8 Οκτ 2020

"Παίγνια" επί χάρτου

Οι χάρτες είναι ένα εξαιρετικό εποπτικό μέσο όταν μιλάμε για χώρο. Αν μια εικόνα δίνει το νόημα χιλίων λέξεων, ο χάρτης μπορεί πιθανότατα να δώσει πολλαπλάσιο. Θέλει βεβαίως δουλειά για να παραχθεί και να είναι σωστός. Για πάρα πολλούς αυτή η δουλειά είναι επαγγελματικό αντικείμενο και αμείβεται ανάλογα, ενίοτε προβάλλεται κιόλας ή μνημονεύεται ο δημιουργός της. 

Ο χώρος είναι βασική παράμετρος σε θέματα απεικόνισης σχέσεων γειτονικών κρατών. Για τα ελληνοτουρκικά, που είναι και το πιο γνώριμο σε εμάς τέτοιο ζήτημα, η ιστοσελίδα του ΥπΕξ έχει μια ενδιαφέρουσα λεκτική περιγραφή, λείπουν όμως οι χάρτες που θα βοηθούσαν τον ενδιαφερόμενο (υποστηρικτή, αντίπαλο, ή τρίτο παρατηρητή που καλείται να πειστεί) να δει τη χωρική διάσταση. 

Η προσπάθεια της εφημερίδας Καθημερινή να καλύψει αυτό το κενό (σε έντυπη βέβαια έκδοση, ανοικονόμητου μεγέθους) θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ενδιαφέρουσα και επίκαιρη ιδέα. Φυσικά χρησιμότερη θα ήταν μια ηλεκτρονική έκδοση, που μάλιστα θα μπορούσε να επικαιροποιείται, καθώς διανύουμε περίοδο εξελίξεων. Το έντυπο του 2020 περιλαμβάνει μεν τη συμφωνία με την Ιταλία, όχι όμως αυτή με την Αίγυπτο. Το αποτέλεσμα είναι, το ανατολικό μέρος της νότιας οριογραμμής (Ελλάδα-Αίγυπτος) να εμφανίζεται στη μέση γραμμή και όχι εκεί που πραγματικά συμφωνήθηκε, που είναι βορειότερα δηλαδή ελαφρώς σε βάρος της Ελλάδας - καθώς οι Αιγύπτιοι τράβηξαν μια ευθεία "γραμμή βάσης" για όλες τις δυτικά του Νείλου ακτές τους, μεταχειριζόμενοι την πολύ αμβλεία καμπύλη ακτογραμμή σαν να ήταν κόλπος (που δεν είναι). 

Ακόμη κι αν δεχτούμε όμως το τεύχος σαν αυτό που είναι -την αποτύπωση μιας μη επακριβώς προσδιορισμένης κατάστασης κάπου στα μέσα του 2020- δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει κάποιες ατέλειες που δυστυχώς αδυνατίζουν την έκδοση. Διότι θα ήθελα να πιστεύω ότι δεν απευθύνεται στον βιαστικό και αδιάφορο αναγνώστη αλλά σε αυτόν που θα τα ψάξει για να έχει την καλύτερη δυνατή ενημέρωση.

Ορμούζ: Εδώ έχουμε ένα κλασικό χαζό λάθος. Το χρωματικό υπόμνημα μπήκε ανάποδα κι έτσι η ανοιχτόχρωμη σκίαση αναφέρεται στα 12 μίλια (κι όχι στα 3), και το αντίστροφο για τη σκουρόχρωμη. Ωστόσο είναι πολύ χρήσιμο το επιχείρημα που αναπτύσσεται: Αφού η ναυτιλία πάει όπου θέλει (χωρίς να λογαριάζει διεθνή ύδατα, με αβλαβείς διελεύσεις), ποιος ο λόγος να υπάρχει ανοιχτός διεθνής διάδρομος;









Προσάρτηση νησιών: Αυτός ο χάρτης έχει δύο ελλείψεις. Η μία είναι ότι παραλείπει τα νησιά του Αργοσαρωνικού, που ήταν εξίσου ελληνικά με Εύβοια-Κυκλάδες-Σποράδες από την εποχή της ανεξαρτησίας. Η δεύτερη έχει να κάνει με τις χρονολογίες "προσάρτησης", για τις οποίες σε διάφορες πηγές δίνονται διαφορετικές τιμές. Εδώ δεν είναι προφανές αν ως προσάρτηση θεωρείται η υπογραφή της σχετικής συνθήκης ή άλλο ορόσημο πρακτικής έναρξης της κυριαρχίας. Για παράδειγμα, το πρωτόκολλο του Λονδίνου (πρώτο ανεξάρτητο και αναγνωρισμένο ελληνικό κράτος) ήταν το 1830 αλλά ο χάρτης αναφέρει το 1831. Κι όσον αφορά το ΒΑ Αιγαίο δίνονται οι χρονολογίες 1912-13 και 1923, από τις οποίες πιθανότατα θα έπρεπε να αναφέρεται μόνο το 1923 - χρονιά της συνθήκης Λωζάννης - κι όχι η διετία των στρατιωτικών επιχειρήσεων που τα έθεσε υπό ελληνικό έλεγχο. 




















Πεδία βολής: Το εικονιζόμενο τουρκικό πεδίο βολής στο νότιο αναφέρεται ότι είναι περίκλειστο από ελληνικά χωρικά ύδατα. Όμως, με τα ισχύοντα χωρικά ύδατα των 6 μιλίων, φαίνεται ότι η πρόσβαση από τις τουρκικές ακτές μπορεί να γίνει χωρίς χρήση ελληνικών χωρικών υδάτων, παρακάμπτοντας την Ικαρία.


































Κύπρος: Ένα χαζό λάθος αναφέρει τις τουρκοκυπριακές διεκδικήσεις ως "νοτίως της Κύπρου" ενώ για την ακρίβεια (σύμφωνα με τον χρωματικό κώδικα) αφορούν περιοχές της κυπριακής υφαλοκρηπίδας ολόγυρα από το νησί. Επιπλέον, σε σειρά χαρτών που δείχνουν την κυπριακή ΑΟΖ, αναφέροντας ότι το νότιο όριό της με την Αίγυπτο έχει χαραχθεί με βάση τη "μέση γραμμή", το εικονιζόμενο σύνορο είναι εμφανώς κοντύτερα στην Αίγυπτο. 


































Ελληνικές νησίδες: Η προσπάθεια απεικόνισης των 18 ελληνικών μικρών νησιών που αμφισβητεί η Τουρκία στέφεται από αποτυχία. Στον κύκλο της νήσου των Αρκιών κλείνονται (χωρίς να αναφέρονται) και οι Λειψοί. Η νησίδα Πλάτη κοντά στην Κω έχει κυκλωθεί μαζί με την Ψέριμο (που επίσης δεν αναφέρεται). Τέλος, η (μη αμφισβητούμενη) Λέρος αναγράφεται δύο φορές, τη μία δίπλα στο νησί που στην πραγματικότητα είναι η Πάτμος. 
















Τουρκική "γαλάζια πατρίδα": Παρόλο που η "γαλάζια πατρίδα" ενσωματώνει το σύνολο των γνωστών διεκδικήσεων υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας, η απεικόνισή της σε δύο χάρτες του τεύχους δεν είναι πλήρως ταυτισμένη. Μια αβλεψία δείχνει στον ένα χάρτη η τουρκική υφαλοκρηπίδα να επεκτείνεται και στα όρια της βουλγαρικής!
















Μεταναστευτικές ροές: Ο χάρτης δείχνει ανάποδα τις Σλοβενία και Κροατία, ενώ γράφει ανορθόγραφα τη Λιβύη. 















Πληθυσμός νησιών: Τα τουρκικά νησιά εμφανίζονται εκ παραδρομής να έχουν πληθυσμό μόνο ενός ατόμου το 2001.








Και η συνθήκη των Σεβρών! Στο πιο αινιγματικό, ίσως, τμήμα του εκτενούς κειμένου, αναφέρεται "χάριν παιγνίου" το θεωρητικό ενδεχόμενο, να θεωρούσε η Ελλάδα γκρίζες ζώνες οποιαδήποτε νησιά της Τουρκίας βρίσκονται πέραν των τριών ναυτικών μιλίων από την ακτή και δεν αναφέρονται ρητώς σε εν ισχύι συνθήκες - επιχείρημα που έχει χρησιμοποιηθεί συστηματικά από την άλλη πλευρά (βλ. τα 18 νησιά αλλά και τα Ίμια όπου "χάθηκε" το ιταλοτουρκικό παράρτημα που τα αναφέρει ρητά). Όλα καλά ώς εδώ, μόνο που ο συντάκτης του κειμένου (καθηγητής Συρίγος) αναφέρει στο συγκεκριμένο σημείο τη Συνθήκη των Σεβρών, που ακυρώθηκε πριν καν εφαρμοστεί, ως επιχείρημα για τη δυνητική συμπερίληψη των νησιών της Προποντίδας (μεταξύ αυτών και των Πριγκιπονήσων της Κωνσταντινούπολης) σε έναν υποτιθέμενο ελληνοτουρκικό διάλογο. Ωστόσο, αυτή η αναφορά είναι τραβηγμένη από τα μαλλιά και το συγκεκριμένο "παίγνιο" δεν στέκεται ούτε καν σε καφενείο, πολλώ δε μάλλον σε παρουσίαση ακαδημαϊκού γνώστη (άραγε πρόκειται για αμάσητη συνεισφορά "ζηλωτή" φοιτητή;). Η Προποντίδα δεν αποτελεί θάλασσα διεπαφής Ελλάδας - Τουρκίας (όλες οι ακτές της είναι τουρκικές) και συνεπώς ένας -έστω υποθετικός- ελληνοτουρκικός διάλογος δεν μπορεί να την περιλαμβάνει, με τον ίδιο τρόπο που δεν μπορεί να περιλαμβάνει τον Εύξεινο Πόντο ή το Ιόνιο Πέλαγος.