τρίτος χάρτης) ότι η διεπαφή μάλλον διατηρείται, αλλά πολύ μειωμένη - λίγα μόλις μίλια στην καλύτερη περίπτωση, και όχι οι αρχικές δεκάδες. Ελπίζω να έχει γίνει καλύτερος υπολογισμός (από αυτούς που πρέπει να τον κάνουν), και να μην έχει τελικά τόση σημασία η υπαρκτή αυτή μείωση της έκτασης που μας αντιστοιχεί.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πόσο πολύτιμο σε αυτή τη συζήτηση είναι το Καστελλόριζο (για την ακρίβεια η τριάδα των ελληνικών νησιών της Λυκίας, με ανατολικότερο τη Στρογγυλή), το οποίο - επειδή είναι λίγο νότια-δυτικά ακόμη και από την απλοποιημένη γραμμή της Αττάλειας, "σπρώχνει" τα δικά μας όρια αρκετά ανατολικά, ώστε να συναντιόμαστε με την Κύπρο και να μην αφήνουμε την Τουρκία να συναντήσει την Αίγυπτο.
Καταλαβαίνουμε επίσης γιατί η Τουρκία σε ανεπίσημες αλλά και επίσημες εκδηλώσεις της ακολουθεί μια εντελώς διαφορετική "λογική" για τον υπολογισμό των ορίων, "βλέποντας" διεπαφή της με τη Λιβύη και φυσικά μειώνοντας ή και εξαλείφοντας την επιρροή των νοτιοανατολικών μας νησιών. (Για τις αντίστοιχες θέσεις της στο Αιγαίο, ήδη διατυπωμένες από τη δεκαετία 1970, δεν θα δώσω εδώ λεπτομέρειες.)
Αυτά, στο πλαίσιο μιας συζήτησης πέρα από όρους θριαμβολογίας ή καταδίκης.

Χάρτης 1

Χάρτης 2

Χάρτης 3