24 Δεκ 2013

Ίτε παίδες Παίδων

"Πώς λεγόταν ο πρωταγωνιστής στα "Χριστούγεννα του Αλήτη"; Που έγινε αργότερα και πολιτικός;"

"Ο Πάντζας;"

"Όχι αυτός μωρέ... Από Π αρχίζει αλλά κάπως αλλιώς μου τον είπανε..."

"Ααα... Τον Πούλογλου θα εννοείς!"


19 Δεκ 2013

Παλιά, αγαπημένη

Δέκα χρόνια ακριβώς καλύπτουν οι εικόνες μου από μια πόλη που δεν είναι "των εκατομμυρίων" αλλά ούτε και επαρχιακή, ούτε πολύ μακρινή ούτε πολύ κοντινή - σύμβολο της "φοιτητικής ζωής" για όσους από την καλομαθημένη γενιά μου είχαν την τύχη να υποστηρίζονται από τις οικογένειές τους ζώντας ταυτόχρονα μακριά τους, σ' ένα μαγικό συνδυασμό παραλίας, γεύσεων, μνημείων, διασκέδασης και θερμοκρασιακών extremes.

Η δική μου Θεσσαλονίκη ανάμεσα στο 1990 και το 2000 προσεγγίστηκε με τραίνο, αεροπλάνο, λεωφορείο ή αυτοκίνητο κατά περίπτωση. Ήταν περισσότερο νότια και ανατολική (και προαστιακή) παρά βόρεια και δυτική (και κεντρική). Συμβόλιζε την καινοτομία, διολίσθησε στην ανασφάλεια, λούστηκε με ανούσια κιτς εφευρήματα και ψιμύθια (νύμφη, συμπρωτεύουσα, Υμάθ...), μου έδωσε σκοτεινά πρωινά, μπουρίνια από το πουθενά, πηχτό χιόνι και την αέναη εναλλαγή ανάμεσα στη στάσιμη μούχλα και τον ανελέητο βαρδάρη. Δεν μετάνιωσα που την εγκατέλειψα αλλά νιώθω ότι, σαν παλιά αγαπημένη, θα τη βρω να μου χαμογελά σε λίγες μέρες που - πρώτα ο Θεός - θα την ξαναδώ.

Στη φωτό, το Αλατζά Ιμαρέτ


10 Δεκ 2013

Διπλωματικό επεισόδιο προκάλεσαν οι μετεωρολόγοι!

Διάβημα έκανε σήμερα η ουκρανική πρεσβεία της Αθήνας προς την ελληνική κυβέρνηση.

Αιτία για την πρωτόγνωρη αυτή κίνηση ήταν η συστηματική αναφορά της Ρωσίας, και όχι της Ουκρανίας, ως πηγής για τις "ψυχρές αέριες μάζες" που ευθύνονται για πολλά περιστατικά σοβαρών κακοκαιριών κάθε χειμώνα.

Σύμφωνα με τα καταγγελλόμενα από την ουκρανική διπλωματία, τόσο η Εθνική Μετεωρολογική μας Υπηρεσία (ΕΜΥ) όσο και οι ιστοσελίδες επιστημόνων αλλά και ερασιτεχνών μετεωρολόγων αφήνουν σαφέστατα να εννοηθεί ότι ο κρύος αέρας που φτάνει στη χώρα μας, χτυπώντας τα λεγόμενα "ανατολικά προσήνεμα" και φέρνοντας χιόνια σε συγκεκριμένες περιοχές εμπροσθοφυλακής (Πήλιο, Εύβοια, Άνδρος), έρχεται κατευθείαν από τη μακρινή Ρωσία.

Η αποσιώπηση της Ουκρανίας, κατά την πρεσβεία της, αποκλείεται να οφείλεται σε λάθος. Η έκταση, το εύρος των παραλίων και γενικότερα η γεωμορφολογία της χώρας αυτής είναι τέτοια, που και ο πλέον αδαής καταλαβαίνει ότι τα ψυχρά ρεύματα δεν μπορούν να την παρακάμψουν. Αντίθετα, οι θερμοκρασίες στο Κίεβο και το Χάρκοβο (το Χάρκιβ, συγγνώμη) είναι τόσο χαμηλές ούτως ή άλλως, που πολλά κύματα ψύχους πηγάζουν από εκεί, είναι δηλαδή "γηγενή" και όχι εισαγόμενα από τη Ρωσία, όπως ψευδώς διαδίδεται εδώ.

Κύκλοι του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών παρατηρούν ότι η ουκρανική αυτή κίνηση μαρτυρά έντονη νευρικότητα. Η κυβέρνηση του Κιέβου, παρότι σταθερά ρωσόφιλη, επιθυμεί να κατευνάσει τη σημαντική μερίδα του πληθυσμού της που διαδηλώνει υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να το επιτύχει, επιδιώκει να επιδείξει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τη Μόσχα, ειδικά σε θέματα όπως οι καιρικές προβλέψεις - σημαντικά μεν, αλλά όχι τόσο όσο το ρώσικο φυσικό αέριο.

Οι πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας τηρούν, έως τώρα, στάση αναμονής απέναντι στην ασυνήθιστη ουκρανική χειρονομία. Επίσημη δήλωση, μεταξύ των εκπροσωπούμενων στη Βουλή, έως τώρα εξέδωσε μόνο το κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων, με την οποία επικρίνεται η σχολαστικότητα των ουκρανών ενώ τονίζονται οι "διαχρονικοί πολιτιστικοί δεσμοί του ελληνικού και του ρωσικού έθνους". Αίσθηση προκαλεί η σιγή των λοιπών κομμάτων, με μόνη εξαίρεση την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, η οποία ερμηνεύει το διάβημα - όπως και τις "φιλοευρωπαϊκές" διαδηλώσεις - ως "εκδήλωση του λανθάνοντος, εθνικοσοσιαλίζοντος εθνικισμού που, παρά την εξισορροπητική πολιτική Γιανουκόβιτς, διαπνέει ακόμη το βαθύ ουκρανικό κράτος".

Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνεται η αιτία του ουκρανικού διαβήματος. Στην πρόγνωση που απεικονίζεται, οι ψυχρές μάζες που επηρεάζουν τη χώρα μας ξεκινούν πράγματι από την Ουκρανία. Αντίθετα, οι βοριάδες της Ρωσίας καταλήγουν στη γειτονική Τουρκία.






4 Δεκ 2013

Όλα είναι δρόμος (UPDATE)

Από την εποχή Σουφλιά τουλάχιστον, έχει επικρατήσει να ονομάζεται Ε-65 ο οδικός άξονας που (θα) οδηγεί από τη Λαμία στην Εγνατία Οδό.

Πρόκειται για λάθος* - το οποίο, δυστυχώς, καθιερώθηκε.

Όχι ότι έχει και καμιά ιδιαίτερη σημασία. Πέρα από κάποια πεταμένα λεφτά (διαμόρφωση πινακίδων έτσι ώστε οπωσδήποτε να αναγράφεται η "διεθνής αρίθμηση"), αυτό το υποτιθέμενο δίκτυο οδών "Ε" δεν σημαίνει και πολλά πράγματα.

Στο χάρτη που ακολουθεί βλέπετε ένα απόσπασμα αυτού του ευρωπαϊκού κυκεώνα. Οι άξονες μπορεί σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις να αντιστοιχούν στις διαδρομές που όντως πραγματοποιούνται στις οδικές μεταφορές - κατά κανόνα όμως είναι ένα συνονθύλευμα οδικών τμημάτων.
















Πάρτε για παράδειγμα τον (πραγματικό) Ε-65 και πείτε μου πόσους ξέρετε που τον ακολουθούν ως ενιαία διαδρομή στο εντός Ελλάδος τμήμα του;

Δείτε εδώ την πορεία* του, από νότο προς βορρά:

- Ξεκινά από τη δυτική Κρήτη
- Περνά με φέρρυ στη (διαστημική) Καλαμάτα
- Ανεβαίνει μέσω του Μορέα στην Κόρινθο
...Μετά, θα έλεγες ότι η φυσική συνέχεια είναι η Αθήνα. Όχι όμως...
- Στρίβει δυτικά (!) προς Πάτρα
- Περνά από το Αντίρριο προς Ιτέα και Μπράλο
- Μετά πάει Λαμία, Δομοκό και Λάρισα
- Κατόπιν από Ελασσόνα, Σαραντάπορο και Κοζάνη καταλήγει στα ελληνο-ΠΓΔΜ σύνορα
...και συνεχίζει εκτός Ελλάδος, για να φτάσει στο Μάλμε της Σουηδίας.

Οι περισσότεροι από τους άξονες κάπως έτσι ορίστηκαν: ό,τι να 'ναι. "Δράστης", η Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ευρώπη, ένας οργανισμός που δεν καταλαβαίνω τι λόγο ύπαρξης έχει από το 1958 κι έπειτα που υπάρχει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (και ιδίως από το 2004 κι έπειτα με τη μεγάλη διεύρυνση της ΕΕ).

Σε κάθε περίπτωση, ό,τι κι αν έκανε ο ΟΗΕ με Ούνρα κ.λπ. κάποτε για την ανασυγκρότηση της Ευρώπης (θα αποφύγω να αναφερθώ εκτενώς σε αυτά που ΔΕΝ έκανε, με τους θλιβερούς κιονόκρανους που έστελνε και αδυνατούσαν να προλάβουν διάφορα κακά, βλ. Κύπρος και αλλού), τι λόγο έχει για τη διαχείριση του στρατηγικού οδικού δικτύου της Ευρώπης, που όπως διαβάζουμε εδώ φιλοδοξούσε να το κάνει όπως τα αμερικανικά Interstates;

Η ΕΕ, αυτή μάλιστα, είχε κάποτε ορίσει ένα διευρωπαϊκό δίκτυο και έδινε λεφτά για την ολοκλήρωσή του. Αυτό, όπως φαίνεται από τον αντίστοιχο χάρτη, δεν έχει πλήρη ταύτιση με το δίκτυο "Ε" του ΟΗΕ.



















Αυτά όλα το 1993. Η ίδια η ΕΕ βεβαίως μας μπερδεύει κι αυτή, καθώς πρόσφατα (2010) όρισε ένα πολύ πιο λιτό δίκτυο (επίγειων μεταφορών), που και πάλι μικρή σχέση έχει με την πραγματικότητα. Θεωρεί, για παράδειγμα, ότι μια οδική ή άλλη μεταφορά από την Ελλάδα προς την κεντρική Ευρώπη θα γίνει μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας, και όχι από τις πραγματικές και συντομότερες διαδρομές (Αδριατική ή πρώην Γιουγκοσλαβία). Και την ώρα που παραλείπει τα φέρρυ του Ιονίου από το στρατηγικό δίκτυο, φαίνεται ότι θέλει να αναβιώσει το παλιό αγαπημένο δρομολόγιο Πειραιάς-Λεμεσός (άντε και μελλοντικά Χάιφα) συμπεριλαμβάνοντάς το στο σχετικό χάρτη.













Τώρα, όσον αφορά τα οδικά έργα, που αυτές τις μέρες είναι στην επικαιρότητα, το μήνυμα που παίρνω από το χάρτη του 2010 είναι ότι η ΕΕ (που τα συγχρηματοδότησε εδώ και 20 χρόνια) ούτε που θέλει να ξανακούσει για τις χερσαίες μας υποδομές (κι ας χρηματοδοτεί τα "τελειώματά τους"). Θα παρατηρήσετε το "φτύσιμο" που γίνεται, στο τελευταίο αυτό σκαρίφημα,
- τόσο στην Εγνατία Οδό (από την οποία παρουσιάζεται μόνο μια ασαφής σύνδεση της Ηγουμενίτσας και καμία νύξη στο προαιώνιο δίπολο Πόλη-Θεσσαλονίκη),
- όσο και στην Ιονία (Αντίρριο-Γιάννενα), στους άξονες της νότιας Πελοποννήσου, στον καταχρηστικώς λεγόμενο "Ε-65"* και, last but not least,
- στον ΒΟΑ (όχι το φίδι αλλά το "βόρειο οδικό άξονα") της Κρήτης, που άκουσον-άκουσον, δεν θεωρείται εξίσου σημαντικός με το Λευκωσία-Λεμεσός της άλλης μεγαλονήσου!

UPDATE:

Στον παρακάτω σύνδεσμο εμφανίζονται με περισσότερες λεπτομέρειες οι χάρτες των διευρωπαϊκών δικτύων που καταρτίστηκαν το 2010.

Δυσνόητες απλοποιήσεις όντως υπάρχουν και αφορούν τους συνεχείς διευρωπαϊκούς διαδρόμους. Ωστόσο, στους λεπτομερείς χάρτες υπάρχει αρκετή λεπτομέρεια, ανάλογη της προηγούμενης έκδοσης των διευρωπαϊκών δικτύων. (Υπάρχουν ωστόσο διαφορές και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν και πότε θα αποτυπωθούν στο ελληνικό σύστημα ταξινόμησης / ιεράρχησης του οδικού δικτύου.)

Συνεπώς, δεν μπορώ να είμαι τόσο σίγουρος ότι (όπως έγραψα αρχικά) η ΕΕ "ούτε που θέλει να ξανακούσει για τις χερσαίες μας υποδομές". Δεν προκύπτει προς το παρόν κάτι τέτοιο και γι' αυτό οφείλω να επανορθώσω την κατακλείδα της αρχικής ανάρτησης.



 * Το μόνο κοινό σημείο του λεγόμενου "Ε-65" με τον πραγματικό είναι το κομμάτι Λαμία-Δομοκός, δηλ. αυτό που (στο μεγαλύτερο μέρος του) δεν θα αναβαθμιστεί σε αυτοκινητόδρομο στην παρούσα φάση!


29 Νοε 2013

Φως στη Σκοτεινή

Με σταθερά βήματα η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια απομακρύνεται από το στερεότυπο του ήλιου και της θάλασσας, που κυριάρχησε στην περίοδο της τουριστικής ακμής μεταξύ του Zorba και της τρέχουσας κρίσης.

Γυρίζοντας στις ρίζες (κυριολεκτικά δηλ. στα λιόδεντρα που πλέον δεν παραμελούν, αλλά και μεταφορικά-συμβολικά) οι συμπολίτες μας έντρομοι ανακαλύπτουν όσα τους έκρυβε η ψευδαίσθηση της χλιδής.

Εννιά στους δέκα Έλληνες υπολογίζεται ότι κατάγονται, όχι από παραθαλάσσια θέρετρα με 3000 και πλέον ώρες ηλιοφάνειας ετησίως, αλλά από λιγότερο γκλάμορους μέρη που μέχρι πρότινος τα έλεγαν ...καλοχώρια (και μέσα τους ακόμη έτσι τα αποκαλούν, με ωμέγα), σε ανήλιαγες πλαγιές.

Ευτυχώς αυτό το μελαγχολικό comeback στην πραγματική Ελλάδα γίνεται σε μια εποχή που δε λείπει η πληροφόρηση από κάθε γωνιά του πλανήτη. Έτσι, οι κάτοικοι ενός σκοτεινού - όνομα και πράγμα - χωριού στην Πελοπόννησο πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, εμπνευσμένοι από το παράδειγμα της μακρινής Νορβηγίας.

Με τον ίδιο λοιπόν τρόπο που το έπραξαν και στο σκανδιναβικό Ριούκαν, έτσι σκέφτονται και οι κάτοικοι της Σκοτεινής στην Αργολίδα να λύσουν ένα από τα βασικά τους προβλήματα. (Το βασικότερο, δηλ. το ότι εξακολουθούν να ανήκουν παραδόξως στο νομό Αργολίδας, και όχι στην κοντινότερη Κορινθία ή την Αρκαδία, θα μείνει μάλλον για πάντα άλυτο - παρακάτω όμως υπάρχει ίσως μια εξήγηση.)

Λόγω της γεωγραφικής της θέσης (στους βόρειους πρόποδες μιας απότομης πλαγιάς) τη Σκοτεινή θα πρέπει να τη "βλέπει" ήλιος - αν βέβαια βγει, συνήθως μαζεύονται σύννεφα - το πολύ ένα δίωρο τους χειμερινούς μήνες και μέχρι ένα τετράωρο τους θερινούς. Αυτό αποτελεί ενεργειακό βατερλώ, μια και αναγκάζει την τοπική αυτοδιοίκηση και τις κατοικίες (το ίδιο θα γινόταν και με τα μαγαζιά, αν υπήρχαν) να ανάβουν τα φώτα σχεδόν όλο το 24ωρο, για να βλέπουν οι κάτοικοι και τυχόν συγγενείς τους τις μύτες τους.















Χάρη στην κινητή τηλεφωνία όμως (και πού να δείτε όταν θα υπάρχει και φρη γουίφι, free wifi λέμε) κάποιος έμαθε μέσω ίντερνετ ότι με τη βοήθεια κατόπτρων, το νορβηγικό χωριό είδε το φως του ήλιου.

Για το λόγο αυτό, παραγγέλθηκαν και για τη Σκοτεινή πανομοιότυποι καθρέφτες όπως του Ριούκαν. Η μεταφορά τους έχει προγραμματιστεί για τη Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2014. Η μέρα είναι συμβολική, συμπίπτει με τη γιορτή των Φώτων και σίγουρα αυτό δεν είναι τυχαίο. Για την εξυπηρέτηση της μεταφοράς, η εθνική (ναι, εθνική) οδός Νεμέας-Λεβιδίου, η αρτηρία αυτή που αποτελεί αιμοδότη της περιοχής, θα παραμείνει κλειστή καθ' όλο το εορταστικό τριήμερο. Για να μην ταλαιπωρηθούν οι χιλιάδες οδηγοί που θα τη χρησιμοποιούσαν, θα βρίσκονται σε ετοιμότητα οι διαχειριστές του υπόλοιπου οδικού δικτύου της Πελοποννήσου, για να εξυπηρετηθεί ο αυξημένος φόρτος.

Η Σκοτεινή θα γίνει ένα αλλιώτικο μέρος μετά την εγκατάσταση των κατόπτρων. Η ανάκαμψη (της περιοχής αλλά κι όλης της χώρας) θα βοηθηθεί και από τη βελτιωμένη ψυχική κατάσταση. Το λαμπρό παράδειγμα αυτής της μακρινής νησίδας του Δήμου Άργους (όπου και θα παραμείνει όπως είπαμε το χωριό, άλλωστε ετυμολογικά άργος σημαίνει φως) θα δώσει παντού, πανελλήνια αισιοδοξία. Έτσι, θα εκλείψουν και τα απονενοημένα διαβήματα, που δεν έχει σημασία αν φτάνουν πια τα 500 ή τις 5000, ούτε αν υπάρχουν τόσο πρόσφατες  στατιστικές, ξέρουμε όμως ότι αποτελούν επιδημία, το είπε κι η αντιπολίτευση, τέρμα και τελείωσε.


22 Νοε 2013

Γελοιογραφία και αποστάσεις ασφαλείας

Δεν χρειάζεται να πάει κανείς πίσω στην εποχή των σπηλαίων για να αποδείξει τη διαχρονική σημασία της εικονογράφησης. Ούτε να ανατρέξει σε κινέζικες παροιμίες. Η καθημερινότητα είναι γεμάτη εικόνες με νοήματα. Μέρος αυτής της καθημερινότητας, εδώ και πολλές δεκαετίες (ή αιώνες) είναι οι γελοιογραφίες. Ίσως να υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους αρέσει το είδος, νομίζω όμως ότι είναι λίγοι. Προσωπικά πάντα τις αναζητούσα, στα έντυπα "για μεγάλους" που έπεφταν στα χέρια μου. Κάποια περιοδικά φιλοξενούσαν τακτικά φιγούρες όπως ο Σπαγκοραμμένος, αργότερα έμαθα τις τεχνοτροπίες πολλών δημιουργών που συνεργάζονταν με εφημερίδες (παλιότερή μου ανάμνηση ο Σκουλάς στην Απογευματινή) καθώς και μερικές διεθνείς "φίρμες" (π.χ. Plantu που είναι από τους γνωστότερους). Και θέλω να ομολογήσω ότι ένα από τα απολαυστικότερα εταιρικά events στα οποία έχω λάβει μέρος ήταν η παρουσία πολλών σκιτσογράφων σε μια εκδήλωση της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου (το 2005 νομίζω).

Η γελοιογραφία μπορεί να τσακίσει κόκκαλα, το ξέρουμε καλά αυτό. Ο Trudeau (σκιτσογράφος των ιστοριών Doonesbury με θέματα αμερικανικού, κυρίως, ενδιαφέροντος - τον είχα μάθει από τη Herald Tribune) ενόχλησε το Σινάτρα όταν, λίγο μετά μια δημόσια βράβευσή του, τον εμφάνισε να έχει φιλίες με μαφιόζους.









Ο δε Adams, δημιουργός του Dilbert (σάτιρα με κύριο αντικείμενο τον κόσμο των υπαλλήλων και στελεχών μεγάλων επιχειρήσεων), αναφέρει ότι συχνά αυτό που προσβάλλει είναι μόνο και μόνο η εγγύτητα ενός δημοφιλούς προσώπου με κατακριτέα πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις. Είναι παθών και ο ίδιος, διότι δέχτηκε κριτική (από πιστούς) για την ακόλουθη δημοσίευση, στην οποία - όπως ισχυρίζεται - το βασικό αντικείμενο σάτιρας ήταν η ευπιστία των συλλεκτών "σουβενίρ".









Ο πρόσφατος θόρυβος γύρω από ένα σκίτσο του Χαντζόπουλου είναι παρόμοιας φύσης, κι ας απέχει η δημοφιλία της Κωνσταντοπούλου ή της Μακρή απ' αυτή του Σινάτρα ή του Κυρίου Ημών. Το μοτίβο της εγγύτητας το έχουμε κι εδώ. Ο γελοιογράφος στηλιτεύει μεν την εντυπωσιοθηρία (το σκαρφάλωμα στα κάγκελα της ΕΡΤ) - όμως ταυτόχρονα, με το σκίτσο του pole-dancing και τον υπαινιγμό της φράσης ("κάνουν και κάτι άλλο;"), παραβιάζει τη νοητή γραμμή που στο μυαλό πολλών ανθρώπων πρέπει να χωρίζει ένα δημόσιο πρόσωπο (και δη γυναίκα) από το "πούλημα του κορμιού του". 















Αν ρωτάτε εμένα, ξαναείχα παρόμοιους προβληματισμούς πριν από 8 περίπου χρόνια, με αφορμή το δανό που σκιτσάρισε το Μωάμεθ. Ξαναδιάβασα αυτά που είχα γράψει τότε και βλέπω ότι με εκφράζουν και σήμερα, λέξη προς λέξη, γι' αυτό - αντί άλλου επιλόγου - τα παραθέτω και πάλι (αυτούσια, για να μην κουράζεστε):

Υπέρ ασεβών
04.02.06 at 20:08 EET
Η συντεταγμένη κοινωνία της Δανίας είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δεν φημίζεται για τη συμπάθειά της προς τους ξένους, ειδικά αν αυτοί είναι σκουρόχρωμοι ή/και σχιστομάτηδες – όπως για παράδειγμα οι τύποις συμπολίτες των Δανών, Γροιλανδοί. Εκ πρώτης όψεως λοιπόν θα μπορούσε να διαγνώσει κανείς μια ρατσιστική υπεροψία στις περίφημες καρικατούρες που σατίριζαν τον Προφήτη Μωάμεθ και δεν θα θλιβόταν ιδιαίτερα για το ποδοπάτημα της δανικής σημαίας σε μουσουλμανικές πόλεις ανά την υφήλιο.
Το πρόβλημα με τη χιονοστιβάδα απολύσεων, απαγορεύσεων και "πολιτικής ορθότητας" που ακολούθησε τη δημοσίευση των περίφημων γελοιογραφιών είναι, φυσικά, σοβαρότερο. Με ενδιαφέρον διάβασα απόψεις που αντανακλούσαν τις δύο διαφορετικές προσεγγίσεις της σάτιρας – και της ελεύθερης έκφρασης εν γένει.
Η μία, που ακολουθούμε κι εμείς με τους φίλους στο www.laspi.gr, είναι αυτή που πολύ εύγλωττα περιέγραψε ο μεγάλος γελοιογράφος Κώστας Μητρόπουλος στα ΝΕΑ: το να κάνεις ένα σκίτσο (ή ένα άρθρο) "σεβαστικό και βλαπτικό ταυτόχρονα". Ενέχει μεγάλο βαθμό αυτολογοκρισίας και έχει το πλεονέκτημα (αχρείαστο να' ναι) ότι μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις και σε χώρες ή περιβάλλοντα (εταιρικά, π.χ.) όπου η ελευθερία έκφρασης υφίσταται κάποιας μορφής, μικρούς ή μεγάλους περιορισμούς.
Η άλλη έγκειται στο να δοκιμάζεις τις αντοχές του εκάστοτε περιβάλλοντος, αναλαμβάνοντας τα ρίσκα σου βέβαια αλλά με τελικό, νομοτελειακό σχεδόν αποτέλεσμα τη διεύρυνση των ορίων ανάμεσα στο αποδεκτό και το απαγορευμένο. Οι τολμηροί είναι αυτοί που ανοίγουν το δρόμο για μεγαλύτερη ελευθερία. Δυσκολεύομαι να ακολουθήσω το δρόμο τους αλλά τους θαυμάζω και νομίζω ότι ιστορικά θα δικαιωθούν.
Το πώς θα χειριστεί το κάθε ΜΜΕ και η κάθε χώρα αυτό το ζήτημα είναι δική τους υπόθεση αλλά ας μου επιτραπεί η παρατήρηση ότι, αν επρόκειτο για ανάλογη σάτιρα με αντικείμενο το πρόσωπο του Ιησού, η αντίδραση θα περιοριζόταν σε ανακοινώσεις του Βατικανού ή το πολύ-πολύ σε δικαστικές αγωγές. Ο φόβος των βίαιων αντιποίνων από μουσουλμάνους "βομβιστές αυτοκτονίας", και όχι κάποια φοβερή ευαισθησία απέναντι σε θρησκευτικά συναισθήματα, είναι αυτός που εμφανέστατα υπαγορεύει το άρον-άρον "μάζεμα" της υπόθεσης με τις γελοιογραφίες του Προφήτη. Αυτό, όμως, είναι κατά τη γνώμη μου ο ορισμός της τρομοκρατίας.

12 Νοε 2013

Αρβύλες, γόβες, Birkenstock...

Η μέχρι τώρα επιβίωση της συμμαχίας των παλιών δικομματικών "μονομάχων" ΝΔ-Πασόκ στηρίζεται, παρόλο που οι δυο τους δεν αποτελούν πλειοψηφικό ρεύμα, σε δύο εύθραυστα πόδια.

Το ένα πόδι λέγεται εκλογικό μπόνους. Αυτό βέβαια το είχαν σχεδόν όλοι όσοι κυβέρνησαν με 40-και-κάτι % στη μεταπολιτευτική μας ιστορία.

Το άλλο πόδι είναι η τοποθέτηση των δύο κομμάτων στο μεσαίο (μετά συγχωρήσεως) χώρο της παραδοσιακής κλίμακας (αριστερά-δεξιά). Η αντιπολίτευση υπερτερεί ούτως ή άλλως σε ψήφους, σήμερα όμως είναι διασπασμένη σε περίπου ισοδύναμα κομμάτια, το ένα "αριστερά" (Σύριζα και άλλοι) και το άλλο "δεξιά" (Ανεξάρτητοι Έλληνες, Χρυσή Αυγή). Αυτό δίνει στην κυβερνητική πλευρά μια απατηλή ανακούφιση. Αποκλείεται, λένε, να τα βρει η "σκληροδεξιά" με την "παλαβή αριστερά". Αυτά που τους χωρίζουν είναι περισσότερα απ' αυτά που τους ενώνουν.

Κι όμως.

Στην (δια)κομματική πολιτική, η εξουσία και η προοπτική της αποτελούν συνδετικό ιστό, αρκετά ισχυρό για να καλύψει ακόμη και ρήγματα σαν αυτό της Αταλάντης. Πόσο πιο καθαρά να το πει ο Τσίπρας; "Εάν εμείς ως Αριστερά χρειαζόμαστε πέντε ψήφους του Καμμένου και έρθει και μας τις δώσει ως ανοχή ή ως στήριξη, δεν θα του πούμε δεν τις θέλουμε".

Όσο κι αν το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο θεωρείται τεχνητό ή πρόσκαιρο, η διαχωριστική του γραμμή υπάρχει - και δεν θα σβήσει εύκολα. Για λόγους που μπορούμε όλοι να καταλάβουμε, η οικονομική κατάσταση (του καθενός και της χώρας) θα συνεχίσει να αποτελεί απείρως σημαντικότερο θέμα από οποιοδήποτε άλλο, για αρκετό καιρό ακόμη. Τι κι αν ο Σύριζα ή κάποιες συνιστώσες του εκφράζονται λιγότερο πατριωτικά απ' τον Καμμένο στο θέμα της ΠΓΔΜ; Τι κι αν οι Ανεξάρτητοι Έλληνες δεν δηλώνουν ότι θα αγκαλιάσουν τους μετανάστες ή τους γκέη όπως κάνουν οι προοδευτικοί; Αυτά ξεπερνιούνται, μπροστά στο μείζον αφήγημα της κεϋνσιανής μεγέθυνσης, της προστασίας των κεκτημένων, της δουλειάς για περισσότερους και της (έστω φαινομενικής, μερικής) επαναφοράς της "εθνικής κυριαρχίας". Τα παραπάνω στοιχεία ενώνουν Σύριζα και ΑνΕλ, είναι κατανοητά από πολύ κόσμο ("απλό" κόσμο) και μπορούν να συγκινήσουν, ειδικά αν είσαι άνεργος, ζημιωμένος ή απαισιόδοξος και δυσκολεύεσαι να δεις το φως στο τούνελ.

Την ώρα λοιπόν που η ΝΔ προσπαθεί να καλύψει με τη δική της προσέγγιση (της "υπεύθυνης δύναμης που κυβερνά") το κενό του μεσαίου χώρου στον άξονα δεξιάς-αριστεράς, την ίδια ώρα οι σύμμαχοι Τσίπρας-Καμμένος αναπτύσσονται σε έναν παράλληλο άξονα, προσπερνώντας την κεντροαριστερά και το κέντρο που δείχνουν όλο και πιο ελιτίστικα πια.

Η πρόταση του Νότη Μαριά, πρώην συριζαίου και νυν ΑνΕλ, για κοινή κάθοδο των δύο κομμάτων στις τοπικές εκλογές, αποτελεί κίνηση σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση. Δεν είναι τυχαίο που εκφράζεται λίγες μέρες μετά τις διαμαρτυρίες στην ΕΡΤ, στις οποίες πρωτοστάτησαν "με μια ψυχή" οι κυρίες Κωνσταντοπούλου (Σύριζα) και Μακρή (ΑνΕλ). Έχει επίσης τη σημασία της η ταύτιση της ψήφου των δύο κομμάτων στην ψηφοφορία μομφής - την ώρα που το splinter του Σύριζα, δηλ. η Δημάρ, διαφοροποιήθηκε δηλώνοντας παρούσα στη Βουλή.

Αρκετοί μιλούν ακόμη για το ασήμαντο πολιτικό μέγεθος Τζάκρη ή σχολιάζουν εκτενώς τη βαρετή κοινοβουλευτική γυμναστική. Μου φαίνεται ότι κοιτάμε τις αρβύλες και τις γόβες, την ώρα που επελαύνουν δυναμικά τα Birkenstock*.

*Τα συγκεκριμένα υποδήματα για κάποιο λόγο έχουν συνδεθεί με το Σύριζα.




6 Νοε 2013

Να 'τανε το 21...

Το μετρό του Καράκας δεν ήταν το μόνο μεγάλο έργο, στο οποίο εμφανίστηκε σαν από θαύμα η μορφή κάποιου μεγάλου ηγέτη...

Λίγο έλειψε να ανατραπεί το μηχάνημα, από την τρομάρα που πήρε ο χειριστής του. Ευτυχώς, την τελευταία στιγμή το κράτησε.

Μα τι θέαμα ήταν αυτό; Το τελευταίο που θα περίμενε να δει κανείς, στη διάρκεια των εκσκαφών, ήταν αυτό. Ένα πρόσωπο σχηματίστηκε ξεκάθαρα στο βράχο που σκαβόταν για να περάσει ο περιμετρικός δρόμος.

Είχε ξεμείνει τελευταίος την ώρα της αποκάλυψης, είχαν τελειώσει τις βάρδιές τους οι υπόλοιποι. Η πρώτη του ψύχραιμη σκέψη ήταν να σταματήσει και να γυρίσει αμέσως πίσω. Η δεύτερη σκέψη, ψυχραιμότερη, ήταν να το φωτογραφίσει. Αφενός για να τον πιστέψουν οι άλλοι αργότερα, αφετέρου για να πείσει κι ο ίδιος τον εαυτό του ότι δεν ονειρευόταν, δεν έβλεπε οράματα από την κούραση.

Και τι κούραση! Ο κόμβος 21 κατασκευαζόταν σε δύσβατη πλαγιά. Τους είχε βγάλει την πίστη. Έπρεπε να τον τελειώσουν πάση θυσία, για να μπορέσει η πόλη να αποκτήσει την κεντρικότερη σύνδεσή της με τη μεγάλη οδική αρτηρία.

Αποφάσισε να μη δείξει ακόμη στους λιγοστούς συναδέλφους, στο γραφείο-κοντέινερ, το εύρημα που είχε απαθανατίσει στο κινητό. Προσπάθησε να ηρεμήσει. Πήγε στο σπίτι, πλύθηκε, χαλάρωσε με την οικογένειά του, τους έβαλε όλους για ύπνο και στο τέλος, εκεί γύρω στα μεσάνυχτα - και παρόλο που κουτούλαγε από τη νύστα - πήγε στον υπολογιστή για να κατεβάσει το αρχείο.

Στην πλήρη οθόνη, το πρόσωπο φαινόταν ακόμη πιο εντυπωσιακό. Δυσκολευόταν να δει με ποιον ακριβώς έμοιαζε. Σίγουρα σε κάποιο μουσείο ή σε βιβλίο θα είχε δει ένα άγαλμα ή μια προσωπογραφία με τέτοια χαρακτηριστικά. Πού όμως; Και ποιας εποχής; Ήταν αρχαίος, επαναστάτης του '21, ή μήπως κάποιος άγιος;

Του '21; Στον κόμβο 21... Άφησε τη φαντασία του να καλπάσει, συνεχώς, ακόμη κι αφού ένιωσε τα βλέφαρά του να κλείνουν...

Σήκω, αδελφέ! - άκουσε μια βροντερή φωνή να τον παροτρύνει.

Δεν χρειάστηκε συστάσεις. Ήταν ο Πετρόμπεης. Τον ήξερε, τον είχε ξαναδεί, έφιππο στο κέντρο της γνώριμης πλατείας.

Μαθαίνω ότι ήρθε διχόνοια. Και στενοχωριέμαι, συνέχισε ο ήρωας. Σαν τα μωρά παιδιά τσακώνονται, ο Πανουργιάς από τη μια κι ο Γιάννος απ' την άλλη. Κι είναι τόσο ασήμαντοι κι οι δυο τους.

Μα γιατί να το λέει αυτό, ο Πετρόμπεης;

Δεν το ήξεραν άραγε, ότι ΕΓΩ τα κανόνισα με τους Φιλικούς; Ότι χάρη σε ΕΜΕΝΑ συνεννοηθήκαμε με τις Ηγεμονίες στη Βλαχιά; Ότι με ΕΜΕΝΑ μιλάει ο Υψηλάντης; Μία σου και μία μου, τα μιλήσαμε, τα συμφωνήσαμε. 

Μπερδεμένο ακούστηκε αυτό...

Μία και μία κάνουν δύο. Δύο δεν θα είναι οι πολιτιστικές πρωτεύουσες το '21; ...Το δύο χιλιάδες εικοσιένα, αδελφέ! Μία θα 'ναι στη Ρουμανία και η άλλη εδώ. Αλλά όχι όπου κι όπου... Στην Αρεόπολη. Από δω ξεκίνησαν όλα. Πρώτα τη Τζίμοβα πήραμε, κι ύστερα φτάσαμε στην Καλαμάτα, κι όσο για την Ντροπολιτσά, ...καλό εξάμηνο!

Στο άκουσμα της τελευταίας λέξης, ο φοβερός κρότος μιας βροντής σκέπασε κάθε άλλο ήχο. Ο χειριστής πετάχτηκε ιδρωμένος. Η κακοκαιρία είχε ξεσπάσει. Βγήκε στο μπαλκόνι και κατέβασε την τέντα. Όταν ξαναγύρισε μέσα, η γυναίκα του είχε ξυπνήσει και το πορτατίφ ήταν αναμμένο. "Χαμός γίνεται!" - του είπε.

"Όλα θα πάνε καλά", της απάντησε εκείνος με ένα αισιόδοξο χαμόγελο. Σε λίγα λεπτά αποκοιμήθηκε. Στο επόμενό του όνειρο εμφανίστηκε μια ηλεκτρονική πινακίδα με εναλλασσόμενο μήνυμα. "ΚΟΜΒΟΣ 21 ΚΛΕΙΣΤΟΣ" έλεγε στη μία φάση. "ΠΑΡΑΚΑΜΨΗ ΜΕΣΩ ΚΟΜΒΟΥ 27" στη δεύτερη.

Το δεύτερο ξύπνημα ήταν αναπόφευκτο. Κόμβος 27 δεν υπήρχε, ήταν σίγουρος γι' αυτό. Κάποιο συμβολισμό θα είχε το δεύτερο όνειρο. Βεβαιώθηκε, όταν άνοιξε την εγκυκλοπαίδια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα στον κατάλληλο τόμο, αυτόν που περιείχε το λήμμα Ναυαρίνο. Το μάτι του έπεσε αμέσως στη χρονολογία, που ήταν έξι χρόνια μετά το ένδοξο '21...




26 Οκτ 2013

Στρουμφίζοντας...

Διαχρονικό φαινόμενο είναι η συγκίνηση που προκαλεί το μεγάλωμα παιδιών μακριά από τους φυσικούς τους γονείς. "Παιδιά της λύκαινας" οι μυθικοί ιδρυτές της Ρώμης, Ρέμος και Ρωμύλος. Το Χωρίς Οικογένεια του Έκτορος Μαλό, γραμμένο το 19ο αιώνα, έπαιρνε θέση, ξεκάθαρη στο τραγούδι των "τίτλων τέλους" σε μια κινηματογραφική μεταφορά που είχα δει παλιά: η πραγματική οικογένεια δεν είναι απαραίτητα η βιολογική.

Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που, δικαίως, αποκλείεται να συγκινηθεί απ' αυτό το μήνυμα: οι γονείς αγνοούμενων παιδιών. Ένα άλλο τραγούδι, του 1991, ήταν γραμμένο γι' αυτά τα παιδιά: "το τραίνο που έφυγε και πίσω δεν γυρίζει, σε γραμμή-μονόδρομο" (Runaway Train, Soul Asylum). Υπερεκπροσωπούμενη ομάδα, όσον αφορά την προβολή τέτοιων περιπτώσεων, οι αγγλοσάξονες τουρίστες στη Μεσόγειο, με σύμβολο τον "μικρό" (τότε) Μπεν που χάθηκε στην Κω. Ό,τι και να πεις σ' αυτούς τους ανθρώπους, δεν θα παρηγορηθούν στην ιδέα ότι το παιδί τους υπάρχει μια μικρή, έστω, πιθανότητα να έχει "βρει το δρόμο του" μακριά τους.

Διότι, πέρα από τις λογοτεχνικές και ρομαντικές εκδοχές, η πραγματικότητα συχνά έχει αποκρουστικό πρόσωπο. Απαγωγές, βία, εμπόριο, παρανομία. Follow the money. Για πολλά ζευγάρια τα παιδιά είναι ένα εξαιρετικά επιθυμητό αγαθό, θα πλήρωναν όσο-όσο για την απόκτησή του. Αυτή είναι η μία πτυχή. Και στην άλλη πτυχή, ως αγαθό λογίζεται - μόνο που εκεί διατίθεται πιο μαζικά: μιλάμε για υπανάπτυκτες κοινωνικές ομάδες, που μπορεί να "δώσουν" ή να "πάρουν" παιδιά από μάνα σε μάνα, με ή χωρίς αμοιβή, με λιγότερο ή σε κάθε περίπτωση διαφορετικό συναισθηματισμό.

Το συναίσθημα δεν λείπει από το κοινό, που τυχαίνει να παρακολουθεί κάποιες τέτοιες ιστορίες ως δημόσιο θέαμα. Με τους όρους του θεάματος παρακολουθεί βέβαια - και με τους περιορισμούς του: κάποτε βαριέται. Τσουρέκια μας τα κάνανε με τη Μαρία, είπε μια φίλη μου με αφορμή το ξανθό παιδί των Φαρσάλων. Νομίζω είναι ζήτημα χρόνου να κυκλοφορήσουν τα σχετικά ανέκδοτα (αν δεν έχουν ήδη βγει). Οι δημιουργοί τους ήταν ανέκαθεν αμείλικτοι. Δεν δίστασαν να βγάλουν για παιδιά που υπέφεραν όπως ο Δοσούλας, δεν νομίζω ότι θα διστάσουν στην περίπτωση της Τσιγγάνας.

Η ζωή θα συνεχιστεί, η Μαρία μάλλον θα ξεχαστεί, όπως ξεχάστηκε κι η σιδερωμένη Σπυριδούλα (μέχρι που την έκανε Πρώτη Σελίδα ο Φρέντυ Γερμανός στην παλιά, καλή εκπομπή του). Τα παιδιά μεγαλώνουν, οι ψυχολόγοι μάς λένε ότι τραυματίζονται, πράγματι έτσι είναι. Προσαρμόζονται όμως κιόλας, δεν έγιναν - για παράδειγμα - μαζικά ψυχοπαθείς όσοι επέζησαν από τη φρίκη της δεκαετίας του '40 στην Ελλάδα.

Και κάτι ακόμη: τα παιδιά - ακόμη και στις περιπτώσεις που γίνονται αντικείμενο συναλλαγής - δεν "ανήκουν" σε κανέναν. Ατυχής, by the way, η σχετική διατύπωση της Ελληνικής Αστυνομίας (..."δεν ανήκει στους φερόμενους ως γονείς"). Ευθύνη όσων έχουν παιδιά (ή την κηδεμονία αυτών) είναι να τα μεγαλώσουν για να μπορέσουν αυτά να ζήσουν με τις δικές τους δυνάμεις.

Κλείνοντας, θέλω να ομολογήσω ότι δεν είχα πρόθεση να γράψω οτιδήποτε για ένα θέμα σαν κι αυτό, όπου τα ΜΜΕ για μια ακόμη φορά έβαλαν στην κρεατομηχανή φυλετικά κι άλλα ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα κι έβγαλαν κόκκινο κιμά (πιο κόκκινο κι απ' τα μαλλιά του εικονιζόμενου παιδιού της βουλγάρικης οικογένειας Ρομά). Μου άλλαξε γνώμη μια ταινία που είδα με τα παιδιά μου απόψε. Τα Στρουμφάκια 2, που προβάλλονται αυτόν τον καιρό, έχουν ως κεντρικό θέμα ακριβώς αυτό που συζητάμε (όταν συζητάμε) με αφορμή τη "Μαρία". Τόσο η ίδια η "πρωταγωνίστρια" Στρουμφίτα όσο κι ο άνθρωπος πρωταγωνιστής, μεγάλωσαν μακριά από το βιολογικό τους πατέρα. Η ταινία είναι πάνω απ' όλα διασκεδαστική, ταυτόχρονα όμως οι χαρακτήρες του βέλγου Peyo περνούν το ίδιο μήνυμα με τον γάλλο συγγραφέα Μαλό. Ο γαλλόφωνος διαφωτισμός, θα έλεγε κανείς, κόντρα στη γήινη προσέγγιση, την απόλυτα βασισμένη στη βιολογική σχέση (Blut-und-Boden), αυτή που κάποιοι γερμανοί την "τερμάτισαν" και που τελικά καταδικάστηκε από την ανθρωπότητα. Κι ας πήγαν ορισμένοι εδώ πέρα να την αναβιώσουν: αυτοί, με όρους θεάματος, επιβεβαιώθηκε πρόσφατα - με όλα αυτά τα τελετουργικά με τις χειροπέδες - ότι είναι οι "κακοί", κάτι σαν το Δρακουμέλ.


24 Οκτ 2013

Bus is for US

Τον καιρό του μεταπτυχιακού μου, πριν 20 και πλέον χρόνια, έμαθα ότι στο Λονδίνο τα λεωφορεία είχαν κακό ίματζ. Ναι, στην πόλη με αυτά τα γραφικά, θαυμαστά διώροφα οχήματα - ο κόσμος τα θεωρούσε λιγάκι παρακατιανά. Είχαμε κάνει, για άσκηση, μια υποθετική καμπάνια για να τα κάνουμε πιο ελκυστικά. "Buses are for YOU" ήταν το σύνθημα όπου καταλήξαμε.

Δεν υπάρχει μέλλον, κατέληγα έκτοτε, όποτε έμπαινα στον πειρασμό να σκέφτομαι το ταπεινό λεωφορείο ως λύση σε προβλήματα συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης. Εδώ στην Ελλάδα, εδώ να δεις πόσο παρακατιανά λογίζονται τα λεωφορεία. Τι κι αν "ο πόθος", αν κι επρόκειτο για τραμ (streetcar) στο πρωτότυπο, μεταφράστηκε ως "λεωφορείο"; Ελάχιστοι τα ποθούν.

Νεοπλουτισμός, θα πει κανείς - κουλτούρα του αυτοκινήτου και τα τοιαύτα. Χμμ... Όχι πάντα. Φίλος που κυκλοφορεί με ποδήλατα και τέτοια, καθόλου εξαρτημένος από το αυτοκίνητο, μου είπε ότι προτιμά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αρκεί να έχουν ράγες. Μου εξήγησε ότι δεν πρόκειται για μετρό-λαγνεία, έχει να κάνει με το αίσθημα ασφάλειας. Κατανοώ. Τον καιρό που μου το είπε (πάνε κάποια χρόνια τώρα), ήταν φρέσκες στη μνήμη οι "πειρατείες" στα ΚΤΕΛ, εκείνο που το πέρασαν στην Αλβανία (με έναν τουλάχιστον νεκρό) κι εκείνο στην Αττική που το ελευθέρωσε αναίμακτα η εκσυγχρονισμένη πια ΕΛ.ΑΣ. με τους ψυχολόγους-διαπραγματευτές (να λέμε και τα καλά της Ολυμπιακής προετοιμασίας). Φρέσκα επίσης ήταν τα τραγικά δυστυχήματα στον Αλιάκμονα, στα Τέμπη, στο Μαλιακό και σε άλλα σημεία του οδικού δικτύου της χώρας μας, με εμπλοκή λεωφορείων που "ξέφυγαν από την πορεία τους" και με αποτέλεσμα πολλούς νεκρούς κάθε φορά.

Τα ΚΤΕΛ... Ακροστοιχίδα συνώνυμη, εδώ και χρόνια, του όρου λεωφορείο (με εξαίρεση κάποιους ξεχωριστούς αστικούς οργανισμούς - ΕΘΕΛ κ.λπ.). Ήμουνα νιος και γέρασα, ακούγοντας για τον εσαεί "επικείμενο" τερματισμό του ρυθμιζόμενου μονοπωλίου τους. Να άλλος ένας λόγος για το κακό ίματζ αυτού του μεταφορικού μέσου. Κι αυτό με γυρίζει στην Αγγλία - και στο πόσο βολικό ήταν να πραγματοποιήσω, την ίδια εποχή (1993), την πρώτη μου επίσκεψη στο Παρίσι. Πάμφθηνο νυχτερινό ταξίδι (πριν λειτουργήσει το Channel Tunnel) με αφετηρία/τέρμα το σταθμό Βικτώρια, ασυγκρίτως πιο αξιοπρεπή από το πεπαλαιωμένο (και λειψό σε εξυπηρέτηση) τέρμιναλ του Κηφισού.

Buses are for YOU. Δεν ξέρω τι απήχηση θα είχε μια τέτοια καμπάνια. Η αντιπάθεια για τα συμπαθή τετράτροχα είναι βαθιά ριζωμένη. Ο Boy George είπε κάποτε ότι η σύγκριση της Μαντόνα με τη Μέριλυν ισοδυναμεί με το να παρομοιάζεις τη Ράκελ Γουέλτς με τον πισινό ενός λεωφορείου.

Κι όμως... Το ταπεινό λεωφορείο είναι φτιαγμένο για ΕΜΑΣ, εννοώ για πάμπολλες περιπτώσεις με το εξής κοινό ζητούμενο: την αποσυμφόρηση των δρόμων και την αποδοτικότερη εξυπηρέτηση των μετακινήσεων.

Πολλοί γουστάρουν σιδηρόδρομο και, στο αστικό περιβάλλον, μετρό και κυρίως τραμ. Ω, το τραμ, τι ωραίο που θα ήταν στις μετρικές γραμμές του ΟΣΕ, στα σοκάκια, στις πλατείες, ανεξαρτήτως ζήτησης και εν τέλει αποδοτικότητας. Λες και οι ράγες μπαίνουν και βγαίνουν με την ευκολία των παιδικών παιχνιδιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, σχεδόν σε όλες, η συγκοινωνιακή σύνδεση είναι εφικτό, οικονομικό και αποτελεσματικό να επιτευχθεί με μια λύση απλή, αν και λιγότερο "φανταιζί". Σωστά μαντέψατε.

Η Ελλάδα της μικροϊδιοκτησίας όμως δυσκολεύει τη ζωή της. Κυρίαρχο "μοντέλο", ο λεωφορειούχος με το 50θέσιο. Διότι το γεμίζει μια χαρά και το χρησιμοποιεί ως moonlighting για εκδρομές (συλλόγων, ΚΑΠΗ, θαλασσίων λουτρών, σχολείων...). Κι όταν το διαθέτει για "δημόσια" συγκοινωνία, ως πάρεργο (με το αζημίωτο), δεν είναι λίγες οι φορές που φτάνει μισοάδειο στο χωριό, άσε που δυσκολεύεται στους στενούς δρόμους ή τις στροφές.

Όσοι έχουμε ταξιδέψει "απέναντι", απορούμε γιατί δεν βλέπουμε στα νησιά μας και στα ορεινά μας χωριά λύσεις όπως το ντολμούς, τα μικρά λεωφορειάκια που πάνε παντού. Εδώ, βλέπετε, έχουμε ορίσει άλλους άρχοντες: εκεί που σταματούν τα "πούλμαν", αρχίζουν τα ταξί, κλέφτες θα γίνουν άλλωστε οι "ταρίφες"; Αποτέλεσμα, να έχει καταντήσει αδιανόητη η μετακίνηση με μαζικό μέσο σε τόπους και χρόνους που έχουν μια κάποια ζήτηση και κάθε άλλο παρά "άγονη γραμμή" είναι (βράδυ ή Κυριακή σε επαρχιακή πόλη, ή την ημέρα σε νησιώτικα χωριά).

Κι έτσι καταλήγουμε στην εργολαγνεία, την κάθε άλλο παρά αθώα (κατασκευαστικός κλάδος, μίζες κ.λπ.), που διαβρώνει κάθε συζήτηση περί βελτίωσης συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης. Παίρνοντας σαν παράδειγμα την πόλη όπου ζω τα τελευταία εξίμισι χρόνια (Κόρινθος), είμαι πεπεισμένος ότι μπορούν να επιτευχθούν πολλά, με διαχειριστικά μόνο μέτρα, χωρίς ούτε ένα μεγαλεπήβολο έργο. Όχι μόνο στις αστικές και υπεραστικές συγκοινωνίες (και τη μεταξύ τους "συνεργασία" - βλ. διαμπερή αστική λεωφορειακή γραμμή που να περνά από τον προαστιακό και το σταθμό λεωφορείων), αλλά και
  • στη στάθμευση (ελεγχόμενη παρά την οδό και στη λιμενική ζώνη, όχι γκαράζ στο κέντρο), 
  • στην κυκλοφορία οχημάτων (μερικά ζεύγη μονοδρόμων, σηματοδοτήσεις / διαμορφώσεις κόμβων - και μια απόφαση, επιτέλους, για το αν θα αξιοποιηθεί η "παλιότερη" εθνική οδός δίπλα στο στρατόπεδο) και 
  • στην κίνηση των ευπαθών χρηστών (πεζοί, ΑμεΑ και ποδηλάτες, με διαβάσεις "της προκοπής").

Στη φωτό, "ντολμουσάκια" από την Πόλη: Small is (sometimes) beautiful




18 Οκτ 2013

Μελισσούλες

Πριν από δέκα χρόνια βγήκε ένα βιβλίο πάνω στο ευρύτερο αντικείμενό μου. Αγνοούσα την ύπαρξή του - και καλύτερα: κινδυνολογικό θα το έβρισκα τότε. Μιλούσε για ρίσκο, υπερβάσεις κόστους, ανεκπλήρωτες προβλέψεις ζήτησης Who cared? Η Αθήνα (κι άλλα μέρη της Ελλάδας) ήταν τότε γεμάτη εργοτάξια, σαν τις μελισσούλες μπορούσαμε να πάμε να δουλέψουμε από το ένα στο άλλο.

Olympic rush, έλεγε με καημό φίλος που μου συμπαραστάθηκε τότε, όταν έγραψα και δημοσίευσα μια άποψη επιφυλακτική (για κάποιες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις/παρεμβάσεις), που δεν "κόλλαγε" στο πνεύμα της εποχής. (Για τον Economist τα έχω ξαναπεί, εδώ.)

Πέταγμα της μελισσούλας.

Δυο-τρία χρόνια μετά θυμήθηκα από ποιον άκουσα τη λέξη bankability, που εκφράζει την πιθανότητα να πετύχεις δανειοδότηση για ένα έργο. Τον ρώτησα, πόσο bankable έβρισκε ο ίδιος κάποιες επενδύσεις που προωθούσε το κράτος μας, που έβγαζαν μάτι ότι δεν "βγαίνουν". Δεν θυμάμαι αν μου απάντησε.

Κι άλλο πέταγμα μετά.

Ήρθε το 2008. Καμία υπόνοια (για τους περισσότερους) της πρωτόγνωρης ύφεσης που επερχόταν. Απογευματινό ραντεβού ακαδημαϊκής φύσης με έμπειρο συνάδελφο. Μου σύστησε το βιβλίο. Το παρήγγειλα διαδικτυακά. Το παρέλαβα και το διάβασα. Εξαιρετικό. Αφορούσε κάποιους άλλους. Έτσι πίστευα.

Ύστερα, όπως ξέρουμε, ήρθαν οι μέλισσες.

Όταν καταλαγιάζει η βοή, "ακούγονται" πιο καθαρά οι επισημάνσεις των έμπειρων, διαβασμένων και εκφραστικών κ.κ. Flyvberg, Bruzelius & Rothengatter (Megaprojects and Risk, Cambridge University Press, 2003), που - βασισμένοι στην εμπειρία από έργα όπως η ζεύξη του Øresund και η υποθαλάσσια σήραγγα της Μάγχης - ξεχωρίζουν επτά λόγους για τους οποίους δεν επαληθεύεται ο ευσεβής πόθος που έχει τα αρχικά EGAP (Everything Goes According to Plan).

-1- Μεθοδολογικά σφάλματα
-2- Ανεπαρκή δεδομένα
-3- Συμπληρωματικοί παράγοντες που δεν μπαίνουν σε μοντέλα (αδράνεια, επίπτωση ποιοτικών παραμέτρων κ.ά.)
-4- Αλλαγές εξωγενών παραγόντων (πολιτικών, μακροοικονομικών κ.ά.)
-5- Πολιτικές παράμετροι (φορολόγηση, μη υλοποίηση συνοδευτικών μέτρων κ.ά.)
-6- Bias των μελετητών (επίδραση δηλ. στην αντικειμενικότητα, είτε σκόπιμη λόγω συμπαιγνίας είτε ακούσια από "αμάσητη" μεταφορά ξένων εμπειριών)
-7- Bias όσων έχουν συμφέρον να γίνει η επένδυση

Οι συγγραφείς δεν μένουν στην "καταδίκη του bias απ' όπου κι αν προέρχεται" αλλά προτείνουν ολοκληρωμένες διαδικασίες σχεδιασμού, διαβούλευσης και λογοδοσίας. Χρήσιμα αυτά, όταν είσαι στη φάση του προγραμματισμού. Για το τι κάνεις στην περίπτωση που έχει γίνει η ζημιά και "καθαρίζεις τα αίματα", πιθανόν να έχει ήδη γραφτεί άλλο βιβλίο, που στοιχηματίζω ότι θα μας θυμίζει τις δικές μας μελισσούλες.


17 Οκτ 2013

Bend it like the Tube

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει, κάτι θυμάμαι όμως.

Είκοσι χρόνια πίσω, τουλάχιστον (27 για την ακρίβεια, όπως θα δείτε παρακάτω), είναι η Αθήνα από το Λονδίνο, στο θέμα της ποίησης στις δημόσιες συγκοινωνίες.

Όταν έμαθα ότι σε αθηναϊκά μέσα μαζικής μεταφοράς αναγράφονταν φράσεις του Καβάφη (ούτε καν ολοκληρωμένοι στίχοι, με αλλοιωμένο καμιά φορά το νόημα, μέχρι παρεξηγήσεως ίσως), δεν μπορούσα να μη θυμηθώ πως κάτι τέτοιο είχα δει στο Λονδίνο του 1992-1993, τον καιρό του μεταπτυχιακού μου.

Τα ποιήματα (ολόκληρα, πολλές φορές) αναρτώνταν στο χώρο που προορίζεται για διαφήμιση, είτε μέσα στα βαγόνια του υπόγειου σιδηροδρόμου είτε στις πλατφόρμες των σταθμών. Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1986, όπως διαβάζω. Ανανεώνεται περιοδικά και δεν αποτελεί αφιέρωμα σε έναν μόνο ποιητή. Οι άνθρωποι του λονδρέζικου "ΟΑΣΑ" (Transport for London - και προκατόχων φορέων του) πίστευαν και πιστεύουν ότι με τα ποιήματα του μετρό - στους χώρους του οποίου μπορεί να περάσουν 1-2 ώρες κάθε μέρα οι περισσότεροι κάτοικοι της μεγαλούπολης - φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά στην ποίηση.


12 Οκτ 2013

Ο Βενιζέλος, η ζεία και οι διεθνείς ισορροπίες

Η τελευταία πρωθυπουργία του κρητικού εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου σημαδεύτηκε μεταξύ άλλων και από την ελληνοτουρκική προσέγγιση. Η σύσφιγξη των σχέσεων Τουρκίας και Ελλάδας ήρθε λίγα μόλις χρόνια μετά τη μικρασιατική περιπέτεια και γι' αυτό το λόγο συζητήθηκε πολύ. Πολλούς τους ξένισε κιόλας, δεδομένης της ιστορικής αντιπαλότητας των δύο κρατών και του πόνου που είχε προκαλέσει ο ξεριζωμός προσφύγων κι από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ωστόσο, Βενιζέλος και Κεμάλ επέμειναν στην απόφασή τους. Για τους ρομαντικούς, η φιλία μεταξύ των γειτόνων σηματοδοτούσε την υπέρβαση του οδυνηρού παρελθόντος.

Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ωστόσο μια άγνωστη διάσταση των γεγονότων. Αφορμή ήταν η πολυσυζητημένη απαγόρευση της καλλιέργειας ενός πανάρχαιου δημητριακού με το όνομα ζεία ή ζέα. Η επιμονή της βενιζελικής κυβέρνησης (1928-1932) να καταργήσει το παραδοσιακό σιτηρό, αντικαθιστώντας το με δικοτυλήδονο στάρι, κάνει τη σχετική είδηση να φαντάζει παράλογη, μέχρι και αδιανόητη.

Στην κατανόηση των εξελίξεων θα μας βοηθήσει να γνωρίζουμε το τι συνέβαινε εκείνη την εποχή στη μεγάλη σιτοπαραγωγό χώρα της Σοβιετικής Ένωσης. Ο ουκρανός βιολόγος Τρόφιμ Λυσένκο, που είχε αναλάβει να αυξήσει την αποδοτικότητα της σοβιετικής παραγωγής σε σιτηρά, ανακάλυψε το 1927 μια καινούργια τεχνική που επέτρεπε στο σιτάρι να δίνει καρπό ακόμη κι αν σπερνόταν την άνοιξη. Με τον τρόπο αυτό θεώρησε ότι οι σοδειές μπορούσαν να αυξηθούν εντυπωσιακά.

Τα νέα από την ΕΣΣΔ δεν ταξίδευαν εύκολα στον υπόλοιπο κόσμο εκείνη την εποχή. Η Τουρκία του Κεμάλ είχε όμως από την αρχή αναπτύξει ειδική σχέση με τη νέα υπερδύναμη. Είναι γνωστή η υποστήριξη των "μπολσεβίκων" στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα από την εποχή κιόλας του ελληνοτουρκικού πολέμου (1919-1922). Παρά την απουσία κοινού ιδεολογικού πυρήνα, οι δύο νέες πολιτικές ηγεσίες Ρωσίας-Τουρκίας συνδέονταν από την ταυτόσημη, σχεδόν, εμπειρία της επαναστατικής ανατροπής αυτοκρατόρων και της αναμόρφωσης των χωρών τους. Το κεμαλικό κράτος δέχτηκε αρκετές επιρροές από τη Μόσχα, όπως μαρτυρά μεταξύ άλλων η υιοθέτηση της σοβιετικής τεχνοτροπίας σε τουρκικά κρατικά σύμβολα (βλ. το λογότυπο των τουρκικών σιδηροδρόμων).

Η σύμπλευση Βενιζέλου-Ατατούρκ, συνεπώς, επέτρεψε στη σοβιετική πολιτική την έμμεση διείσδυση στην Ελλάδα, χώρα που εθεωρείτο αμετάκλητα (μετά την κατάρρευση των αντιβενιζελικών) δεμένη στο άρμα των Αγγλο-Γάλλων. Ο κρητικός εθνάρχης, διακριτικά αλλά σταθερά, καλλιέργησε σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση μέσω της ελληνοτουρκικής φιλίας - η οποία μονοπώλησε το ενδιαφέρον και το "θόρυβο". Με τα όσα αποκαλύπτονται εδώ, αναδεικνύεται η σοφία του πολιτικού ηγέτη, που όπως και άλλοι μεταγενέστεροι - πιο επιδεικτικά αυτοί οι τελευταίοι - εφάρμοσε πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική χωρίς να θέτει υπό αμφισβήτηση τους βασικούς προσανατολισμούς της χώρας.

Η προτίμηση του σιταριού έναντι της ζείας υπαγορεύτηκε, επιπλέον, και από τα αντιβασιλικά αισθήματα του Βενιζέλου. Το αρχαίο σιτηρό ήταν το αγαπημένο του ελληνικού βασιλικού οίκου. Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος ο δωδέκατος, γνωστός για τη γενικότερη φιλογερμανική του στάση, είχε επιδιώξει να επεκτείνει τις καλλιέργειες της ζείας, με σκοπό μακροπρόθεσμα να αντικαταστήσει πλήρως το σιτάρι αλλά και το κριθάρι. Η ζεία είναι γνωστή στη Γερμανία με το όνομα Dinkel - το οποίο πρόσφατα, ως βάση του ψωμιού Dinkelbrot, μαθεύτηκε από εύπορους κουλτουριάρηδες συμπολίτες μας μέσω "ψαγμένων" αρτοπωλείων σε βόρεια αθηναϊκά προάστια. Από το συγκεκριμένο σιτηρό παρασκευάζεται όχι μόνο ψωμί (και ζωοτροφές) αλλά και μια μπύρα με ιδιαίτερη γεύση (Dinkelbier). Μάλιστα, κατά τις εργασίες αποκατάστασης του παλιού εργοστασίου ΦΙΞ μεταξύ των οδών Συγγρού και Καλλιρρόης, βρέθηκαν κιτρινισμένα τεύχη με συνταγές για τον "ζύθον Δίνκελ", που δυστυχώς δεν είναι γνωστό αν βγήκε ποτέ στην παραγωγή.

Ο Βενιζέλος επιχείρησε να ξηλώσει τη βασιλική οικογένεια. Το κατάφερε μόνο προσωρινά - το 1935 οι Γλυξβούργοι επανήλθαν και "κατσικώθηκαν" για καμιά σαρανταριά ακόμη χρόνια. Το "ξήλωμα" της καλλιέργειας της ζείας ήταν ομολογουμένως μακροβιότερο - αλλά κι αυτό αποδεικνύεται πλέον πρόσκαιρο. Το πλήρωμα του χρόνου έφτασε: το δημητριακό του Δία "ήρθε για να μείνει". Μην απορείτε για την αναφορά του βασιλιά των θεών: είναι προφανής η προέλευση της ζείας από το όνομα Ζευς, όπως και αυτή της γερμανικής λέξης Dinkel από τη γενική "του Διός" (το λατινικό θέμα "div-" και ούτω καθεξής, περισσότερα θα σας πουν οι φιλόλογοι).

Ψωμί δεν ξέρουμε οι περισσότεροι να ζυμώνουμε όπως οι γιαγιάδες μας. Ακόμη όμως κι αν διαθέτετε έναν ταπεινό αρτοπαρασκευαστή, όπως εγώ, δεν έχετε πλέον καμιά δικαιολογία: μπορείτε να αναζητήσετε μίγμα Dinkelbrot στα σουπερμάρκετ, για να μπείτε έστω και από το "παράθυρο" στο μαγικό κόσμο της προαιώνιας ζείας.



8 Οκτ 2013

Business as usual

Φίλοι μου που "ζουν και εργάζονται" στην κεντροδυτική Ευρώπη έχουν τη δυνατότητα - που συχνά εμφανίζεται ως υποχρέωση - να ξυπνούν γύρω στα χαράματα (ή νωρίτερα, ανάλογα με την εποχή) στο σπίτι τους και να ξεκινούν κάποια εργάσιμη μέρα τους με μια πρωινή συνάντηση σε μια άλλη πόλη, άλλης χώρας, συχνά αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά.

Η δυνατότητα αυτή δίνεται με τραίνο υψηλής ταχύτητας και, πρακτικά, με κανένα άλλο μέσο. Η πρωινή ώρα αιχμής στους δρόμους κουράζει και κρύβει εκπλήξεις, το αεροπλάνο δεν συνιστάται.

Από τέτοια ταξίδια αμφιβάλλω αν φέρνουν σπίτι τους σουβενίρ - με το διατιθέμενο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων τέτοιες μετακινήσεις είναι περίπου business as usual.

Είναι αλήθεια ότι οι υψηλές πυκνότητες (πληθυσμού, οικονομικών δραστηριοτήτων, συγκοινωνιακών δικτύων) της κεντροδυτικής Ευρώπης δεν υπάρχουν αλλού στην ήπειρό μας. Η περιοχή αυτή (Βρεταννία, Γαλλία, Benelux, Γερμανία, Άλπεις) έμαθε το τραίνο νωρίτερα από τις υπόλοιπες. Το ορεινό ανάγλυφο που συχνά επικαλούμαστε για την Ελλάδα σίγουρα επέτεινε μια υστέρηση, που όμως οφείλεται κυρίως αλλού: στο πόσο διαφορετικά βιώσαμε εδώ τη "βιομηχανική επανάσταση".

Έστω και έτσι, η άνθηση των τραίνων υψηλών ταχυτήτων ήταν μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη (βλ. γαλλικό TGV, γερμανικά intercity, ισπανικό AVE και άλλα παρόμοια) που σε πολλές περιπτώσεις δεν βασίστηκε στο προϋπάρχον δίκτυο - χρειάστηκαν νέες χαράξεις για να ικανοποιήσουν τις αυξημένες απαιτήσεις ταχύτητας (εκατοντάδων χλμ./ώρα).

Στη χώρα μας αυτά ακούγονται ακόμη εξωτικά παρόλο που ο όρος ΣΓΥΤ (άλλη μια κακόηχη ακροστοιχίδα - "σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας") χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια. Το δίκτυο Πάτρα-Αθήνα-Θεσσαλονίκη υποτίθεται ότι αναβαθμίζεται από τη δεκαετία του 1990. Νομίζω ότι δεν θα είναι έτοιμο πριν το 2020. Όσο έμενα στην Πάτρα θα μου φαινόταν ό,τι πιο φυσικό, όποτε είχα επαγγελματικά ραντεβού στην Αθήνα, να έπαιρνα ένα τραίνο σαν τους δυτικοευρωπαίους φίλους μου κι όχι τα απολιθωματικά ΚΤΕΛ. Ακόμη και η Θεσσαλονίκη θα ήταν σε λογική απόσταση - 3 ώρες και κάτι, από Αθήνα, λένε οι σχεδιασμοί.

Αυτά ανήκουν στο μεθαύριο. Το "σήμερα" είναι απογοητευτικό. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση, δηλαδή ο στρατηγικός ορισμός προτεραιοτήτων και η διαχείριση συμβάσεων, πάσχουν - αυτό είναι ορατό χωρίς να χρειάζεται να είσαι "ειδικός" ή "διαβασμένος". Με δεδομένη μάλιστα τη γενικότερη επιφυλακτικότητα επενδυτών (διεθνώς) απέναντι σε μεγαλόπνοα σιδηροδρομικά έργα - για να μην πούμε πόσο αυτή αυξάνεται όταν μιλάμε για ελληνικά σιδηροδρομικά έργα και μάλιστα στην περίοδο κρίσης - προβλέπω ότι και το "μεθαύριο" θα αργήσει να έρθει.

Θυμάμαι πριν καμιά δεκαριά χρόνια έναν προτεινόμενο σιδηροδρομικό "δακτύλιο" που θα έφερνε ράγες στα Ιωάννινα (κάτι σαν σιδηροδρομική Εγνατία και Ιονία μαζί), ενώ πρόσφατα έμαθα και για το όραμα σύνδεσης των παραλίμνιων μεγαλουπόλεων Καστοριάς και Πόγραδετς (κάτι σαν Σικάγο με Τορόντο, με ελαφρώς μικρότερο πληθυσμό...) μέσω τραίνου υψηλής ταχύτητας, παρακαλώ. Βάλτε δίπλα σε αυτά και τα οράματα (που τώρα εκφράζονται και θεσμικά, όχι μόνο από ρομαντικούς) αναβίωσης των μετρικών ντιζελομουτζούρηδων (π.χ. η "παλιά" γραμμή Λιοσίων-Ασπροπύργου!) και θα καταλάβετε πόσο εφιαλτικά άσχετος είναι ο "σχεδιασμός" για κάποιον που σκαμπάζει έστω τα βασικά.

Για τις διαχειριστικές και λειτουργικές αδυναμίες ή και επικινδυνότητες δεν θα πω εδώ, αρκετά μαύρισε η ψυχή του αναγνώστη. Σας αφήνω τώρα, έχω (τι άλλο) να οδηγήσω, καμιά 60αριά χιλιόμετρα αυτή τη φορά.


2 Οκτ 2013

Handcuff style

Η μεγάλη οικονομική (και κοινωνική) κρίση συνεπάγεται πολιτικές ανακατατάξεις. Οι τελευταίες γίνονται σε σημαντικό βάθος χρόνου και σίγουρα δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.

Το πρώτο κύμα τους το εντοπίζω στο προεκλογικό δωδεκάμηνο Ιουνίου 2011 έως Ιούνιο 2012. Στις διαδηλώσεις του Ιουνίου '11 μπήκε ο σπόρος του νέου Σύριζα που θα υιοθετούσε ρητορεία του παπανδρεϊκού Πασόκ. Το κόμμα του ΓΑΠ κατέρρεε, μαζί κι ο ίδιος. Αλλά η πτώση ήταν ελεγχόμενη. Σύσσωμη η κοινοβουλευτική ομάδα (π.χ. η Λούκα σχεδόν συγκινημένη χειροκροτούσε) του έδωσε το Νοέμβριο το ΟΚ να προχωρήσει στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Μια σύμπραξη περιορισμένης διάρκειας που θα έπαιρνε επώδυνα μέτρα, πακέτο με το "κούρεμα" του χρέους έναντι ιδιωτών. Το Φεβρουάριο ήρθε η ώρα ψήφισης αυτών των μέτρων. Δήθεν έκπληκτοι αποχώρησαν τότε οι εξής:
- Ο Καρατζαφέρης από το κυβερνητικό σχήμα
- Βουλευτές από τη ΝΔ, που πρωτοστάτησαν αργότερα στους Ανεξάρτητους Έλληνες
- Βουλευτές από το Πασόκ, που σταδιακά συνέπλευσαν με το Σύριζα

Ανάμεσα στο Πάσχα και τις πρώτες εκλογές (6 Μαΐου 2012) φαίνεται, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις και τις αποδόσεις στοιχημάτων, ότι έγινε η βασική μεταστροφή σημαντικής μάζας από το Πασόκ στο Σύριζα - και ουκ αμελητέες άλλες μετακινήσεις, όπως:
- Από τη ΝΔ προς τα δεξιά της (ΑνΕλ και ΧΑ) και λιγάκι στη Ντόρα
- Από το Πασόκ προς ...παντού (ΔημΑρ, Οικολόγους, δεξιά)
- Από αμφότερους σε Δράση, Τζήμερο κ.ά.
Η πόλωση των δεύτερων εκλογών άλλαξε τα αριθμητικά δεδομένα ψήφων και εδρών, ενισχύοντας το νέο διπολισμό.

Ωστόσο, η κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά τον Ιούνιο 2012, παρά την κυβερνητική (ας την πούμε) σταθερότητα, αποτελεί μια κατάσταση ασταθούς μάλλον ισορροπίας. Βασικοί παράγοντες ρευστότητας:
- Η περίφημη κεντροαριστερά, μια μάζα (περίπου 20% των ψηφοφόρων) που ακόμη δεν δείχνει πρόθυμη να απορροφηθεί από το δεύτερο πόλο του 2012 (Σύριζα)
- Η ΝΔ, που παραμένει αμήχανη μπροστά στην ιδιαίτερη συγκυρία: παρόλο που δεν ξεπέρασε το 30% (χαμηλό ποσοστό σε σχέση με τις παχιές της αγελάδες), υποστηρίχτηκε από ένα φάσμα τόσο ευρύ όσο ποτέ άλλοτε, από καραμπινάτους ακροδεξιούς (που προτίμησαν το μαντρί, όχι τους λύκους) μέχρι και μετριοπαθείς κεντροαριστερούς (που βγάζουν καντήλες με το Σύριζα). Προς τα πού να κινηθεί;

Την ενορχηστρωμένη ανταπόκριση στο φόνο του Φύσσα από έναν δηλωμένο χρυσαυγίτη δεν μπορώ να μην τη δω από αυτή ακριβώς τη σκοπιά. Η ΝΔ βλέπει το κενό της κεντροαριστεράς και πάει να επεκταθεί στα χωράφια της, υιοθετώντας ένα αίτημα που διατυπώθηκε κυρίως από αυτό το χώρο: "Κάντε κάτι" με τη ΧΑ, "ταράξτε τη στη νομιμότητα" (σύνθημα που επαναλαμβάνει ο Καμίνης και ενστερνίζονται οι περισσότεροι "από Πασόκ και πέρα"). Άλλωστε κανείς άλλος δεν μπορεί να "κάνει" κάτι νόμιμο, παρά μόνο οι έχοντες δημόσια εξουσία (κυβέρνηση με ηγεσία ΝΔ και τοπικοί άρχοντες εκλεγμένοι το 2010 πριν οποιαδήποτε πολιτική ανακατάταξη).

Ο Σύριζα φαίνεται να κινείται προσεκτικά, επιφυλακτικά, ίσως και αμήχανα. Δεν έχει το πεπόνι και μαχαίρι που κρατούν οι κυβερνώντες, μόνο για την πίεση που άσκησε μπορεί να καυχηθεί - ενώ με την όλη χρυσαυγιτολογία (που τον έκανε να μιλήσει για προβοκάτσια) ενδέχεται να πάει περίπατο η φθινοπωρινή αγωνιστική κινητοποίηση που περήφανα προδιέγραψε ο Τσίπρας στη ΔΕΘ και (με το ξεκαρφωτικό χειροφίλημα στον παπά) στους σχολικούς αγιασμούς.

Και οι δύο μονομάχοι του νέου διπολισμού έχουν να αντιμετωπίσουν τις πιο ακραίες φωνές τους, αυτές όμως μάλλον δεν τις κρίνουν ακόμη ως απειλητικές, αν μη τι άλλο διότι οι εναλλακτικές δεξαμενές είναι διάτρητες: ο φουντωμένος δεξιός (που θεωρεί ότι "θα του βγει μπούμερανγκ του Αντώνη" η ιστορία με τη δίωξη της ΧΑ) δεν θα πάει ούτε καν στον Καμμένο με τους υδατάνθρακες (πολλώ δε μάλλον στην υπό διωγμό, κι όχι πλέον υπό ανοχή και κάλυψη, ΧΑ), ενώ ο φουντωμένος αριστερός (που από την αγανάκτηση θέλει να σπάσει τη βιτρίνα του πεϊνιρλιτζή που λέγαμε) δύσκολα θα δελεαστεί από την Ανταρσύα του Δελ(ε)αστίκ και αποκλείεται να συγκινηθεί από την προτροπή: "ακούμπα στον ώμο του Κουτσούμπα".

Ζούμε λοιπόν ένα κομμάτι του δεύτερου κύματος της πολιτικής ανακατάταξης. Ό,τι και να πούμε για την έκβασή της, λίγα μόλις 24ωρα μετά την - ομολογουμένως αιφνιδιαστική, εντυπωσιακή και τολμηρή - βασική "πράξη του δράματος", δηλ. τη σύλληψη πολλών στελεχών της ΧΑ με πρώτο και καλύτερο τον αρχηγό Μιχαλολιάκο, θα είναι πρόωρο. Ας μη γελιόμαστε όμως, αυτό (η ανακατάταξη, το ξεκαθάρισμα όπως το χαρακτήρισε ένας φίλος) είναι το πολιτικό ζουμί της υπόθεσης.


30 Σεπ 2013

Προύσα από το πουθενά

Δεν της φαινόταν καθόλου αυτής της πόλης, ότι θα άρχιζε να μπαίνει στο προσκήνιο. Τι ξέραμε γι' αυτήν; Ότι ήταν η πρώτη πρωτεύουσα των οθωμανών, όταν εγκαταστάθηκαν "για τα καλά" εκεί, απέναντι από την παρακμάζουσα πλην Βασιλεύουσα. Ότι η περιοχή λεγόταν Βιθυνία, που καμιά φορά τη μπέρδευα με τη Βηθανία της Παλαιστίνης, ενώ άλλες φορές πίστευα (επίσης εσφαλμένα) ότι ανήκει στον Πόντο. Ότι σχετίζεται ιστορικά με τον Προυσό, που όπως άκουσα οι ντόπιοι τον αποκαλούσαν Πουρσό, βάζοντας το "ου" πριν από το "ρ" όπως συμβαίνει και με το τούρκικο όνομα της πόλης (Bursa). Ότι, τέλος, τα τουριστικά πρακτορεία την προσέθεταν ακόμη και σε ολιγοήμερες εκδρομές σε Πόλη-Πριγκιπόννησα, για όσους ήθελαν να προσθέσουν λίγο περισσότερο "άρωμα ανατολής".

Ξαφνικά, πέρυσι ανακάλυψα ότι η τέταρτη πόλη της Τουρκίας κοντεύει να συναγωνιστεί, και αυτή, το αθηναϊκό λεκανοπέδιο - η Σμύρνη ήδη το είχε φτάσει πληθυσμιακά. Πλησιάζει τα 2 εκατομμύρια η Προύσα. Πέραν της συνολικής αστυφιλίας των γειτόνων, την "ανέβασε" σίγουρα και η βιομηχανική της ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκινητοβιομηχανίας: την Τόφας την ξέραμε σαν χορηγό ομάδας μπάσκετ - πρόκειται για το τοπικό εργοστάσιο της Fiat, ενώ υπάρχει και αντίστοιχο της Renault.

Η πόλη έχει "δύσκολη" τοπογραφία μια και είναι χτισμένη στους πρόποδες του μεγάλου βουνού, Uludağ - ενός ακόμη Ολύμπου των αρχαίων χρόνων. Η κεντρική της περιοχή, με τα σημαντικότερα μνημεία (όπως το Μεγάλο Τέμενος και το Koza Han), είναι σε πλαγιά. Ωστόσο λειτουργεί ήδη μια γραμμή μετρό με δύο παρακλάδια (Θεσσαλονίκη, ακούς;), καθώς και ένα τραμ "εποχής" στα πρότυπα της Κωνσταντινούπολης (πράσινο όμως, όπως και το προσωνύμιο της Προύσας, κι όχι κόκκινο όπως στο Πέραν). Και τα οδικά έργα της περιοχής δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ήδη λειτουργεί ένας περιφερειακός αυτοκινητόδρομος, πολύ έξω από την εσωτερική παρακαμπτήρια αρτηρία. Το σημαντικότερο: η σύνδεση με την πολυπληθέστερη τουρκική Πόλη αναβαθμίζεται εντυπωσιακά.

Πώς; Με τη μεγαλύτερη, ίσως, κρεμαστή γέφυρα της ευρύτερης περιοχής μας (Βαλκάνια - Εγγύς Ανατολή). Ανεξάρτητα από τυχόν μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις ή από το θέλημα του Θεού (όσον αφορά το πόσο θα ζήσει ακόμη ο τούρκος ηγέτης), ο πρωθυπουργός Ερντογάν θέλει να προχωρήσει οπωσδήποτε το μεγάλο έργο της γεφύρωσης στον κόλπο της Νικομήδειας (İzmit). Ένα έργο σχεδόν φαραωνικό, ίσως λιγάκι αλαζονικό και τολμηρό - λίγα χιλιόμετρα δυτικότερα από το επίκεντρο του μεγάλου σεισμού του 1999. Με αναμφίβολη πρακτική χρησιμότητα, μια και η Πόλη των 10+ εκατομμυρίων επικοινωνεί με την Προύσα των 2 εκ. είτε μέσω μεγάλης περιπορείας είτε μέσω φέρι. (Υπάρχει το απευθείας φέρι Πόλη-Μουδανιά, περίπου 2 ώρες όσο το Ραφήνα-Άνδρος, ή το Gebze-Yalova που είναι κάτι σαν Ρίο-Αντίρριο.) Προσέξτε τα πληθυσμιακά μεγέθη, καμία σχέση με το "nowhere much to nowhere at all" του Economist, που τόσο πολύ μας είχε εξοργίσει τον καιρό του ολυμπιακού πυρετού (2004).

Οι καιροί όμως έχουν αλλάξει, οι τράπεζες είναι επιφυλακτικές απέναντι στο τούρκικο boom, το φοβούνται κι αυτό για "φούσκα". Έτσι, το μεγάλο έργο - που συμπεριλαμβάνει κι ολόκληρο τον αυτοκινητόδρομο μεταξύ Πόλης (Gebze, ακριβέστερα) και Σμύρνης - δυσκολεύεται να εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση. Φέτος κατάφεραν να μαζέψουν 8 τούρκικες τράπεζες (καμία ξένη...) για την πρώτη φάση, έως την Προύσα. Κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει με τη δεύτερη φάση κι αν ποτέ η αγαπημένη Σμύρνη θα συνδεθεί μέσω αυτοκινητοδρόμου με τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορεί και να μην το χρειάζεται.

Θα συμφωνήσω με το "μουστάκια" (Ερντογάν) και θα επαυξήσω: κανείς δεν ξέρει τι μας ξημερώνει. Πιστεύω όμως ότι για τη γέφυρα δεν υπάρχει πια πισωγύρισμα. Θα την κάνουν - και θα τη φτιάξουν γερή, με τη βοήθεια και της ιαπωνικής τεχνολογίας (και της τεχνογνωσίας που ήδη υπάρχει από τις 2, επίσης κρεμαστές, γέφυρες του Βοσπόρου). Ήδη οι εργασίες έχουν προχωρήσει σε αρκετό βαθμό ώστε να επηρεάζεται, κατά διαστήματα, η ναυσιπλοΐα.

Ίσως λοιπόν σε λίγα χρόνια οι εκδρομές μεταξύ Πόλης και Προύσας να μπορούν να γίνονται άνετα αυθημερόν. Εκτός αν οι οπαδοί της Θύελλας Ραφήνας (θα μάθουμε πολλές τέτοιες ομάδες χάρη στην ΑΕΚ φέτος!) αποφασίσουν να εκμεταλλευτούν την ύπαρξη της γέφυρας για να επισκεφθούν τη γη των προγόνων τους. Εκεί δεν χωράνε βιασύνες, το γραφικό Zeytinbağı ή Τρίγλια τους περιμένει κάμποσα χιλιόμετρα βορειότερα, σε παραλιακή τοποθεσία με κάμποσα ερείπια ορθόδοξων εκκλησιών. (Τρίγλια λεγόταν για πολλά χρόνια η Ραφήνα των προσφύγων.)

Για να τα προλάβει όλα, ο επισκέπτης θα πρέπει να βάλει στο πρόγραμμα οπωσδήποτε μία τουλάχιστον διανυκτέρευση στην πόλη του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη (διαθέτει και σχετικό μουσείο η Προύσα). Και, μια και θα μείνει εκεί το βράδυ, δεν θα ήταν κακή ιδέα (όπως έκανα εγώ) να δοκιμάσει τις νοστιμιές ενός μεγάλου κεμπαπτζή και να τελειώσει τη βραδιά του στον πεζόδρομο του Αράπ Συκρύ*, που διέψευσε το φόβο μου ότι η πόλη του Μεγάλου Τεμένους είναι τόσο "ευσεβής" που δεν διαθέτει ίχνος νυχτερινής ζωής.

*περισσότερα γι' αυτόν, μια άλλη φορά...


23 Σεπ 2013

Ο κόμβος τύπου "πεϊνιρλί"

Το αγαπημένο μας φαγητό έχει εμπνεύσει και την επιστήμη του συγκοινωνιολόγου / οδοποιού.

Κάντε "κλικ" στην κάτωθι ενημερωτική εικόνα.

 

19 Σεπ 2013

Ο "από κει" Πειραιάς

Το λεκανοπέδιο, τα 433 τετραγωνικά χιλιόμετρα γνωστά κάποτε ως "Τέως Διοίκησις Πρωτευούσης" (κάτι σαν Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία), ήταν μια βολική απλοποίηση, ουδέποτε όμως υπήρξε κλειστό, ούτε ομοιογενές. Η συνεχόμενα δομημένη Αττική φτάνει πλέον στο Πόρτο Ράφτη, το Σχοινιά, τη Ροδόπολη και το Αλεποχώρι - κι ας πρόκειται περιοχές που ακόμη και σήμερα δεν εξυπηρετούνται (οι περισσότερες) από "αστικά" λεωφορεία. Κι όσο για το εσωτερικό του, οι διαιρέσεις ήταν πολλαπλές. Σήμερα θα ασχοληθώ με μία απ' αυτές. Υπάρχει, λοιπόν, μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτό που λέμε Πειραιά και στην υπόλοιπη Αθήνα.

Η περιβάλλουσα των εκλογικών περιφερειών Α' και Β' Πειραιά, αυθαίρετη κι αυτή όσο και οποιαδήποτε γραμμή πάει να κόψει στα δύο το λεκανοπέδιο, είναι ωστόσο η αντιπροσωπευτικότερη. Αν και ποτέ δεν θα καταλάβω τι είναι αυτό που κάνει την Αγ. Βαρβάρα "Αθήνα" και το γειτονικό Κορυδαλλό "Πειραιά" - που το σύνορό τους ανατολικά της Λ. Αθηνών/Λαμπράκη είναι ένας τυχαία (μάλλον) επιλεγμένος δρόμος - είναι γεγονός ότι όταν λέμε "οι γειτονιές του Πειραιά" περιλαμβάνονται μέσα συγκεκριμένοι δήμοι κι αφήνονται απέξω άλλοι.

Ο Πειραιάς ουσιαστικά δεν υπήρχε ως σοβαρός οικισμός μετά την αρχαιότητα και μέχρι το 1830 περίπου, άρα πειραιώτες anneden-babadan, γκάγκαροι και προαιώνιοι, δεν υφίστανται. Εγώ μεγάλωσα εκεί, έζησα 21 χρόνια και ακόμη τον γυροφέρνω - είμαι πειραιώτης πιο πολύ απ' οτιδήποτε άλλο, ακόμα όμως τον μαθαίνω. Έμενα στη χερσόνησο, αυτή που παλιά ήταν νησί και που αποτελεί το κεντρικότερο και πιο "κυριλέ" κομμάτι της πόλης - έδρα του Δήμου, καρδιά του λιμανιού, αγκυροβόλιο των θαλαμηγών και τερματικός σταθμός τριών σιδηροδρομικών δικτύων. Από τον υπόλοιπο Πειραιά μας χώριζε ένα φαρδύ φράγμα, με άξονα τις ράγες "ΣΕΚ" και "ΣΠΑΠ" (μετέπειτα ΟΣΕ) και περίβλημα τη βιομηχανική και βιοτεχνική ζώνη της περιοχής. Τις πέραν των γραμμών γειτονιές άργησα να τις μάθω - στο γυμνάσιο/λύκειο έμεναν κάμποσοι συμμαθητές μου εκεί, αλλά συναντιόμασταν σχεδόν πάντα στο κέντρο.

Έτσι έμειναν terrae incognitae για μένα τα Καμίνια, ο Απόλλωνας, τα Μανιάτικα, τα Ταμπούρια (που μόλις πρόσφατα χάρη στο βιβλίο του Χαριτόπουλου έμαθα την ακριβή τους θέση - τόσο καλά...), ο Άγιος Δημήτριος, η Παλιά Κοκκινιά, η Αγια-Σοφιά, η Λεύκα, ο Καραβάς - το ίδιο και οι γύρω Δήμοι. Οι περιοδικές οικογενειακές επισκέψεις είχαν πάντα ένα στοιχείο εκδρομής: Τραμ για την Αμφιάλη (το πρόλαβα κι αυτό), γαρίδες στη Χαραυγή, μνημόσυνα στην Ανάσταση, εφημερεύον νοσοκομείο το Κρατικό, και τέλος η διαδρομή-έκπληξη που από τον Άνω Κορυδαλλό σε έβγαζε "μαγικά" στο Χαϊδάρι.

Παρόλο που αργότερα, με την αυξημένη μου κινητικότητα (και την αγάπη μου για τους χάρτες) τα έμαθα λίγο καλύτερα, στον "από κει" Πειραιά θα δέσποζε για πολύ καιρό η μυθολογία, κυρίως η πολιτική. Η ζώνη αυτή ήταν πρωτίστως μια Κοκκινιά, γεμάτη πρόσφυγες (τότε ζούσαν και αυτοπροσώπως), αριστερούς (χάρη στο μπλόκο του '44), κατά βάση κόκκινους (ποδοσφαιρικά και ολίγον βυσσινί λόγω Προοδευτικής). Το ΚΚΕ καμάρωνε για τους αυτοδιοικητικούς του '82 που στήριζε: το Λογοθέτη στην Κοκκινιά, το Σαράφογλου στο Κερατσίνι, το Μαλαγαρδή στον Κορυδαλλό, τον Κοσκινά στη Δραπετσώνα (το έλεγες και σαν ποιηματάκι). Ο Δουατζής (δημοσιογράφος της πρώτης πασοκικής ΕΡΤ) είχε συγχαρεί με εμφανές δέος, τηλεφωνικά, το Στέλιο Λογοθέτη το 1982 όταν πήρε 70-φεύγα τοις εκατό. Στις "κανονικές" εκλογές όμως οι περισσότεροι ψήφιζαν Πασόκ. Και η δεξιά είχε μια μάλλον συμβολική παρουσία για πολλά χρόνια. Ο αντίπαλος του Λογοθέτη λεγόταν Χρηματόπουλος, όνομα που ήταν από μόνο του "καπιταλιστικό στερεότυπο", πού να φτουρήσουν οι γαλάζιοι;

Το '98 ήρθε το πρώτο σοκ. Δυτικά του Κηφισού (και στη βήτα Πειραιώς) βγήκαν και δεξιοί δήμαρχοι. Έστω γιαλαντζί δεξιοί, υποτίθεται ανεξάρτητοι αλλά στηριγμένοι από τη ΝΔ. Και χωρίς να έχουν αλλάξει ριζικά οι συσχετισμοί στην υπόλοιπη χώρα. Τι έγινε; - απόρησα. Μετά από αρκετό προβληματισμό, κατέληξα ότι είχε αλλάξει ο κόσμος και οι αντιλήψεις του. Ήταν πια όλοι πιο ευκατάστατοι, οι γειτονιές είχαν ευπρεπισθεί (οι οδοί Τζαβέλλα και Μπελογιάννη, για παράδειγμα, δεν αποτελούσαν πλέον ρέματα), είχε χάσει ίσως κάποιο από το community spirit ο κόσμος, είχε ίσως μπουχτίσει από την παραδοσιακή αριστεροσύνη, δεν ταίριαζε αυτή με τα διαμερίσματα "του κουτιού" και τα εμπορικά καταστήματα της Παναγή Τσαλδάρη (οδού όπου έγινε η δολοφονία του Π. Φύσσα - εκείνη την εποχή περνούσα σχεδόν καθημερινά, επαγγελματικοί λόγοι της οικογένειας).

Το 2003 ή 2004 (δεν θυμάμαι πια) ήρθε το δεύτερο σοκ. Καλεσμένος σε σπίτι σε γειτονιά κατεξοχήν εργατικής τάξης, ένιωσα (από τις συζητήσεις των οικοδεσποτών μου) να περιβάλλομαι από τον νεοκαραμανλισμό "και τις παραφυάδες του". Σε ένα από τα δωμάτια του "πάρτυ" βρέθηκα για λίγη ώρα με μιλιταριστές νέους που κάθε άλλο παρά ανταποκρίνονταν στο, απλοϊκό αλλά ανθεκτικό, στερεότυπό μου για τους κατοίκους της περιοχής.

Δεν πολυσυχνάζω ούτε τώρα (και δεν μπορώ να θεωρηθώ βαθύς γνώστης - κάθε άλλο) αλλά, κρίνοντας από τη γενική υποβάθμιση των αστικών περιοχών - και σε συνέχεια των δύο παραπάνω "φωτογραφιών" -, δεν μου φαίνεται περίεργο που η Χρυσή Αυγή πήρε στη Β' Πειραιώς λίγο κάτω από τη ΝΔ το Μάιο 2012 (σχεδόν 10% κάθε ένας τους). Όπως οι παρατημένοι, χορταριασμένοι δρόμοι είναι breeding haven (περιοχή ανάπτυξης) ποντικών και φιδιών, έτσι και οι γειτονιές που λιγδιάζουν βγάζουν ακροδεξιά. Τι κι αν ήταν κάποτε "προοδευτικές", "δημοκρατικές", ακόμη και "μαρτυρικές"; Οι δάφνες αυτές ξέρουμε ότι έπαψαν, εδώ και χρόνια, να συνδέονται (όσο συνέβαινε παλιότερα) με ζωντανή κουλτούρα ανθρωπισμού. Και το ότι οι παλιές πράσινες ζώνες του εκλογικού χάρτη βάφτηκαν ροζ από το 2012, λόγω σχετικής πλειοψηφίας ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να συμβολίζει το ροδοκόκκινο ξημέρωμα μιας καινούργιας μεταπασοκικής εποχής, δυστυχώς όμως κρύβει τη σκοτεινή όψη μιας άλλης (αν και "χρυσής") αυγής, που δεν μένει πάντοτε αφανής - κάποια στιγμή έρχεται κι αυτή στην επιφάνεια, με τη βία του μαχαιριού και του αίματος, και τότε τρέχουμε όλοι.

12 Σεπ 2013

Πιάσε κι ένα πεϊνιρλί...

Δυσκολεύεται ο κάθε λογικός άνθρωπος να φανταστεί μια "σοβαρότερη Χρυσή Αυγή", δεν προδιαθέτουν σε κάτι τέτοιο οι προβεβλημένες καρικατούρες της, από τον κωλοπετσωμένο αρχηγό της μέχρι τον αστοιχείωτο Καιάδα (Εγέρθητου).

Επανειλημμένα όμως έχω παρατηρήσει ότι η "ατζέντα" της ακροδεξιάς έχει διαποτίσει ευρύτατα το πολιτικό φάσμα. Η επιρροή αυτή, όπως υποστηρίζω, είναι προγενέστερη του συγκεκριμένου κόμματος και έχει βαθύτερες ρίζες που υπερβαίνουν τη συγκυρία της κρίσης.

Μπορεί να είναι και ζήτημα χρόνου, λοιπόν, η εμφάνιση μιας σοβαρότερης ακροδεξιάς, που μάλιστα θα αφήσει αμήχανους όσους αποφεύγουν την αντιπαράθεση μαζί της με επιχειρήματα - επικαλούμενοι, δικαίως ή αδίκως, είτε τη φαιδρότητα ορισμένων στελεχών του ευρύτερου χώρου ("ψεκασμένοι") είτε το ότι απλά "δεν μιλάνε με φασίστες".

Μέρος αυτής της ακροδεξιάς στεγάζεται, άλλωστε, σήμερα σε άλλους χώρους. Ευκολότερα εντοπίζει κανείς τις περιπτώσεις τύπου Φαήλου Κρανιδιώτη. Ο παλιός συνήγορος του Öcalan χρησιμοποιεί συστηματικά ακροδεξιά ρητορεία και ουδέποτε έχει κρύψει την απέχθειά του στο "δημοκρατικό τόξο" και στις κατ' ανάγκη σημερινές συνεργασίες της ΝΔ. Υπάρχουν και άλλα νεοδημοκρατικά στελέχη (Πολύδωρας, Ψωμιάδης) που, χωρίς να πλησιάζουν την έξοδο του μαντριού, ευθαρσώς προπαγανδίζουν την ευρύτητα της "παράταξης" και διαφημίζουν την ανοιχτή της αγκαλιά σε όλους αυτούς που, σύμφωνα με τον Taki (ένστολους, σεκιουριτάδες, μεροκαματιάρηδες, πεϊνιρλιτζήδες), δίνουν σήμερα τη στήριξή τους, όχι απαραίτητα στις γελοιότητες της μαύρης αρβύλας, αλλά στα όσα έμαθαν να ασπάζονται μετά από τόσα χρόνια ελληνοκεντρικής παιδείας (διαχρονικότητα της ενιαίας γλώσσας μας, ομοιογένεια του πληθυσμού μας, μοναδικότητα του πολιτισμού μας...). Αλλά και πέρα από τη θεωρητικά όμορη ΝΔ, η ακροδεξιά σκέψη δεν απέχει πολύ από εκφάνσεις του πάλαι ποτέ "πατριωτικού Πασόκ", που πρόσφατα σχημάτισε τάση εντός του Σύριζα (Μιχελογιαννάκης με τον "εξελληνισμένο Κομφούκιο", Κοτσακάς που κάποτε ειπώθηκε ότι εκπαίδευε μαχητές του κουρδικού PKK...).

Εν κατακλείδι, ο Μπάμπης Παπαδημητρίου απλώς παρέθεσε το λάθος ουσιαστικό μετά από το συγκριτικό επίθετο "σοβαρότερη". Η Χρυσή Αυγή και η "σέμαϊ" ακροδεξιά (γεια στο στόμα του Μάρτενς της Frankfurter Allgemeine) μπορεί να δείχνουν φαιδρές, το πολιτικό τους υπόβαθρο όμως είναι μια υπόθεση πολύ σοβαρότερη απ' όσο αντιλαμβάνονται κάποιοι.


4 Σεπ 2013

Προεόρτια τοπικών εκλογών 2014

Η πολιτική σημασία των ερχόμενων τοπικών εκλογών είναι αρκετά μεγάλη. Οι τελευταίες διοικήσεις περιφερειών και δήμων εξελέγησαν το φθινόπωρο του 2010, όταν ακόμη τα μνημόνια δεν είχαν αλλάξει πολύ τη ζωή μας, με αποτέλεσμα οι συσχετισμοί των βασικών πολιτικών δυνάμεων να μην έχουν μεταβληθεί ουσιωδώς. Η "μαύρη" τριετία 2011-2013 και η ανάδειξη νέων ισορροπιών είναι βέβαιο ότι θα επιφέρουν αλλαγές.

Μπορεί να θεωρείται άκομψη ή φάουλ η υποτιμητική χρήση της λέξης βλάχος (μόνης της ή ως συνθετικό), λίγοι όμως μπορούν να αρνηθούν τα δίκια που είχε ο Τσίπρας όταν μιλούσε για "βλαχοδημάρχους". Στην πλειοψηφία τους οι τοπικοί άρχοντες εξελέγησαν με τις σημαίες Πασόκ ή ΝΔ, τις οποίες συνήθως διστάζουν να απεμπολήσουν όσο βλέπουν τον παλιό δικομματισμό εν ζωή, έστω με τους εταίρους του τώρα αποδυναμωμένους και αναγκαστικά συμμαχούντες στο κυβερνητικό σχήμα. Επίσης, οι δήμαρχοι (και οι περιφερειάρχες) - παρά τους παράγοντες τοπικών συνθηκών ή προσωπικών επιρροών - συχνά αποτελούν το μακρύ χέρι των κομματικών επιτελείων και, ευκαιρίας δοθείσης, τείνουν να κάνουν αυτά που σήμερα είναι περίπου απαγορευμένα σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης: διορισμούς (βλ. πρόσφατες εξαγγελίες περί κοινωφελούς εργασίας), αναθέσεις (σε σημαντικούς τομείς όπου η αρμοδιότητα, καλώς κατ' αρχήν και θεωρητικά, μεταβιβάστηκε στο δικό τους επίπεδο - βλ. διαχείριση απορριμμάτων) και πάνω απ' όλα δημόσιες σχέσεις, υποσχέσεις, διατύπωση "οραμάτων" και όλα τα πολιτικά φρου-φρου κι αρώματα.

Στο πρόσωπο των αυτοδιοικητικών παραγόντων επιβιώνει το πολιτικό σύστημα που πολλοί βρίζουν και που, ακόμη κι όσοι ανέχονται Σαμαρά-Βενιζέλο ως "μη χείρονες", αναγνωρίζουν ότι πρέπει να αλλάξει και παρ' όλα αυτά έχει αγγιχτεί ελάχιστα (ακόμη;) από τα προγράμματα αναδιάρθρωσης του ευρύτερου Δημοσίου.

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν έθεσε, σε καίριο χρόνο (δεν είναι τυχαίο που τον ίδιο καιρό διέρρευσαν σχέδια για την αλλαγή της εκλογικής διαδικασίας - οι εκλογές απασχολούν πολλούς), μια βασική πολιτική διάσταση της επικείμενης αναμέτρησης.

Ένα ερώτημα είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα κομματικοποιήσει όλες τις αναμετρήσεις με σκοπό να καταγραφεί ένα παγιωμένο ποσοστό του - όσο πιο πάνω από το 20-25%, τόσο το καλύτερο. Έχοντας επίγνωση της μειοψηφικής ακόμη δύναμής του, είναι πιθανό - όσο κι αν λέγεται ότι ο Τσίπρας αντιγράφει τον Ανδρέα Π. - να αποφύγει την τακτική της "δημοκρατικής πλειοψηφίας" και των συμμαχιών του Β' γύρου. Ο προβληματισμός φαντάζομαι ότι θα είναι στο αν οι "κινήσεις πολιτών" (του 2010 και παλιότερες) θα έχουν θέση σε αυτό το τοπίο, μια και σε πολλές περιπτώσεις περιελάμβαναν μετριοπαθή στοιχεία που κάθε άλλο παρά μαχητική αντιμνημονιακή στάση θα θέλουν να ακολουθήσουν πλέον.

Έχοντας πει όλα τα παραπάνω, αξίζει να επισημάνω ότι τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και οι άλλες δυνάμεις θα έχουν ως σημείο αναφοράς και φόβητρο τη Χρυσή Αυγή. Σήμερα άκουσα στο ραδιόφωνο τον Καμίνη να εκλιπαρεί για συσπείρωση του "δημοκρατικού τόξου", δείχνοντας ότι η αυτοπεποίθηση για την υποψηφιότητά του είναι περίπου στο απόλυτο μηδέν του Κέλβιν.

Το πρώτο "ματς" όμως θα παιχθεί στο άμεσο μέλλον, στη διαμόρφωση των "κανόνων" (αυτοδιοικητικού εκλογικού νόμου). Κι εκεί, το μαχαίρι και το πεπόνι, θεωρητικά, το έχει η κυβερνητική πλειοψηφία. Για να δούμε λοιπόν...

26 Αυγ 2013

Νησιώτικα δρομάκια

Η βόλτα "στο δάσος" έχει σίγουρα την ομορφιά της, όπως και οι διακοπές στο βουνό. Κάποιοι γνωστοί μου είναι τόσο εξειδικευμένοι που είναι σε θέση να αναλύσουν τις κλιματολογικές διαφορές ανάμεσα στα Τρίκαλα Κορινθίας και την αρκαδική Βυτίνα (που για μένα δεν είναι και τόσο ορατές).

Οι παραστάσεις μου, από τα παιδικά ήδη χρόνια, ήταν διαφορετικές. Σίγουρα όλο και κάποια "δάση" υπήρχαν στα νησιά, όμως η εικόνα της εξοχής για μένα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτό που οι πυροσβέστες συγκαταλέγουν στις "αγροτοδασικές εκτάσεις" - ορολογία που την έμαθα πολύ αργότερα, στην επαγγελματική μου ζωή.

Γεμάτα πλαγιές τα νησιά, βρίσκεις όμως κάμποσο επίπεδο έδαφος και διόδους που δεν μοιάζουν καθόλου με κακοτράχαλα μονοπάτια - και μπορείς να βαδίσεις ακόμη κι αν δεν είσαι υπεραθλητής. Οι αναβαθμίδες (αιμασιές τις έμαθα αργότερα, πεζούλες τις ήξερα μικρός) συγκρατούν το χώμα και επιτρέπουν "ήπιες αγροτικές εκμεταλλεύσεις", συνήθως passive που λένε κι οι ξένοι φίλοι μου. Έχεις μερικές δεκάδες ρίζες ελιές να "κάθονται", κι από κει και πέρα στάνες, κοτέτσια, κ.λπ. ανάλογα με την ενέργεια που μπορείς να διαθέσεις (άμεσα ή μέσω τρίτων). Καμιά φορά τυχαίνει να εγκαταλείπονται και να ρουμανιάζουν αυτές οι εκτάσεις. Λένε στη Σάμο για τις πλαγιές με τους αμπελώνες που έγιναν "δάση" τότε που πολλοί νησιώτες μετανάστευσαν στην Α(υ)στραλία.

Το δρομάκι της φωτογραφίας είναι σε μια περιοχή της ανατολικής Άνδρου - που παρά την απόσταση έχει πολλές ομοιότητες με τη Σάμο των παιδικών μου καλοκαιριών - με ζωντανή ανθρώπινη παρουσία, κοντά σε μια πηγή στο "no man's land" ανάμεσα σε δύο χωριά. Δεν νομίζω ότι θα το δείτε στο χάρτη των μονοπατιών για τους "ψαγμένους" αλλά έχω την εντύπωση ότι θα το επισκεφτούμε ξανά και ξανά για μια σύντομη, χαλαρωτική καλοκαιρινή βόλτα.



21 Αυγ 2013

Οι Κυριακές των καταστημάτων

Όσο μεγάλωνα, γνώρισα πολύ καλά τι σημαίνει το κυριακάτικο άνοιγμα καταστήματος. Το δικό μας, ζαχαροπλαστείο γαρ, επιτρεπόταν να ανοίξει και Κυριακή. Κι αυτό μεταφραζόταν σε υποχρεωτική, αυτονόητη λειτουργία. Τόσο αυτονόητη όσο και αυτή των περισσότερων ανθοπωλείων, εστιατορίων, καφετεριών, σνακ μπαρ και άλλων εμπορικών εκμεταλλεύσεων που απευθύνονταν στις ανάγκες των πολλών και τυχερών, αυτών δηλαδή που είχαν ελεύθερο το σαββατοκύριακό τους (για λόγους απλότητας δεν θα πάω πίσω, στην προ του 1981 περίοδο της εξαήμερης εργασίας).

Περιττό να σας πω, πόσες και πόσες φορές σαν παιδί ζήλεψα τους συνομήλικούς μου που έβλεπαν περισσότερο τους γονείς τους, πήγαιναν οικογενειακές εκδρομές κ.λπ.

Είναι άδικες και ανισόρροπες οι κοινωνίες, ό,τι και να πει κανείς. Η σχεδόν απόλυτη δικαιοσύνη θα επιτυγχανόταν μόνο αν υπήρχε μια κοινωνική σύμβαση που θα απαγόρευε οποιαδήποτε εργασία ή εμπορική εκμετάλλευση στο 48ωρο Σαββάτου-Κυριακής. Κι εκεί ακόμη θα υπήρχαν οι αναγκαίες εξαιρέσεις, των πάσης φύσεως εφημερευόντων: από τις ένστολες υπηρεσίες που ποτέ δεν (πρέπει να) αργούν, δηλ. αστυνομία, στρατό κ.ά., μέχρι τους εκ περιτροπής "on-duty" (βενζινάδες κ.λπ.) όπως τους ξέραμε παλιά (κάποιους έως και σήμερα, π.χ. φαρμακεία).

Θα μας έκανε ενδεχομένως και πιο προνοητικούς μια τέτοια συντηρητική ρύθμιση, όπως παλιά, που ήμασταν και συνεπέστεροι (στα ραντεβού, προ κινητής τηλεφωνίας). Θα παίρναμε τρόφιμα για 3 μέρες - τι τα έχουμε τα ψυγεία; Και πιο κοινωνικοί θα γινόμασταν - με συγκεντρώσεις στα σπίτια φίλων και συγγενών, χωρίς να αναγκάζουμε κανέναν να χάνει την Κυριακή του για να μας ψήνει καφέδες ή μπριζόλες.

Κάπου εδώ όμως συνειδητοποιεί κανείς το εξής: Σημαντικό μέρος της εξέλιξης του κόσμου υπαγορεύεται από νέες, ή διαφοροποιημένες από το παρελθόν, αλλά σε κάθε περίπτωση πραγματικές ανάγκες. Μια και ο ελεύθερος χρόνος "των πολλών" εντοπίζεται στο σαββατοκύριακο, θα τους εξυπηρετούσε στ' αλήθεια η δυνατότητα να πάνε να ψωνίσουν ρούχα, βιβλία, έπιπλα ή ό,τι άλλο θέλουν, στη διάρκεια αυτού του ελεύθερου χρόνου, χωρίς άγχος.

Πολλές κοινωνίες στον κόσμο έχουν ανταποκριθεί σε αυτή τη σύγχρονη ανάγκη. Σε αντιστάθμισμα, τα καταστήματα μένουν κλειστά μια άλλη μέρα της εβδομάδας, συνήθως Δευτέρα (όπως σε εμάς τα θέατρα), είτε με περιορισμό είτε κατ' έθιμο. Στη δεύτερη περίπτωση, ο ευέλικτος επιχειρηματίας (που δεν είναι απαραίτητα ο μεγάλος σε μέγεθος εκμετάλλευσης) μπορεί να βάλει κόσμο εκ περιτροπής ή σε μερική απασχόληση κι έτσι να μείνει και 7 μέρες ανοικτός.

Α, να θυμίσω και κάτι που κάποιοι στη χώρα μας το παραβλέπουν (και δεν υπερβάλλω): Τα καταστήματα είναι επιχειρήσεις, έχουν "σκάψιμο", έχουν ρίσκο. Δεν το βλέπουν έτσι όλοι όσοι ανοίγουν κατάστημα. Το μαρτυρά η, συχνά απαντώμενη, προσέγγιση "να βγαίνει το ΤΕΒΕ, να έχουμε να απασχολούμαστε, να βγάλουμε σε 1-2 χρόνια το ποσό της επένδυσης κι έχει ο Θεός" (frappé economy). Όπως κι η προσέλκυση επιδοτήσεων "για επιχειρηματικότητα νέων/γυναικών/αναξιοπαθούντων", που (όχι πάντα, αλλά αρκετές φορές) αποτελούσε πεταμένα ευρωπαϊκά λεφτά μια και παρέτεινε για μερικά χρόνια ακόμη το προαναφερθέν "έχειν" του Θεού. Καθώς και (last but not least) η σοβιετική αντίληψη που αντανακλάται στα ωράρια των εμπορικών συλλόγων: Είναι δυνατόν να περπατάς σε πεζοδρομημένη εμπορική περιοχή μετά τις 4μμ του Σαββάτου και να επικρατεί νέκρα; Είναι - στα κέντρα των πόλεών μας. Τα παραπάνω δείχνουν ότι κάποιοι επιχειρηματίες (και τα όργανα εκπροσώπησής τους) θα προτιμούσαν φιξ τιμές, μηδέν ρίσκο κι όλοι οι "καλοί" να χωράνε. Τι σχέση έχει τώρα αυτό με το επιχειρείν, μην το ψάχνουμε.

Η εργατική νομοθεσία καλώς προβλέπει το πόσο μπορείς να κουράσεις έναν απλό εργαζόμενο, αυτό θα πρέπει να διαφυλαχθεί και κυρίως η εφαρμογή του. (Η εφαρμογή άλλωστε είναι κάτι που απαιτείται, και δεν είναι δεδομένο δυστυχώς, ακόμη και στη σημερινή κατάσταση.) Θα είναι λάθος να έχουμε ανοιχτά καταστήματα με αενάως εργαζόμενους τους ίδιους ανθρώπους. Λύσεις υπάρχουν και εφαρμόζονται (με πολυπλοκότερο μάλιστα τρόπο) σε βιομηχανίες καθώς και υπηρεσίες συνεχούς λειτουργίας (βάρδιες). Απλοποιημένες εκδοχές μπορούν να υποστηρίξουν επαρκώς το κυριακάτικο άνοιγμα.

Ναι, κάποιοι θα ξεβολευτούν με αυτή την ανακατανομή. Όχι, δεν νομίζω ότι υπάρχει λανθάνουσα νέα ζήτηση (δηλ. ο τζίρος δεν θα αυξηθεί από το κυριακάτικο άνοιγμα), όμως συνολικά θα είναι (πιστεύω) δικαιότερη η ισορροπία προσφοράς-ζήτησης.

Ως προς το ότι κάποιοι εργάζονται τις ώρες που αναπαύονται οι άλλοι, όχι, δεν θα γίνει δικαιότερος ο κόσμος. Το έχω νιώσει και στην ενήλικη, παραγωγική ζωή μου - έχω περάσει νύχτες και σαββατοκύριακα δουλεύοντας, κι ας ήμουν τύποις nine-to-fiver, Δευτέρα με Παρασκευή. Μα c'est la vie, που είπε κάποτε κι ο σύντροφος Λαυρέντης Μαχαιρίτσας.

14 Αυγ 2013

Αβάντα, μαέστρο, σ' έναν καλαματιανό

Το πράγμα έχει σοβαρέψει, όσο δεν παίρνει.

Η διαπλοκή του συγκροτήματος του Φαλήρου με τη γαλάζια μονταζιέρα, δηλ. τους επικοινωνιακούς "μαγείρους" του Μεγάρου Μαξίμου, είναι πλέον ολοφάνερη ακόμη και στον πιο καλόπιστο παρατηρητή.

Το τελευταίο κρούσμα, που τυχαία υπέπεσε στην αντίληψή μου (μια και εξακολουθώ να αποφεύγω τις ελληνικές εφημερίδες), είναι κραυγαλέο.

Την περασμένη Κυριακή 11/8/'13 το ταξιδιωτικό ένθετο της Καθημερινής παρουσίαζε - όπως συνηθίζει - συμπαθείς ταξιδιωτικούς προορισμούς.

Ένας απ' αυτούς ήταν το Λιμένι - όχι όμως αυτό που γνωρίζει ο "ψαγμένος" τουρίστας, δηλ. ο μικρός παραθαλάσσιος οικισμός ανάμεσα στην Αρεόπολη και το Οίτυλο της Λακωνίας.

Αγαπητοί αναγνώστες, η Καθημερινή μάς ενημερώνει ότι υπάρχει, κατά τα φαινόμενα, και δεύτερο Λιμένι, κάπου στη Μεσσηνία - το οποίο μάλιστα μοιάζει εντυπωσιακά με το πρώτο!

Αδιάψευστος μάρτυρας, η φωτογραφία.





























Οι αθεόφοβοι σαμαρικοί, μετά από τη φασαρία που έκαναν - όσο ο νυν πρωθυπουργός ήταν υπουργός πολιτισμού - για να "φέρουν στη Μεσσηνία" το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα (μια διαμάχη "σε ξένο αχυρώνα", όπως σας ενημέρωσε προ τετραετίας το παρόν ιστολόγιο), προσπαθούν τώρα να παρουσιάσουν ως "Μεσσηνιακή Μάνη" οτιδήποτε βρίσκεται δυτικά από το ακρωτήριο Ταίναρο.

Με αυτή τη λογική, η Βάθεια, ο Γερολιμένας, η ιστορική Τζίμοβα και νυν Αρεόπολη (μία από τις 54 κοιτίδες "έναρξης" της ελληνικής επανάστασης) και το Οίτυλο, αναπόσπαστα κομμάτια όλα της "μέσα" (και βεβαίως λακωνικής) Μάνης, παρουσιάζονται ως μεσσηνιακά, μόνο και μόνο επειδή η υποτιθέμενη σοβαρή εφημερίδα αβαντάρει τον Αντώνη Σαμαρά χορεύοντας, ανεξάντλητη, καλαματιανό...

(Στην κάτωθι εικόνα, το συνοδευτικό κείμενο, στραμμένο κατά 90 μοίρες για τεχνικούς λόγους - για να καταλάβετε, ότι δεν πρόκειται για λάθος στη λεζάντα της φωτογραφίας, αλλά για συστηματική παραποίηση. Εύγε.)






8 Αυγ 2013

Ελληνισμός στο ράφι

Ωραίο και λογικό ακούγεται, στη θεωρία. Προτιμάτε τα ελληνικά προϊόντα. Ο κάθε απλός άνθρωπος θα ήθελε να βελτιωθεί το εμπορικό ισοζύγιο αυτής της κοινωνίας.

Κι ύστερα έρχονται οι παρεμβολές που θολώνουν το μήνυμα. Σε άσπρο και μπλε, τα εθνικά μας χρώματα.

Κατακλυζόμαστε από διακηρύξεις ελληνικότητας. Μερικές σε ευθεία μορφή (θετικές και αρνητικές διαφημίσεις), άλλες έμμεσες και υπόγειες (φημολογία).

Τα μάτια μας κάνουν "πουλάκια", ορθογωνικού σχήματος, με εννέα εναλλάξ χρωματισμένες ρίγες κι ένα σταυρό πάνω αριστερά. Η σημαία μας φιγουράρει σε φυλλάδια, οθόνες, αφίσες.

Οι πωλητές προϊόντων και υπηρεσιών καίγονται να μας αποδείξουν πόσο έλληνες είναι. Παλιά είχαμε κυρίως τους κρεοπώλες των κεντρικών αγορών που καυχιόνταν για το ελληνικό, και όχι σκοπιανό, κατσικάκι. Από πέρυσι (κυρίως) κονταροχτυπιούνται οι ζυθοποιοί. Πρόσφατα τα εθνικά μας χρώματα άρχισαν να καλύπτουν (απειλώντας την αναγνωρισιμότητα!) τις ρεκλάμες των αλυσίδων σούπερ μάρκετ:

- Ελληνικό με τη βούλα (με σημαιάκι απαραιτήτως δίπλα στη φωτογραφία του) το τάδε και το δείνα προϊόν

- "Βέρος έλληνας" ο Βερόπουλος. ΟΚ, αντάρτης στο βουνό ήταν (άρα και πατριώτης), δεν έχει όμως ακούσει κανείς ότι αυτή η αλυσίδα ανήκει (από το 1969!) στο διεθνή όμιλο Spar;

- Ελληνικά, επίσης, "τόσα και τόσα" προϊόντα των Λιντλ (κι ας θέλουν να τους μποϊκοτάρουν διάφοροι, τους γερμαναράδες)

Πώς να μπει η συζήτηση σε λεπτές έννοιες, όπως η προστιθέμενη αξία;

Υπάρχει άραγε έστω και δημοσιογραφική έρευνα στη χώρα μας που θα μας βοηθήσει να "ιχνηλατήσουμε" την προέλευση των προϊόντων που αγοράζουμε; (Παράδειγμα τέτοιας έρευνας εδώ: η γερμανική Zeit αναλύει μια κατεψυγμένη πίτσα στα "εξ ων συνετέθη" και η εικόνα είναι εξόχως σύνθετη, όπως φαντάζομαι συμβαίνει συνήθως στην πραγματική ζωή.)

Τα εθνικά μας σύμβολα συχνά μας συγκινούν. Δεν είναι κακό αυτό, αλλά στις επιλογές που κάνουμε - είτε ως ψηφοφόροι, είτε ως καταναλωτές -  ας μη στεκόμαστε μόνο στο συναίσθημα.