28 Μαΐ 2017

Μετά την επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο

Το 2010 η χώρα παραδέχτηκε ότι έχει σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας, τέτοιο ώστε να απειλούνται οι έγκαιρες πληρωμές των υποχρεώσεών της (δανειακές, μισθοί Δ.Υ. και άλλες κρατικές δαπάνες). Η οδός που επελέγη περνούσε μέσα από διακρατικό δανεισμό. Οι πολιτικοί της κρίσιμης εποχής -δηλ. ΝΔ και Πασόκ που αναμετρήθηκαν το 2009- ήταν αδύνατο να πείσουν την πλειοψηφία των πολιτών για την "έκπληξή τους" από τις εξελίξεις ή την ικανότητά τους να διαχειριστούν τα προγράμματα λιτότητας που πάνε πακέτο με τα δάνεια "διάσωσης". Η αναδρομή στο τι λεγόταν και γραφόταν από όλους (μας) πριν από 6 καλοκαίρια έχει μια χρησιμότητα.
Το πρώτο πρόγραμμα της περίφημης τρόικας ΔΝΤ/ΕΚΤ/ΕΕ σύντομα απέτυχε, ίσως γιατί ήταν φτιαγμένο για να αποτύχει: οι τοπικές εκλογές του 2010 συντέλεσαν στο να γίνει επίτηδες ήπιο (για παράδειγμα, δεν πειράχτηκε σχεδόν τίποτα από τις αποδοχές, συλλογικές συμβάσεις κ.λπ. των εργαζομένων ιδιωτικού τομέα). Το 2011 σύντομα αποδείχτηκε μια κομβική χρονιά. Οι "πλατείες", όπως και οι "πλάτες" που ζητούσε ο Παπανδρέου (από τον Σαμαρά, μετά μέσα από δημοψήφισμα και κατόπιν με την συνταγματικά περίεργη διαδικασία, μέσα από την οποία πήρε ψήφο εμπιστοσύνης και μετά προέκυψε άλλος πρωθυπουργός χωρίς τη διαδικασία διερευνητικών εντολών!) ήταν σοβαρά συμπτώματα μιας παθολογικής κατάστασης. Χρειαζόταν δεύτερο πρόγραμμα (δηλ. δάνειο τρόικας) και κανείς δεν τολμούσε να αναλάβει την ευθύνη.
Κανείς δεν μπορεί να πιστεύει σοβαρά ότι ο Πετσάλνικος θα αναλάμβανε την διακυβέρνηση. Ο Παπαδήμος ήταν χρήσιμος γιατί κανείς άλλος δεν ήθελε να συνδεθεί με το δεύτερο, το βαρύτερο δάνειο/μνημόνιο. Ανέλαβε όπως ανέλαβε, και με τεράστια χρονική πίεση, μια και ο Σαμαράς τον δέχτηκε με τον όρο να παραιτηθεί την επόμενη Τσικνοπέμπτη (που μετά έγινε Πάσχα μια και οι διαδικασίες του δεύτερου μνημονίου κράτησαν περισσότερο). Ο Παπανδρέου εξαφανίστηκε και μαζί του και η εκλογική δύναμη του Πασόκ, που δεν συγκινήθηκε βλέποντας τον Βενιζέλο ως κεντρικό πολιτικό πρόσωπο μετά το καλοκαίρι του 2011. Η ψυχή του Πασόκ και του αριστερίζοντος κομματιού των "αγανακτισμένων" βρήκε σύντομα στέγη στον Σύριζα, ένα σημαντικό αλλά μειοψηφικό κομμάτι της ΝΔ ομοίως κινήθηκε στην εθνικιστική και νεοναζιστική δεξιά.
Ως βουλευτές το φθινόπωρο του 2011 όλοι οι μετέπειτα αντιμνημονιακοί είχαν στηρίξει την κυβέρνηση Παπαδήμου, εύλογα συμπεραίνουμε ότι ήξεραν τι στήριζαν και ότι καθόλου δεν αιφνιδιάστηκαν από το δεύτερο πρόγραμμα της τρόικας. Το ότι ο Σαμαράς στήριξε τον Παπαδήμο για 3 μήνες που έγιναν 5, δηλαδή το ότι το 2012 "έπρεπε" να γίνουν εκλογές, συντέλεσε σημαντικά στο να καλλιεργηθεί αυτή η πολιτική στάση. Η κυβέρνηση Παπαδήμου είχε εντολή να ασχοληθεί μόνο με την ψήφιση των μέτρων και καθόλου με την εφαρμογή. Το αποτέλεσμα το είδαμε. Ο Σαμαράς, όσο κυβέρνησε με το μικρό Πασόκ, ένιωθε την ανάγκη να αποδείξει ότι παρέμενε αντιμνημονιακός. "Κάθε μέρα σκίζω τα μνημόνια", είπε (και γελάσαμε). Ο Τσίπρας έζησε και ζει το όνειρο της Νότιγχαμ Φόρεστ (του 1978, όχι του Μαρινάκη): από γάμμα εθνική, πρωταθλητής δις (ή μάλλον τρις, γιατί στο όνομά του ορκίστηκε το 61% των πολιτών, από χρυσαυγίτες έως Ανταρσύα, πριν δύο χρόνια).
Θα ολοκληρωνόταν ο κύκλος του δανεισμού αν έμενε έως το φθινόπωρο του 2013 (αντί για την άνοιξη του 2012) ο Παπαδήμος; Τα βέβαια για εμένα είναι τα εξής:
- Ο Σαμαράς θα χρειαζόταν συμπληρωματικό μνημόνιο, "2α" ας το πούμε (email Χαρδούβελη το έλεγαν κατ' ευφημισμόν)
- Ο Τσίπρας τα έκανε χειρότερα, απόδειξη το ότι χρειάστηκε τρίτο μνημόνιο, ήδη με συμπληρωματικά μέτρα ("3α") και ακόμη υπάρχει πολύς δρόμος, κόπωση και μόνο επιδείνωση
- Οι παλινωδίες (πέρα από τα αντικειμενικά μεγέθη) έχουν διαβρώσει την εμπιστοσύνη στην Ελλάδα. Το ότι αγοράζουν Τούρκοι και Λιβανέζοι (και φυσικά Ρώσοι) ακίνητα, και το ότι είναι ένας όμορφος και ασφαλής (και δημοφιλής) τόπος καλοκαιρινών διακοπών, είναι παρήγορο, αρκεί να μην έχουμε ψευδαισθήσεις ότι θα φέρει πίσω το 2008 ή ότι θα αποτελέσουν αυτά την ατμομηχανή της οικονομίας. Αυτά είναι ατμός, δεν είναι μηχανή.
Ο Παπαδήμος δεν είχε την ευκαιρία να αποδείξει την αξία μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης, γιατί τέτοια δυνατότητα δεν του άφησαν οι πολιτικοί φωστήρες του 2011. Σε αυτό το πλαίσιο είναι αξιέπαινος για το ότι εκτέθηκε, τράβηξε κουπί, άφησε δείγμα γραφής, δέχτηκε όχι "πολιτική κριτική" (που την βαφτίζουν τώρα κάποιοι κακομοίρηδες) αλλά ύβρεις. Ολόψυχα μαζί του λοιπόν και απέναντι σε όλους όσοι εκ του ασφαλούς χαρακτήρισαν και χαρακτηρίζουν "προδοτικά" τα όσα δρομολόγησε, χωρίς να είναι σε θέση να προτείνουν οτιδήποτε άλλο που να στέκεται έστω σε συζήτηση καφενείου.

Πριν τους λόφους

Η κοίτη του ποταμού, οι λόφοι στα σύνορα με τη Σλοβενία, το μοναστήρι της γειτονιάς (θρησκευόμενη γαρ η χώρα), το μέγαρο μουσικής Λισίνσκι, ένα τμήμα της άνω πόλης και των προαστίων στους πρόποδες του Σλιέμε, τα σοκάκια του παλιού οικισμού, τα σχολεία και το κέντρο υγείας, τα γήπεδα της NK Trnje που διεκδικεί άνοδο στη βήτα εθνική, η εθνική και πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη - μερικά από όσα μπορεί κανείς να δει από αυτό το μικρό αλλά μοναδικό μπαλκόνι, που θα μας λείψει όπως και η γειτονιά του κέντρου-απόκεντρου, χαοτική οικοδομικά και ταυτόχρονα οργανωμένη στα πρότυπα της τιτοϊκής πολεοδομίας, με δρόμους που αποτρέπουν τη διαμπερή κυκλοφορία, αθλητικό κέντρο, σοβαρές εκτάσεις πρασίνου ανάμεσα στις άσχημες ή κακάσχημες πολυκατοικίες, σφενδάμια και άλλα δέντρα που ακόμη δεν έχω μάθει πώς λέγονται, τραμ, ποδηλατόδρομους, δημόσια βιβλιοθήκη, μικρομάγαζα και καφέ, πολλά καφέ. Τελευταίο σαββατόβραδο και το "skyscape" θα μας λείψει αλλά θα αφήσει σαν κάποιες παροδικές αγάπες un' emozione per sempre, κι ας αναγκάζεσαι να τους πεις devo andare, γιατί ci sono colline και amici chi aspettano.

Σκόρπια λόγια του Ramazzotti, η φωτό δική μου από την άνοιξη του 2016



8 Μαΐ 2017

Το ελληνικό ίχνος στο Ζάγκρεμπ, από το 1770 και μετά

Πληροφορίες για μεταναστεύσεις Ελλήνων στο Ζάγκρεμπ τον 18ο και 19ο αιώνα

Οικογένεια Δημητρίου

Η αρχή έγινε με τον Γρηγόριο Δημητρίου, έμπορο από τη Σιάτιστα, που αποβιβάστηκε στην Ερζεγοβίνη γύρω στο 1770, πιθανότατα λόγω των Ορλωφικών ή άλλης ταραχής που δυσκόλεψε τη ζωή πολλών Ελλήνων, από αυτές που δεν έλειπαν στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας.

Τον ακολούθησαν οι δυο του γιοι, Ναούμ και Θεόδωρος. Η οικογένεια δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή μεταξύ Τεργέστης και Βουδαπέστης, με βάση το Ζάγκρεμπ.

Ο Ναούμ Δημητρίου παντρεύτηκε την Αικατερίνη Πόποβιτς. Είναι άγνωστο αν η καταγωγή της ήταν ελληνική, όπως και το αν είχε συγγένεια με την Ελισάβετ Πόποβιτς, που παντρεύτηκε έναν άλλον Έλληνα, τον Κωνσταντίνο Μάλλιν (πιθανό επώνυμο Μαλλίνης ή Μαλλίνος, που απαντάται επίσης στη δυτική Μακεδονία).

Ο Θεόδωρος Δημητρίου το 1790 παντρεύτηκε την Αφράτη ή Αφρατία Αυξέντη/Αυξεντίου (αναφερόμενο επώνυμο «Αξέντ», από Κοζάνη) και απέκτησαν τον Δημήτριο Δημητρίου – μετέπειτα εθνικό λογοτέχνη της Κροατίας, γνωστό ως Dimitrije Demetar (1811-1872) – και αρκετά ακόμη παιδιά:

  • Την Ελισάβετ (γενν. 1806) – σύζυγο του βαρώνου Νίκολιτς
  • Την Αλεξάνδρα (γενν. 1815) – σύζυγο του Ίβαν Μαζούρανιτς, του σημαντικού ηγεμόνα που αναμόρφωσε το νομικό και εκπαιδευτικό σύστημα της Κροατίας
  • Μερικές ακόμη αδελφές και αδελφούς – για τους τελευταίους έχει γραφεί ότι συμμετείχαν στην ίδρυση του Lloyds Τεργέστης

Οικογένεια Μάλλιν

Ο Κωνσταντίνος Μάλλιν (που πέθανε το 1809) απέκτησε τον Ιωάννη και την Εύα.

Ο Ιωάννης Μάλλιν (1786-1854) παντρεύτηκε τη Σοφία, κόρη του Ναούμ Δημητρίου (και εξαδέλφη του Demetar). Είχε κατάστημα στη σημερινή Radićeva, την τότε Μακρά Οδό – τον ανηφορικό δρόμο που ενώνει την κάτω πλατεία Γέλατσιτς με την Πέτρινη Πύλη της Άνω Πόλης. Αναφέρεται ότι ως επιφανής αστός είχε λάβει τον τίτλο του «ελεύθερου πολίτη» και είχε απαλλαγεί από την πληρωμή τελών σε όλες τις «ελεύθερες πόλεις», στις οποίες μετέφερε σιτηρά με το πλοιάριο «Καταρίνα». Εμφανίζεται ως δυναμικός έμπορος, ενεργός στην πόλη και στο επιμελητήριο, και ως πρακτικό άτομο, όχι των λόγων αλλά των έργων.

Ο γιος τους Ναούμ Μάλλιν (1816-1893) διακρίθηκε στο εμπόριο. Στην περιοχή του μοναστηρίου του Αγ. Ιωσήφ Ξαβερίου, στο ύψος του σταθμού τραμ Μιχάλιεβατς, υπάρχει κήπος με το όνομά του, με «εξωτικά δέντρα» που έφερε από διεθνή έκθεση. Ο Ναούμ Μάλλιν στα 31 του έγινε αντιπρόεδρος του Πρώτου Κροατικού Ταμιευτηρίου και ήταν συνιδρυτής της Κροατικής Εμπορικής Τράπεζας. Δύο φορές διετέλεσε συντάκτης της Άγκραμερ Τσάιτουνγκ. Ήταν ο διοικητικός αντιπρόεδρος της Matica Hrvatska (ιδρύματος για την προώθηση της κροατικής εθνικής ταυτότητας). Η υπογραφή του, όπως και του Αναστασίου Πόποβιτς, μπήκε στο συμβόλαιο με τον Α. Φέρνκορν (το 1864) για το άγαλμα του κροάτη ηγέτη Γέλατσιτς, που δεσπόζει στην ομώνυμη κάτω πλατεία. Για 40 χρόνια ήταν γραμματέας και επίτροπος της ορθόδοξης εκκλησιαστικής κοινότητας.

Γιος του Ναούμ Μάλλιν ήταν ο Ιωάννης ή Ίβο (1855-1907). Οδός με το όνομά του υπάρχει λίγο νοτιότερα από το πάρκο Μάλλιν, στο ύψος της ρουμανικής πρεσβείας. Ο Ίβο ήταν καταπιστευματίας, δικηγόρος, με ισχυρό ρόλο στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης στις ηπειρωτικές περιοχές της Κροατίας. Ο Ίβο είχε δύο ακόμη αδέλφια, τον Θεόδωρο και τη Σιδωνία.

Οικογένεια Πόποβιτς

Η Εύα Μάλλιν, κόρη του Κωνσταντίνου, πέθανε πολύ νέα – στα 23 της. Πρόλαβε να παντρευτεί με τον Μάρκο Κουμάνοβιτς και να αποκτήσει μια κόρη, την Χριστίνα. Αυτή παντρεύτηκε αργότερα τον βοηθό του Κουμάνοβιτς, τον ελληνικής καταγωγής Αναστάσιο Πόποβιτς. Με τον τρόπο αυτό, το επώνυμο Πόποβιτς ξανασυνδέεται με τα άλλα κλαδιά της ελληνικής κοινότητας. Ο Αναστάσιος (1786-1872) ήταν συνιδρυτής του Πρώτου Κροατικού Ταμιευτηρίου (βλ. Μάλλιν), και συνέβαλε στο να επιβιώσει αυτός ο θεσμός και μετά τη δύσκολη χρονιά του 1848 – με τις εσωτερικές εξεγέρσεις στην Αυστροουγγαρία, μέρος της οποίας ήταν η Κροατία. Ήταν ο πρώτος πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου από το 1852 έως το 1866. Ήταν επίσης πρόεδρος της ορθόδοξης κοινότητας και συνέβαλε στην ανοικοδόμηση, το 1866, του ορθόδοξου ναού της Μεταμόρφωσης – που σήμερα αποτελεί έδρα της σερβικής μητρόπολης Κροατίας/Σλοβενίας και βρίσκεται στην πολύβουη Πλατεία των Λουλουδιών.

Η κόρη του Αναστασίου Πόποβιτς, Μαρία, παντρεύτηκε τον ταγματάρχη Στέφαν Μίλετιτς. Ο ομώνυμος γιος τους (1868-1908) ήταν ονομαστός θεατρικός συγγραφέας. Αποτελεί εντυπωσιακή σύμπτωση το ότι πρωτεργάτης του κροατικού θεάτρου ήταν ένας Έλληνας (ο Δημήτρης Δημητρίου) και συνεχιστής της παράδοσης ο απόγονος Ελλήνων, Stjepan Miletić.

Η «διαπλοκή» της οικογένειας Πόποβιτς με τις λοιπές ελληνικές δεν σταματά εδώ. Ο αδελφός του Αναστασίου, Ανδρέας, παντρεύτηκε και αυτός μία απόγονο Μάλλιν, και απέκτησαν τρία παιδιά. Για αρκετά χρόνια η οικογένεια είχε κατάστημα στην πλατεία Γέλατσιτς, όπου βρισκόταν και σπίτι άλλης ελληνικής οικογένειας (Γκαβέλλα – όνομα που συνηθίζεται στη Στερεά και Εύβοια).

Οικογένεια Γκαβέλλα


Το κεντρικό, εναλλακτικό θέατρο με το όνομα του Branko Gavella (1885-1962), όπως και η ομώνυμη οδός στην περιοχή Folnegovićevo – κοντά στο τζαμί –, σχετίζεται με τη συγκεκριμένη οικογένεια. Σύμφωνα με την εγγονή του, πανεπιστημιακή καθηγήτρια γαλλικής φιλολογίας Υβόννη Β'ρχοβατς, ο Μπράνκο Γκαβέλλα ήταν ελληνικής καταγωγής, παρόλο που έχει γραφτεί ότι ήταν και "Τσιντσάρος" (Βλάχος από Σερβία ή πΓΔΜ - σημείωση: και για τον Δημητρίου, όπως και άλλους ορθόδοξους μετανάστες στα Βαλκάνια, έχει εκφραστεί αυτή η άποψη). Ο παππούς του, Γεώργιος, είχε μεταναστεύσει στο Ζάγκρεμπ και ήταν πετυχημένος έμπορος σχοινιού και κουβερτών. Χρηματοδότησε πολλούς καλλιτέχνες. Στο παλιό θέατρο (της πλ. Αγίου Μάρκου, που δεν υπάρχει πια) υπήρχε θεωρείο με το όνομά του. Το σπίτι της οικογένειας, στο οποίο μεγάλωσε ο παππούς Μπράνκο, ήταν στη βόρεια πλευρά της πλατείας Γέλατσιτς, εκεί που σήμερα υπάρχει η μοναδική στοά που οδηγεί προς την αγορά Ντόλατς.

Πηγές

  • Κείμενο του Κροάτη συγγραφέα Τζούρο Σάμπο με τίτλο «Για ένα παλιό σπίτι και ανθρώπους από τα παλιά στο Ζάγκρεμπ», γραμμένο το 1933, ως μέρος ευρύτερου έργου με τον τίτλο «Περί του Ζάγκρεμπ» (O Zagrebu, στα κροατικά). Ο Τζούρο Σάμπο διετέλεσε διευθυντής του Μουσείου Πόλεως του Ζάγκρεμπ.
  • Κείμενο του Τέοντορ ντε Καντσιάνι Γιάκσιτς στο περιοδικό Acta med hist Adriat (2008), τεύχος 6(2), σελ. 243 κ.ε., με τίτλο "Η κληρονομιά του Δρ. Dimitrije Demetar στη βιβλιοθήκη και συλλογή εις μνήμην Mažuranić-Brlić-Ružić".
  • Το Μουσείο Πόλεως Ζάγκρεμπ, στο οποίο αναφέρονται τα ονόματα των τριών πρώτων οικογενειών, καθώς και μιας ακόμη (Stova), για την οποία ακόμη δεν έχω εντοπίσει κάποιο ίχνος. 
  • Συνέντευξη της Yvonne Vrhovac, εγγονής του θεατρικού συγγραφέα, κριτικού και δοκιμιογράφου Branko Gavella, στον ιστότοπο της μεγάλης εφημερίδας Jutarnji.
Σημείωση: Το βιβλικό όνομα Ναούμ το συναντάμε σε επώνυμα αλλά και ως βαφτιστικό όνομα, κυρίως στη βόρεια Ελλάδα και γειτονικές χώρες. Ο άγιος Ναούμ ήταν ιεραπόστολος με τους Κύριλλο-Μεθόδιο και εκκλησία προς τιμήν του βρίσκεται στη λίμνη της Αχρίδας, στον ομώνυμο οικισμό της πΓΔΜ. 

Στη φωτογραφία, η ορθόδοξη εκκλησία του Ζάγκρεμπ.

2 Μαΐ 2017

"Όλα είναι παιχνίδι, πιτσιρίκα"

Σήμερα βρήκα τους στίχους. Πλησίασέ με, πλησίασε, δεν είσαι πιτσιρίκα. Άσε τους όλους να κοιτούν, μη σε νοιάζει. Αγάπα με, άσε τον paparazzo να τραβά φωτογραφίες. Χαλάρωσε, όλα είναι παιχνίδι. Δεν πήγες τυχαία σ' αυτό το κλαμπ. Ξέρω πως με έψαχνες νύχτες ολόκληρες. Ήσουν μικρή αλλά στο τέλος μεγάλωσες. Και μόνο μαζί σου θα ήμουν εδώ απόψε. Μεγάλη φασαρία, κόσμος πολύς κι εμείς οι δύο. Μόνο για σένα τραγουδώ τραγούδια στίχο-στίχο. Χιλιάδες μάτια, αλλά τα πιο όμορφα τα δικά σου. Και μόνο μαζί σου θα ήμουν εδώ απόψε.


Στα αλήθεια δεν ήξερα ότι η Πιτσιρίκα είχε μεταφραστεί πριν από πολλά χρόνια στα σέρβικα. Κι ούτε περίμενα ότι θα την άκουγα να δονεί μια πολυσύχναστη γωνιά στο κέντρο της κροατικής πρωτεύουσας: πρόσφατα την άκουσα πεντακάθαρα να ηχεί, προερχόμενη από ένα μπαρ της οδού Τκαλτσίτσεβα στο Ζάγκρεμπ. Είναι από αυτές τις περιπτώσεις που δεν πιστεύεις στα αυτιά σου. Ο τίτλος στα σέρβικα είναι "Pridji mi", "Πλησίασέ με" και ερμηνευτής είναι ένας Άλεν Μούκοβιτς, γεννημένος στην Ποντγκόριτσα του Μαυροβουνίου.


Πού να το φανταζόμασταν, ότι ένα τραγούδι που πολλοί χλευάσαμε ως "σκυλο-νησιώτικο" θα κατόρθωνε να διασκεδάζει ντόπιους εδώ στις παρυφές των Άλπεων. Ο σύνδεσμος, εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=cvUjAQDy5hE. Τώρα που πιάσαμε τον Μάη, ας ευχηθούμε με αυτήν την απροσδόκητη υπόκρουση "καλό καλοκαίρι", από το Αιγαίο έως την Αδριατική.

UPDATE: Κι άλλη διασκευή. Alkohol / Marko Bulat. https://www.youtube.com/watch?v=_tlI1UzQV5M

Και εδώ μια ιστοσελίδα με μακρύ κατάλογο τέτοιων, ας πούμε, ομοιοτήτων: http://aleksandardjordjevi.blogspot.hr/2014/08/pesme-koje-imaju-izvesne.html

1 Μαΐ 2017

Το κρύο παϊδάκι

Στο μυθιστόρημα Ο άνθρωπός μας στο Ιράκ, ο Ρόμπερτ Πέρισιτς περιγράφει με γλαφυρό τρόπο στιγμιότυπα χαρακτηριστικά όχι μόνο της Κροατίας αλλά και ευρύτερα των Βαλκανίων, στο πλαίσιο μιας τρελής ιστορίας (ο ήρωας είναι δημοσιογράφος, που βρίσκει δουλειά στον άχρηστο ξάδερφό του προτείνοντάς τον για ανταποκριτή στο Ιράκ). Με αφορμή τον πρόσφατο πολιτικό χαμό στην πΓΔ Μακεδονίας (ελληνικά Φυρόμ), παραθέτω σε δική μου μετάφραση την υποτιθέμενη συνέντευξη του πρωταγωνιστή δημοσιογράφου με τον "καθηγητή Όλενιτς", με γλαφυρή αναφορά σε δείγμα από το πολιτικό προσωπικό του βόρειου γείτονα.

Σημείωση: Όπως οι περισσότεροι πρώην γιουγκοσλάβοι, ο συγγραφέας αποκαλεί τη γειτονική χώρα με το "συνταγματικό της όνομα", και τον λαό αναλόγως (επισημάνσεις με αστερίσκο).

Απαραίτητη διευκρίνιση: Ο Βασίλ Τουπούρκοφσκι (καταγωγή από το ελληνικό χωριό Τρίγωνο Φλωρίνης) δεν έχει κάποια γνωστή σε μένα εμπλοκή στην κρίση των τελευταίων ημερών στα Σκόπια. Κατέχει τη θέση του προέδρου της ολυμπιακής επιτροπής της χώρας του και παλιότερα διατέλεσε αναπληρωτής πρωθυπουργός.

--
Μια και ήμουν εκεί, σκέφτηκα πως έπρεπε να περάσω από τον Κίρο [Γκλιγκόροφ]. Όταν πας σε μια χώρα και ξέρεις τον πρόεδρο είναι ντροπή να μην τον επισκεφτείς. Ο Κίρο πλησίαζε το τέλος της δεύτερης προεδρικής του θητείας, γι' αυτό θεώρησα ότι δεν θα ήταν και τόσο απασχολημένος. Καθόμασταν στο γραφείο του και το κινητό του χτυπούσε διαρκώς. Του το είχαν δώσει πρόσφατα και δεν ήξερε πώς να το κλείσει.

Ούτε κι εγώ ήξερα.

[...] Παραπονιόμουν λίγο για τις συντάξεις μας, και είπε: "Όλε -", πάντα έτσι με φώναζε, "ξέρεις, Όλε, οι αποδοχές μου είναι 700 μάρκα, και είμαι πρόεδρος, κι όλο σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να παίρνω περισσότερα, αλλά θα ήταν δυσάρεστο να ζητήσω να μου δώσουν αύξηση..."

Έτσι ήταν πάντα ο Κίρο, ξέρεις. Τα λέγαμε όμορφα για κάμποση ώρα παρόλο που χτυπούσε διαρκώς το κινητό του και μας ενοχλούσε. Κάποια στιγμή μου ζήτησε τη γνώμη μου: Ποιος θα έπρεπε να τον διαδεχτεί ως πρόεδρος; Η δεύτερη θητεία του τελείωνε κι έτσι δεν θα μπορούσε να ξαναβάλει υποψηφιότητα. Τώρα ήθελε να διαλέξει κάποιον που θα μπορούσε να υποστηρίξει προσωπικά, αλλά ακόμη δεν ήξερε ποιος από τους νεαρούς θα ήταν κατάλληλος...

Και του είπα: "Να σου πω, δεν ξέρω - πραγματικά δεν παρακολουθώ τα πράγματα εδώ - αλλά τι λες για τον Βασίλ Τουπούρκοφσκι;" Ξέρεις, τον Τουπούρκοφσκι, τον κοιλαρά τύπο με το τσιγκελωτό μουστάκι, που πάντα φόραγε μάλλινο πουλόβερ. Δεν ήταν όμως βλάκας, και είχε εμπειρία - πολιτική εμπειρία - τον καιρό της Γιουγκοσλαβίας, και ήταν σοσιαλιστής, άρα περίμενα ότι θα ήταν κατάλληλος.

Και ο Κίρο μου είπε: "Ο Βασίλ; Ναι, κι εγώ αυτόν σκέφτομαι. Δεν είναι ότι υπάρχουν άλλοι καλύτεροι, αλλά να, δεν είμαι σίγουρος..."

Ο Κίρο σκέφτηκε βαθιά για λίγο και έστρεψε το βλέμμα μπροστά του.

Μετά με ρώτησε: "Θυμάσαι, Όλε, τότε που κατέρρεε η Γιουγκοσλαβία;"

"Ναι", του είπα.

Ο Κίρο ξεκίνησε: "Ήταν το τελευταίο Συνέδριο του Κόμματος..." Μου είπε για την τελευταία συνεδρίαση όπου όλα ναυάγησαν, όταν πρώτοι από όλους έφυγαν οι Σλοβένοι και μετά ο Ράτσαν και οι Κροάτες επίσης αποχώρησαν. Πριν από αυτό όμως, είπε ο Κίρο, γίνονταν πράγματα όλη τη ρημάδα τη μέρα, ο ένας τσακωμός και καυγάς πίσω από τον άλλον, ένα διαρκές δράμα, ένταση για πολλές ώρες, η συνεδρίαση τράβηξε μέχρι που νύχτωσε και πάλι δεν ήταν ορατό το τέλος. Ο Βασίλ καθόταν δίπλα του και διαρκώς του ψιθύριζε στο αυτί ότι πεθαίνει της πείνας: ότι δεν μπορεί να αντέξει άλλο χωρίς φαΐ και θα έφευγε σε λίγο.

Ο Κίρο του είπε: "Περίμενε λίγο, το βλέπεις ότι όλοι θέλουν να φύγουν - οι Σλοβένοι, οι Κροάτες - και αν φύγεις τώρα θα φανεί ότι εμείς οι Μακεδόνες* ήμασταν οι πρώτοι που έφυγαν..."

Υπάκουσε μουρμουρίζοντας όταν ο Κίρο τον προειδοποίησε: "Δεν πρέπει να φύγεις!"

Μετά, όταν είχαν φύγει οι Σλοβένοι, ο Βασίλ ψιθύρισε στον Κίρο: "Εντάξει, φεύγω τώρα".

Και πάλι όμως, ο Κίρο δεν ήθελε να τον αφήσει.

"Έλα τώρα, Κίρο, πεθαίνω της πείνας", παρακάλεσε ο Βασίλ. Αλλά ο Κίρο πάτησε πόδι. "Υπομονή. Βλέπεις ότι η χώρα διαλύεται, που να πάρει... Δεν θέλω ο κόσμος να πει ότι αφήσαμε τη Γιουγκοσλαβία να καταρρεύσει επειδή εσύ πεινούσες. Περίμενε το διάλειμμα, αλλιώς θα σε κρίνει η ιστορία!"

"Ευτυχώς και οι άλλοι λιμοκτονούσαν, στήθηκε λοιπόν ένας μπουφές και ο Βασίλ μπόρεσε να την τηλώσει", είπε ο Κίρο. "Εγώ όμως πήρα μόνο δυο καναπεδάκια. Δεν είχα όρεξη να φάω πολλά, βλέπεις, γιατί έβλεπα τι ερχόταν. Μπορούσα ακόμη και να μετρήσω τους νεκρούς - πίστεψέ με, είχα πείρα", είπε ο Όλενιτς, μιμούμενος τη σέρβικη προφορά του Κίρο.

"Η συνεδρίαση επαναλήφθηκε μετά τον μπουφέ αλλά σύντομα ξανασταμάτησε γιατί ούτε οι Σλοβένοι ούτε οι Κροάτες ξαναμπήκαν στην αίθουσα", είπε ο Κίρο. Τώρα δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς όλες τις λεπτομέρειες που μου είπε, αλλά καταλαβαίνεις την κατάσταση. Ο Κίρο συνέχισε: "Τι μπορούσαμε να κάνουμε; Είπα λοιπόν στον Βασίλ: Να γυρίσουμε στα Σκόπια. Δεν έχουμε επιλογή - δεν έχουμε τίποτα πια να κάνουμε εδώ πέρα".

Όλο αυτό ήταν μεγάλο πλήγμα για τον Κίρο γιατί είχε οικοδομήσει τη Γιουγκοσλαβία και είχε περάσει τις μεταρρυθμίσεις, ξέρεις.

Και ο Κίρο είπε: "Πήραμε τα πράγματά μας και πήγαμε στο αυτοκίνητο, και είπα στον οδηγό: 'Στο αεροδρόμιο!' Και σκέφτηκα μέσα μου: η Γιουγκοσλαβία κατέρρευσε, τέλος εποχής. Να με τώρα εδώ, ποιος ξέρει αν θα ξανάρθω ποτέ στο Βελιγράδι. Κι έπεφτε ψιλή βροχή, σκέτη απελπισία, και θλίψη..."

Αλλά ο Βασίλ τον απέσπασε λέγοντας: "Κίρο, έχει εδώ στο Καράμπουρμα ένα ωραίο μικρό μαγαζί που είναι ανοιχτό όλη τη νύχτα και πάντα βρίσκεις φρέσκο κρεατικό". Ο Κίρο τον κοίταξε: "Μα μόλις δεν έφαγες, Βασίλ; Εγώ δεν μπορώ να φάω, μου έφυγε η όρεξη, είμαι χάλια. Μπορείς να πας αν θες, κι εγώ θα μείνω στο αυτοκίνητο και θα κοιμηθώ λιγάκι", είπε ο Κίρο. "Πήγαμε εκεί κι ο Βασίλ μπήκε στο φαγάδικο΄, αλλά μάλλον ντράπηκε γνωρίζοντας ότι είμαι στο αυτοκίνητο, κι έτσι ξαναγύρισε δέκα λεπτά αργότερα με κοψίδια μέσα σε πλαστική σακούλα. Κι έτσι ξεκινήσαμε για το αεροδρόμιο. Ακούμπησα το κεφάλι μου στο παράθυρο. Ήθελα να καλμάρω τα νεύρα μου, να κοιμηθώ λιγάκι, αλλά ο θόρυβος του σελοφάν ήταν στα αυτιά μου όλη την ώρα όσο αυτός πασπάτευε μέσα στη σακούλα".

"Μπήκαμε στο αεροπλάνο και πετάξαμε πάνω από το Βελιγράδι, και κοίταξα έξω τη νυχτερινή θέα. Ήθελα τόσο πολύ να κοιμηθώ, κι έκλεισα τα μάτια μου, αλλά συνέχισα να σκέφτομαι: Τι θα γίνει τώρα; Η ζωή μου πέρασε μπροστά από τα μάτια μου και σκέφτηκα: η Γιουγκοσλαβία τελείωσε, δεν μπορώ να το πιστέψω. Τι θα συμβεί τώρα στη Μακεδονία* αν ο καθένας αρχίσει να αρπάζει ό,τι μπορεί; Αυτή η άβυσσος λοιπόν ήταν από κάτω μας. Δεν μπορούσα να αποκοιμηθώ, και διαρκώς άκουγα τον ήχο του σελοφάν όσο αυτός ψαχούλευε στη σακούλα. Ο θόρυβος στ' αλήθεια με ενοχλούσε, Όλε, και ήμουν αναστατωμένος. Άνοιξα τα μάτια μου και κοίταξα τον Βασίλ, έτοιμος να τον επιπλήξω, αλλά σταμάτησα. Απλά δεν μπορούσα να το πιστέψω όλο αυτό, και τον κοίταξα καθώς τσάκιζε αυτό το κρέας".

"Όταν είδε ότι τον κοίταζα, είπε: 'Κίρο, δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το κρύο χοιρινό παϊδάκι!' "

Το κινητό του Κίρο στο τραπέζι χτυπούσε όλη την ώρα όσο εκείνος μου τα έλεγε αυτά, και δεν ξέρω αν είχε αρχίσει να εκνευρίζεται από αυτό ή από την ιστορία.

Και μετά ο Κίρο άπλωσε τα χέρια του και είπε: "Πες μου λοιπόν, Όλε - θα μπορούσε να γίνει αυτός πρόεδρος;"