18 Απρ 2015

Αυτοκινητόδρομοι Δαλματίας

Με σειρά δηλώσεών του, ο νέος αναπληρωτής υπουργός υποδομών συνέχισε να χαϊδεύει τα αυτιά των πολλών συμπολιτών που αφελώς εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τα διόδια, όπως και τα μνημόνια, καταργούνται περίπου με ένα νόμο και ένα άρθρο.

Δεν αποκλείεται μάλιστα να δούμε και εξεταστική επιτροπή, που θα διερευνήσει το "σκάνδαλο". Προς το παρόν, το μόνο επίτευγμα της νέας κυβέρνησης στο θέμα αυτό είναι η επανεμφάνιση των διαδηλωτών που επιβάλλουν την ελεύθερη διέλευση με μεσημεριανές εξορμήσεις, τώρα που ανοίγει και ο καιρός, συνεχίζοντας μετά από καμιά ώρα την αγωνιστική μάζωξη σε παραλιακά ουζερί (άτιμη κρίση).

[UPDATE 21/4/2015: Ο κ. Σπίρτζης προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, ονομάζοντας ανοικτά "τα κινήματα" ως συμπαραστάτη της κυβέρνησης σε απροσδιόριστες "ενέργειες", κάτι που ακούγεται λιγάκι σαν τα τρίκυκλα της δεκαετίας του 1960: http://www.tovima.gr/society/article/?aid=696508]

Είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η ιστορία των αντιδιοδιακών. Πολλοί την έχουν ταυτίσει με το Σύριζα και δικαίως. Αρκετοί σημερινοί βουλευτές πρωτοστατούσαν μετά το 2010 στις δυναμικές ενέργειες. Στις δεύτερες εκλογές του 2012 το ποσοστό του φερώνυμου κόμματος Δεν Πληρώνω απορροφήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από το νέο ισχυρό αριστερό πόλο.

Ο πρωτοπόρος όμως εν έτει 2008 δεν ήταν καθόλου συριζαίος, τότε τουλάχιστον. Ο καλαβρυτινός πασόκος, βουλευτής και μετέπειτα νομάρχης, εμφανίστηκε σχεδόν από το πουθενά, προετοιμάζοντας το έδαφος. Επικαλούμενοι μια παρωχημένη ευρωπαϊκή οδηγία, οι πρώιμοι αντιρρησίες ισχυρίζονταν ότι στην Κορίνθου-Πατρών τάχα δεν ήταν υποχρεωτική η πληρωμή διοδίων. 

Λίγο αργότερα, η σύμβαση παραχώρησης που ψηφίστηκε με συντριπτική πλειοψηφία στη βουλή, ενσωμάτωνε τα παλιά κρατικά διόδια στο σύστημα χρηματοδότησης του νέου προς κατασκευή αυτοκινητοδρόμου. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο (και με την ίδια κοινοβουλευτική διαδικασία, ολοκληρώνοντας μια διαδικασία που άρχισε να μελετάται το 2002 και μόνο άγνωστη δεν ήταν) μεταβιβάζονταν την ίδια εποχή (2007-2008) σε ιδιωτικές εταιρείες ειδικού σκοπού τα λειτουργικά δικαιώματα του δημοσίου σε άλλους τέσσερις αυτοκινητοδρόμους.

Όλη αυτή η διαδικασία δεν ξεσήκωσε κάποια σοβαρή αριστερή ή/και πατριωτική αντίδραση. Οι τοπικοί βουλευτές και αυτοδιοικητικοί άρχοντες ήταν σχεδόν ομόφωνα χαρούμενοι που θα "φτιάχνονταν" οι αυτοκινητόδρομοι. Ο κόσμος είχε εμπιστοσύνη στον ιδιωτικό τομέα κρίνοντας από την εμπειρία της πρώτης γενιάς τέτοιων έργων. Τα έργα γίνονταν γρήγορα, η εξυπηρέτηση και η ασφάλεια βελτιώνονταν - κι όσο για τα διόδια, τα πλήρωναν αγόγγυστα. Στη χώρα υπήρχε toll culture, όπως διαπίστωναν κι οι διεθνείς χρηματοδότες.

Ο οδηγός δεν εξέταζε, για παράδειγμα, τι ακριβώς ήταν αυτό που πλήρωνε με τα διόδια του δημοσίου, επί σχεδόν μισό αιώνα. Ο κόσμος βοούσε για "παιδικά εισιτήρια", περιστατικά απάτης, προβληματική εν γένει διαχείριση και - όπως αποκαλύφθηκε και από τον κ. Ρακιντζή - κακή εταιρική διακυβέρνηση.

Ούτε κρίση υπήρχε το 2008, δεν ένιωθε ο έλληνας ότι μειώνονται τα εισοδήματά του ή ότι πρέπει να κάνει οικονομία. Δεν φάνταζαν ακριβά λοιπόν τα διόδια των 0,04 € ανά χιλιόμετρο (συν πληθωρισμό και ΦΠΑ). Ούτε και ήταν, σε σχέση με τη λοιπή Ευρώπη, με την οποία άλλωστε διαρκώς συγκλίναμε από πλευράς αγοραστικής δύναμης.

Είναι κατανοητό ότι η σταδιακή κατάργηση ενός all-purpose ταμείου αναδιανομής - και η αντικατάστασή του από τραπεζικούς λογαριασμούς χρηματοδότησης συγκεκριμένων έργων με σαφείς όρους - δεν ήταν για όλους ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Πώς να υποστηρίξεις όμως την αδιαφάνεια και το παρωχημένο μοντέλο;

Η χρυσή ευκαιρία δόθηκε όταν, το 2009 με τα πρώτα μαύρα σύννεφα στον ορίζοντα της ελληνικής οικονομίας, οι υποψήφιοι του Πασόκ δεν δίστασαν - παρόλο που είχαν όλοι υπερψηφίσει τις συμβάσεις - να υποσχεθούν φθηνότερα διόδια.

Κι όταν από το 2010 η ύφεση άρχισε να δείχνει τα δόντια της, τη σκυτάλη πήραν οι αριστερότεροι που, εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία των πασόκων να υλοποιήσουν τις εξαγγελίες τους, χάλασαν τον κόσμο.

Από κοντά και τοπικοί άρχοντες που ζητούσαν εξαιρέσεις, εκμεταλλευόμενοι τη συγκυρία και σημειακές αστοχίες του συστήματος διοδίων, που όμως στο μεγαλύτερο μέρος του έχει βέλτιστη ισορροπία ανάμεσα στο κόστος κατασκευής και την επιθυμητή αναλογικότητα.

Παρά τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί - με την αναθεώρηση των συμβάσεων στο τέλος του 2013 - για διόρθωση αυτών των τοπικών ζητημάτων, οι αντιδράσεις έχουν έκτοτε υποκινηθεί κι από τους νέους πολιτικούς ήρωες, τους περιφερειάρχες. Και μάλιστα διακομματικά, με αποκορύφωμα το χαρακτηρισμό μάστιγα που απέδωσε στα διόδια ο εισηγητής (επί Σουφλιά) μίας από τις συμβάσεις στη βουλή!

Διάχυτος στις αντιδράσεις είναι ο κοινωνικός φθόνος. Είναι σαφές ότι η ρευστότητα των έργων παραχώρησης εποφθαλμιάται από δημόσιους φορείς που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να την εξασφαλίσουν. Πιθανότατα θα βόλευε να αναβιώσει το αλήστου μνήμης ταμείο-κουβάς.

Το ότι η κατάργηση των διοδίων θα σημάνει και το τέλος των έργων παραχώρησης προς το παρόν παραβλέπεται. Οι "εξυπνότεροι" λένε να διατηρηθούν οι συμβάσεις μέχρι να ολοκληρωθούν τα έργα, και μετά να γραφτούν και αυτά τα χρέη στο χιόνι. Κάτι εξίσου σημαντικό, αν και λιγότερο προφανές, είναι ότι οι αυτοκινητόδρομοι (όπως κι αν χρηματοδοτηθεί η κατασκευή τους) στη συνέχεια πρέπει να συντηρηθούν. Το σημερινό καθεστώς διαχείρισης κάποιοι άρχισαν να το δακτυλοδείχνουν ως πολυτελές, "σαν να δένουμε τα σκυλιά με τα λουκάνικα". Κι ας είναι, όπως πάνδημα γίνεται αποδεκτό, ασύγκριτα καλύτερη η ποιότητα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Ακριβέστερη παρομοίωση θα ήταν αυτή με τα σκυλιά δαλματίας, που αγοράζονταν σωρηδόν λόγω της γνωστής ταινίας, για να καταλήξουν αδέσποτα όταν τα παιδάκια τα βαριόνταν. Το 2005 όλοι ζητούσαν "αυτοκινητόδρομους παντού", πολύ πέρα από το δίκτυο που προέβλεπε το στρατηγικό σχέδιο Ελλάδα 2010 (που κι αυτό λόγω κρίσης λειψό θα υλοποιηθεί). Το Καρπενήσι, για παράδειγμα, θα βρισκόταν στην τομή του παραμεγδόβιου αυτοκινητοδρόμου με το βελουχιώτικο άξονα. Οι λαϊκιστές (ενίοτε γόνοι εκσυγχρονιστικών πολιτικών οικογενειών) που σήμερα χτυπάνε με κάθε ευκαιρία τα διόδια θα ήταν ενδιαφέρον να πουν στην κοινή γνώμη πώς ακριβώς σκέφτονται να χρηματοδοτήσουν, όχι τα άτοπα project που ενίοτε εξαγγέλλουν ή υιοθετούν, αλλά και τη διατήρηση σε αξιοπρεπές επίπεδο αυτών που ήδη - με χίλια δυο εμπόδια - υλοποιούνται.


Δεν υπάρχουν σχόλια: