19 Νοε 2018

Πολυτεχνείο, 45 χρόνια μετά

Εδω στην Κροατια εχουν τρεις εθνικες γιορτες (συν μια αντιφασιστικη). Και οι τρεις αφορουν γεγονοτα του 1991-95. Η Ελλαδα σταματησε στις δυο, που σε καποιους φαινονται πολλες, αν και εχει φλερταρει με την προσθηκη τριτης. Δεν προλαβε να γινει τετοια η 21η Απριλιου, ουτε ομως αναβαθμιστηκε -στην «κοιτιδα της δημοκρατιας»- μια γιορτη δημοκρατιας σε εθνικη. Οχι μονο γιατι ειναι «προσφατη» η περιοδος - δεν ειναι και 90s. Ισως και γιατι καθε παραταξη ειχε τη δικη της (στη χαρακτηριστικη πολυφωνια μιας χωρας που ειχε 2 κυβερνησεις σε κρισιμες εποχες που απαιτουσαν ενοτητα). Η κεντροδεξια την 24η Ιουλιου, η κεντροαριστερα την 3η Σεπτεμβριου και η αριστερα την 17η Νοεμβριου (ή μαλλον «17 Νοεμβρη»). Υπαρχουν δημοκρατες που τις σεβονται ολες και που (ακομη κι αν ειναι κοντυτερα σε μια) ειλικρινα λυπουνται με την ανικανοτητα μας να συμφωνησουμε σε μια κοινη. Υπαρχουν σκληροτεροι παραταξιακοι (οχι ολοι αντιδημοκρατες παντως) που δεν δεχτηκαν καποιες διοτι πηραν και ακαμπτα κρατησαν αντιθετη θεση οσο τα γεγονοτα ηταν φρεσκα: «αλλαγη νατοϊκης φρουρας» ηταν για αριστεροπασοκους η μεταπολιτευση Καραμανλη, «προβοκατσια χωρις νεκρους» ηταν για δεξιους το Πολυτεχνειο. Η δε καπηλεια της τριτης Σεπτεμβρη απο τον Ανδρεα, τα ανδρεοπουλα και τους Ανδριοπουλους εκανε τη δικη της ζημια στην επετειο διεκδικησης Συνταγματος.

Στα γεγονοτα που εχουν καταγραφει οπτικα αλλα και αποτελεσαν αντικειμενο ποινικης δικης, θα περιμεναμε 45 χρονια μετα οι οποιες διαφωνιες να αφορουν την ερμηνεια αιτιων, κινητρων και σημασιας. Το Πολυτεχνειο ομως απο νωρις συνοδευτηκε απο αλλοιωμενο αφηγημα. «Ολοι» ειπαν πως ηταν εκει ή περασαν, ζηλος οχι ασχετος με τις ενοχες μετα απο μια αμφιθυμη 6ετια ανοχης του καθεστωτος, οσο αντεχε η οικονομια. «Ολοι» πειθονταν οτι το μακελειο εγινε οταν ενα τανκ μπηκε μεσα (ισως και να πυροβολησε) και οτι οι φοιτητες τοτε χαθηκαν οπως στο «Φραουλες και Αιμα», ενω στην πραγματικοτητα διαπραγματευτηκαν εξοδο και το αρμα με την καννη πισω εριξε την πυλη για να φυγουν οι πολλοι (οχι χωρις βια) και να συλληφθει ο πυρηνας. «Ολοι» εμεναν στην παραδοση αυτη και τη σιγηση του ραδιοσταθμου, ενω οι περισσοτεροι απο τους 24 νεκρους σκοτωθηκαν μετα, στο free hand που ειχαν οι ενστολοι (ενω *συνεχιζονταν*, με πραγματικο ηρωισμο, διαδηλωσεις) προετοιμαζομενοι για την ανατροπη του Παπαδοπουλου απο τον Ιωαννιδη 8 μερες μετα. Αυτοι οι «ολοι» εμφανιστηκαν την επομενη χρονια τιμητικα αλλα το πραγματικο πληθος του 1973 υπολογιστηκε στις δεκαδες χιλιαδες, οχι στις εκατονταδες ή και εκατομμυρια που μας ελεγαν.

Η τρομοκρατικη οργανωση (αρχικα αντικειμενο θαυμασμου) που οικειοποιηθηκε το «17Ν», η αναρριχηση μελων της συντονιστικης (μιας [και] αντιεξουσιαστικης εξεγερσης) σε θεσεις εξουσιας, το πανηγυρι με τους μικροπωλητες, η πορεια στην αμερικανικη πρεσβεια (ενω παραμενουμε στρατιωτικοι συμμαχοι, με ομογενεια και Σουδα), η επι σειρα ετων ανοχη καταστροφων στους εορτασμους ελεω ασυλου (μεχρι που ενας θαρραλεος πρυτανης εβαλε μεσα την αστυνομια το 1995) - αυτα και αλλα πολλα «μικρυναν» το Πολυτεχνειο, παρα την αρχικη διαθεση να τιμηθει ο συμβολισμος του (οι πρωτες ελευθερες μεταδικτατορικες εκλογες εγιναν 17/11/1974). Δεν μπορει να μικρυνει πολυ ακομη, ή ετσι τουλαχιστον ελπιζω, μια και ακομη και στα μικρα παιδια (οπως συνειδητοποιω στα χρονια που εχουμε οικογενεια) μπορουμε να εξηγησουμε την αξια της δημοκρατιας και τον εφιαλτη των δικτατοριων. «Δηλαδη ηταν σαν τους τυραννους οι δικτατορες», συμπερανε η κορη μας που αρχιζει να συνειδητοποιει τις ομοιοτητες ιστορικων φαινομενων και μας ρωτησε αυθορμητα για το Πολυτεχνειο. Φαινεται στοιχειωδες αλλα ας ειμαστε σιγουροι οτι ξεκιναμε απο τα βασικα Ναι και Οχι.

ΥΓ- Και τελευταιο επετειακο. Η γενια του Πολυτεχνειου ειναι οι Ελληνες baby boomers, αν και δεν υπηρχε καποιο μπουμ γεννησεων παρα μονο μεταξυ Δεκεμβριανων και Λιτοχωρου. Ειναι αυτοι που εζησαν καθυστερημενα τα 60s μεσω Μαστορακη και τον Μαη 68 στο Πολυτεχνειο και κυριως τη μνημη του. Ειναι η γενια της μετρημενης αλλα γερης κοινωνικης και σεξουαλικης απελευθερωσης, δυστυχως και η γενια που ανεχθηκε τη χαλαρωση κι εκει που αυτη εβλαψε (ιεραρχιες δημοσιου, δημοσια ταξη). Ειναι οι ροκ, εστω ελληνοροκ μπαρμπαδες, θειες και πρεσβυτεροι φιλοι. Δεν καταδικαζουμε γενιες (παρολο που εμεις ειμαστε, θεσει, «πολλώ κάρρονες» 🙂) και δεν δαγκωνουμε το χερι που μας εδειξε τον κοσμο απαλλαγμενο απο καμποση περιττη σοβαροφανεια.

11 Νοε 2018

Επικούρεια (αν)ησυχία

Οι δηλώσεις που αποδίδονται στη δήμαρχο Καβάλας κυρία Τσανάκα για την αστοχία της παραλιακής γέφυρας είναι χαρακτηριστικές για το πώς αντιμετωπίζουν πολλοί αιρετοί το σημαντικό ζήτημα της ευθύνης για το αντικείμενό τους - εν προκειμένω για το οδικό δίκτυο.

Είναι αλήθεια ότι δεν είχα και την πλέον ενθουσιώδη θετική γνώμη για το συγκεκριμένο πρόσωπο, που πριν τριάμισι χρόνια είχε αντιδράσει στην τοποθέτηση μνημείου στην πόλη για το ολοκαύτωμα των Εβραίων επειδή δεν συμφωνούσε με το να απεικονίζεται εκεί το άστρο του Δαβίδ.

Με τη γέφυρα όμως το ζήτημα δεν είναι οι ιστορικές και ανθρωπιστικές ευαισθησίες, παρόλο που υπάρχει και εδώ μπόλικη ιστορία και έχει κεντρική σημασία η προστασία ανθρώπινων ζωών.

Η δήμαρχος δεν φαίνεται να έχει κατ' αρχάς ξεκάθαρη αντίληψη για την αρμοδιότητα συντήρησης της γέφυρας. Χαρακτηρίζει την παλαιά εθνική οδό, στην οποία βρίσκεται η γέφυρα, "αμφισβητούμενο εθνικό δίκτυο", σε "γκρίζα ζώνη". Ωστόσο, ο λεπτομερέστατος χάρτης των αρμοδιοτήτων συντήρησης που εκδίδει εδώ και χρόνια (για την αντιμετώπιση φυσικών και άλλων φαινομένων σε όλη τη χώρα) η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι αποκαλυπτικός. Το αστικό οδικό δίκτυο της Καβάλας ανήκει στην αρμοδιότητα του δήμου.

Σχεδόν κάθε πρόταση της δημάρχου είναι ένα "περιβόλι". Συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι "άλλο συντηρώ δρόμους, και άλλο συντηρώ γέφυρες", λες και τα τεχνικά έργα δεν αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του δικτύου ευθύνης του φορέα. "Εμείς από γέφυρες δεν γνωρίζουμε", συνεχίζει, σαν να εμποδίζει η άγνοια κάποιον αρμόδιο να χρησιμοποιήσει τις συμβουλές κάποιου ειδικού.

Το πολύ ενδιαφέρον βέβαια είναι ότι όντως είχαν κληθεί παλαιότερα ειδικοί, συγκεκριμένα η Εγνατία, που είναι βέβαιο ότι έχει προσωπικό με ευρύτατη τεχνογνωσία στα θέματα γεφυρών. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να βλέπαμε (και νομίζω πως επιβάλλεται να δημοσιοποιηθεί) το πόρισμα του 2016, το οποίο κατά τη δήμαρχο ήταν καθησυχαστικό και αυτό αποδεικνύεται από το ότι "οι κολώνες δεν έπαθαν τίποτα, το οδόστρωμα άνοιξε" - κατά το "η εγχείριση πέτυχε, ο ασθενής τα κακάρωσε".

Οι γέφυρες είναι λιγάκι σαν τους ανθρώπους - το πώς θα "γεράσουν" (και αν θα φτάσουν το μέγιστο προσδόκιμο ζωής, που ανέρχεται σε πολλές δεκαετίες) εξαρτάται από το πόσο καλά συντηρούνται. Η συγκεκριμένη είναι περίπου τριάντα ετών και, αν κρίνουμε από παρόμοιες περιπτώσεις εντός και εκτός Ελλάδος, είναι πολύ πιθανό να μην έχει μητρώο με τα τεχνικά στοιχεία της και το ιστορικό λειτουργίας και συντήρησής της. Επίσης, είναι εξαιρετικά αμφίβολο (to put it mildly) το αν στην Ελλάδα υπάρχει έστω και ένας δημόσιος φορέας διαχείρισης οδικού δικτύου που να έχει κάτι που να μοιάζει με road asset management system (σύστημα διαχείρισης των οδικών "περιουσιακών στοιχείων" και κατά βάση των οδοστρωμάτων και γεφυρών/σηράγγων).

Τη λέξη asset δεν καλοξέρουμε να τη μεταφράσουμε: όσον αφορά το οδικό δίκτυο, οι περισσότεροι την πρωτοείδαν όταν δημιουργήθηκαν το ΤΑΙΠΕΔ και τα άλλα "ταμεία" για την "αξιοποίηση" (βλ. αποτίμηση και πιθανή πώληση ή άλλου είδους εκμετάλλευση) δημοσίων ακινήτων, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν (και ακόμη συμπεριλαμβάνονται) στρατηγικές οδικές υποδομές. Ωστόσο, είναι κρίμα που δεν συνειδητοποιούμε ότι το καίριο θέμα της διαχείρισης περιουσίας είναι ένα ακόμη στο οποίο ένας αρχαίος φιλόσοφος (Φιλόδημος, 1ος αιώνας π.Χ.) υπήρξε πρωτοπόρος - όπως είχα την ευκαιρία να ανακοινώσω σε πρόσφατο συνέδριο.

Ο Φιλόδημος ήταν επικούρειος και, απλουστευτικά, θα λέγαμε πως η προσέγγισή του στην οικονομία και τη ζωή συνοψιζόταν περίπου στο "προνοούμε και σχεδιάζουμε στρατηγικά, για να μειώσουμε το καθημερινό άγχος (και έτσι να απολαμβάνουμε τη ζωή)". Τώρα που κάποιοι τρέχουν να δουν τι ελέγχθηκε, τι όχι, τι αντέχεται και τι περιορισμοί κυκλοφορίας θα έπρεπε να είχαν μπει σε αυτή τη γέφυρα και σε εκατοντάδες άλλες στο ελληνικό οδικό δίκτυο, αντιλαμβάνομαι ότι αυτά όλα ακούγονται λίγο ως επιστημονική φαντασία. Για να κλείσουμε με την κυρία δήμαρχο, όποτε συνειδητοποιήσει την κατάσταση ας ανάψει ένα κεράκι σε μανουάλι (και σε επτάφωτη λυχνία, δεν κάνει κακό) για να ευγνωμονήσει τον κοινό Θεό όλων που δεν σκοτώθηκε άνθρωπος τις προάλλες στην οδό με το μάλλον σημαδιακό όνομα "Νυρεμβέργης".

(Φωτό από την κατασκευή της γέφυρας στη δεκαετία '80 - πηγή www.kokkinokavalas.gr)




9 Νοε 2018

Το σπασμωδικό περιθώριο και οι ευκαιρίες

Όποιος λέει Α πρέπει να πει και το Β, λέει μια γερμανική παροιμία.

Ακόμη κι αν δεν επικυρωθεί η συμφωνία Ελλάδας-πΓΔΜ, και πολύ περισσότερο εφόσον επικυρωθεί, τα θέματα γλωσσικών ή εθνοτικών μειονοτήτων θα τα βρούμε μπροστά μας. Σε δύο χρόνια ή σε είκοσι, μικρή σημασία έχει.

Πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα όταν τεθεί το θέμα της αναγνώρισης (σλαβο)"μακεδονικής" -εθνοτικής ή γλωσσικής- μειονότητας στη χώρα μας;

Αυτή την άσκηση πρόβλεψης του μέλλοντος δεν είναι απαραίτητο να την βάψουμε με μελανά χρώματα, κρίνοντας από σπασμωδικούς ή ανόητους χειρισμούς του παρελθόντος. Ούτε και να παρασυρθούμε από ευσεβείς πόθους βασισμένοι σε περιθωριακές αναλύσεις που βλέπουν εξαψήφιο αριθμό κρυπτο-Ελλήνων σε κάθε ένα γειτονικό κράτος.

Στη συγκεκριμένη γειτονική χώρα ένα αντικειμενικό δεδομένο είναι η ανυπαρξία επικαιροποιημένης απογραφής πληθυσμού επί 16 χρόνια. Η Ελλάδα δεν μπορεί να δημιουργήσει μια ομογένεια από το μηδέν. Έχει όμως πραγματικό συμφέρον να χρησιμοποιήσει την επιρροή της, που με τον καιρό και με το βελτιωμένο κλίμα ελπίζω να αυξηθεί ουσιαστικά, ώστε να διεκδικήσει ρόλο παρατηρητή έως και συμμετόχου στη διαδικασία καταμέτρησης του πληθυσμού. Να επιδιώξει να καταγραφούν όλα τα στοιχεία που θα δείχνουν (α) δεσμούς καταγωγής από το σημερινό ελληνικό έδαφος ή/και (β) χρήση ή και απλή γνώση της ελληνικής γλώσσας.

Όπως υπάρχουν στην ελληνική Μακεδονία "κουκίδες" οικισμών με σλαβόφωνο ή δίγλωσσο/πολύγλωσσο πληθυσμό (απομεινάρι του παλιού βαλκανικού μωσαϊκού και των δικών μας απογραφών που έως το 1951 έδειχναν δεκάδες χιλιάδες ομιλητών άλλων βαλκανικών γλωσσών), έτσι και στη βόρεια πλευρά των συνόρων πρέπει να υπάρχουν -και πρέπει να αναδειχθούν- τα αντίστροφα απομεινάρια: οι απόγονοι των εμπόρων του Μοναστηρίου, αυτών που απλά βρέθηκαν από την άλλη μεριά των συνόρων όταν τραβήχτηκαν οι γραμμές, ή και οι περίφημοι ανιθαγενείς στους οποίους (μυωπικά, διαιωνίζοντας αυτή τη σκιά του Εμφυλίου) το κράτος μας αρνήθηκε την ελληνική εθνική ταυτότητα. Όλοι αυτοί μπορεί να δηλώνουν εθνοτικά "Βλάχοι" ή συνηθέστερα (Σλαβο)"Μακεδόνες" αλλά -ταυτόχρονα- να έχουν μια αίσθηση ιστορικής σύνδεσης με τον δικό μας τόπο και ίσως και την επιθυμία, χωρίς να αλλάξουν ταυτότητα, να έρθουν λίγο πιο κοντά στη χώρα που ακόμη και σε δύσκολες φάσεις της μπορούσε και μπορεί (αν το αποφασίσει) να εμπνέει.



2 Νοε 2018

Is this my country?

Στις 6 Μαΐου 2012 όλοι στην Ελλάδα αισθανθήκαμε μια έκπληξη. Πολλοί από μας και κάτι σαν άγρια χαρά. Αιτία, ο κατακερματισμός του εκλογικού σώματος. Κανένα κόμμα δεν ήταν πάνω από 20% και στο προσκήνιο είχαν εμφανιστεί καινούργια φρούτα (ή οι ξαφνικά μεγαλωμένοι καρποί). Ο Σύριζα είχε αφήσει τρίτο το Πασόκ - μεγάλη ανατροπή αυτή - και δεξιότερα της Δεξιάς εμφανίστηκε μια δύναμη κοντά στο 20% από λαϊκιστές-εθνικιστές και νεοναζί. Καλά να πάθουν η Νέα Δημοκρατία και ο Πασόκ, ο δικομματισμός είχε πεθάνει, αυτό θέλαμε τελικά. Και, ακόμη, αυτοί ήμασταν - η ψήφος ήταν αν μη τι άλλο αντιπροσωπευτική, χωρίς εμφανείς σκοπιμότητες, μια και είχε προηγηθεί η μεταβατική περίοδος Παπαδήμου που ενταφίαζε το προηγούμενο σύστημα. Αυτοί ήμασταν: ανοιχτά φασίστες, ανοιχτά κομμουνιστές, ανοιχτά αριστεροί, ανοιχτά λαϊκιστές. Με ένα πρωτοφανές χάσμα γενεών, μια και έως την ηλικία των 45 περίπου σχεδόν όλοι έδειξαν την πλάτη στα (πρώην) μεγάλα κόμματα.

Εκείνη τη μέρα βρέθηκα μαζί με (ή γύρω από) κόσμο που ούτε κι ο ίδιος πίστευε τα αποτελέσματα. Οι ετερόκλητοι "αντιμνημονιακοί" πανηγύριζαν, ανεξάρτητα από το όραμα ενός εκάστου για τον κόσμο, τη χώρα και τη ζωή, ενώ όσοι παρέμεναν πιστοί στον δικομματισμό ΝΔ-Πασόκ ή επέλεξαν μικρότερους σχηματισμούς, υποστηρικτές (έστω με επιφυλάξεις) της "συντεταγμένης ευρωπαϊκής πορείας", έβλεπαν με άλλο μάτι αυτή την κοσμογονία. Βλέπαμε, θα έπρεπε να πω, μια και η θέση μου στη διλημματική τοποθέτηση του προβλήματος (που κορυφώθηκε στο δημοψήφισμα του 2015) ήταν σαφής.

Τι σημασία είχε όμως η δική μου θέση μπροστά στα θαυμαστά που συνέβαιναν; Στις πλατείες σιγά-σιγά εμφανίστηκαν λιγοστοί οργανωμένοι οπαδοί των κερδισμένων, που διαπίστωσαν ότι τους στήριξε περισσότερος κόσμος από ποτέ. Πιτσιρίκια (για μένα τον 43άρη που τα έβλεπα) ανέμιζαν σημαίες του Σύριζα και της Ανταρσύα(ς) με εμφανή την έκπληξη και την αμηχανία να συνοδεύουν τη χαρά τους, σαν να βλέπεις οπαδούς του Απόλλωνα (π.χ.) να πανηγυρίζουν ευρωπαϊκό διπλό. Άλλοι πάλι είχαν ξεφύγει πολύ πέρα από την αγνή χαρά. Οι χρυσαυγίτες φέρονταν σαν να είχαν καταλάβει τα ανάκτορα. Στη συνέντευξη τύπου τους, ένας έως τότε άγνωστος με ξυρισμένο κεφάλι ζήτησε από τους δημοσιογράφους (με το γνωστό "εγέρθητου") να δείξουν σεβασμό στον πρόεδρο - έναν τύπο που είχε χαιρετίσει χιτλερικά στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας.

Αυτοί οι τελευταίοι δεν ήταν αλήτες με τσεκούρια που είχαν κάνει κάποιο ντου ή χάπενινγκ. Ήταν αυτοί που ψήφισε 7% (και στις επόμενες ευρωεκλογές 9%) του ελληνικού λαού. Σε ορισμένες περιπτώσεις επρόκειτο για τοπικούς ήρωες, όπως στην Κορινθία όπου άκουσα ότι στην καταμέτρηση ενός χωριού άκουγες μονότονα το ονοματεπώνυμο "Μπούκουρας Ευστάθιος, Μπούκουρας Ευστάθιος...". Όσο όμως κι αν βρήκα εύλογες εξηγήσεις για το φαινόμενο, δυσκολευόμουν και δυσκολεύομαι ακόμη να καταλάβω πώς κάτι τόσο σημαντικό όσο η ψήφος και η πολιτική θέση μπορεί να αντιμετωπίζεται τόσο άκριτα. Είναι δυνατόν να λειτουργούν σαν μέλη όχλου συμπολίτες, άνθρωποι που "γνωρίζουν πέντε γράμματα", συμπαθείς ή και δικοί σου άνθρωποι; Είναι δυνατόν αυτούς που "γουστάρεις επειδή δέρνουν" να μην τους κρατάς σε κάποια σκοτεινή, ιδιωτική γωνιά του εαυτού σου (παρακολουθώντας κατς ή παίζοντας στον υπολογιστή, ξερωγώ) αλλά να τους προβάλεις ως πολιτική λύση;

Αυτό που μέχρι πριν λίγα χρόνια αντιμετωπιζόταν στη σφαίρα των ψυχικών νόσων, της ψυχολογικής υποστήριξης ή του coaching (ακόμη θυμάμαι τον Τόλη που μιλούσε για "τοξικούληδες" στα εταιρικά μας σεμινάρια κι εμείς χαμογελούσαμε) βρέθηκε να μας περιβάλλει όλο και πιο σφιχτά. Οι ακροαριστεροί χωρίς καμία κύρωση συνεννοούνταν για το πώς θα χρησιμοποιούν τους πυροσβεστήρες και άλλα αντικείμενα ως όπλα στις προ του 2015 διαδηλώσεις. Οι ακροδεξιοί σιγοντάρουν ή και υπερθεματίζουν όποτε οι παρελαύνοντες των ειδικών δυνάμεων βροντοφωνάζουν στο ευρύ κοινό τα συνθήματα που μαθαίνουν στις εκπαιδεύσεις τους. Η κυβέρνηση που αποκτήσαμε το 2015 και οι συνοδοιπόροι της δεν έχουν πρόβλημα να πουν ότι για τον θάνατο εκατό ανθρώπων από την πυρκαγιά φταίνει οι ίδιοι και η αυθαίρετη δόμηση. Και σχεδόν όλοι οι Έλληνες πιστεύουν ότι αν ο Αλβανός δείξει χάρτη με την ελληνική Ήπειρο ως αλύτρωτη πατρίδα είναι φανατισμένος εθνικιστής ενώ αν ο Έλληνας κάνει το ίδιο με την αλβανική Βόρειο Ήπειρο (ενίοτε σηκώνοντας και όπλο) είναι αγνός πατριώτης.

Αν η επαγγελματική εξέλιξη ήταν ο καθοριστικός παράγοντας στην απόφαση να μετακινηθώ σε άλλη χώρα, η τοξικότητα (που αποπνέουν τα παραπάνω και πολλά άλλα) είναι εξίσου σημαντική στην απροθυμία μου να ζήσω αυτόν τον καιρό στην Ελλάδα και στην επιθυμία μου να προστατεύσω τουλάχιστον το στενό μου περιβάλλον από τις παρενέργειες. Το αν η τοξικότητα είναι αμιγώς ελληνικό φαινόμενο είναι μια μεγάλη συζήτηση βεβαίως, που έχω την εντύπωση ότι θα την κάνουμε όλο και περισσότερο όσο πλησιάζουν οι ευρωπαϊκές εκλογές, επτά χρόνια μετά από εκείνον τον ελληνικό Μάιο, και ιδίως -πιθανώς με παρόμοια συναισθήματα, χάσματα γενεών και κοσμογονίες- αφού βγουν τα αποτελέσματά τους.