27 Οκτ 2007

Ο προαστιακός δεν βολεύει...

Αγαπάω τα τραίνα. Δεν είμαι "φίλος του σιδηροδρόμου", δεν έχω εντρυφήσει στην σχετική τεχνολογία πέρα από τα όσα έμαθα σπουδάζοντας πολιτικός μηχανικός, δεν έχω απωθημένα επειδή δεν έπαιξα αρκετά μικρός με τα τραινάκια μου. Όμως μου αρέσουν κάποια μοναδικά πράγματα του τραίνου: κυρίως η δυνατότητα (όπου υπάρχει) να κινείσαι ανάμεσα σε βαγόνια, καθώς και οι σταθμοί ως χώροι-σύμβολα. Κι ακόμη, είμαι πεπεισμένος για τη δυνατότητα των μέσων σταθερής τροχιάς να προσφέρουν ριζικές διεξόδους στα κυκλοφοριακά προβλήματα των πόλεων και ιδίως των μεγάλων πολεοδομικών συγκροτημάτων, εκεί που η επένδυση στην οδική υποδομή απλά παύει να αποδίδει.

Θα έπρεπε λοιπόν να χαίρομαι που η Αθήνα απέκτησε το 2004 τραμ και προαστιακό. Δυστυχώς, αυτά τα δύο μέσα, με τον τρόπο που αναπτύχθηκαν, με στενοχωρούν. Για το τραμ τα είχα γράψει, λακωνικά (στη "στήλη του συγκοινωνιολόγου" στο περιοδικό "4 Τροχοί"), σε μια εποχή που λόγω φούριας για τους Ολυμπιακούς κανένας δεν ήθελε να ακούσει. Μετά έφυγα από την Αθήνα και ησύχασα, που λέει ο λόγος, μέχρι που ήρθε και με βρήκε κι εδώ στη γραμμική πόλη ΛΑ.ΚΙ. ο προαστιακός. Οι συρμοί αυτοί μας συνδέουν με την πρωτεύουσα, εφόσον βέβαια είμαστε διατεθειμένοι:
(1) Να πληρώσουμε ακριβούτσικα, μια και το κόστος του εισιτηρίου φαίνεται να έχει προσεκτικά επιλεγεί ώστε να μη στενοχωρήσει τα ταξί
(2) Να προσαρμοστούμε στην ωριαία συχνότητα (ή, αν δεν γνωρίζουμε την ώρα αναχώρησης, να περιμένουμε κατά μέσο όρο μισή ώρα)
(3) Να χάσουμε σχεδόν δύο ώρες από τη ζωή μας για να πάμε στον προορισμό μας, λόγω αναδίπλωσης της διαδρομής μέσω Νερατζιώτισσας καθώς και λόγω των πολλών ισόπεδων διαβάσεων
(4) Να οδηγήσουμε ή να πάρουμε ταξί (υπάρχει και συγκοινωνία αλλά είναι ως συνήθως ανέκδοτο...) μέχρι τον εκάστοτε "νέο σιδηροδρομικό σταθμό" που, σε αντίθεση με τους παλιούς σταθμούς (και σε πείσμα κάθε συγκοινωνιολογικής "ορθοδοξίας"), δεν περνά από το κέντρο αλλά βρίσκεται κάπου κοντά στον ανισόπεδο κόμβο του αυτοκινητοδρόμου

Ειδικά αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι που κάνει τον προαστιακό να "χάνει": αυτή η αμερικάνικη, "κορριντορίστικη" (από το corridor που σημαίνει [συγκοινωνιακός] διάδρομος) προσέγγιση του σχεδιασμού του, που ταιριάζει σε μια γραμμική ανάπτυξη "κορδέλας" (ribbon) και όχι στην παραδοσιακή, φιλική στο περιβάλλον ανάπτυξη των "στρογγυλών πόλεων", που περιορίζει τη δόμηση και αφήνει το χώμα να αναπνεύσει. Ο σιδηρόδρομος, σε αυτό το μοντέλο, υπάρχει "για να υπάρχει", ως παρακολούθημα ή μάλλον "τσόντα" του συστήματος μεταφορών και όχι ως εργαλείο αποσυμφόρησης, αλλαγής συνηθειών και διάδοσης μιας κουλτούρας με λιγότερο αυτοκίνητο στη ζωή μας. Ο πολύς κόσμος, ανεξάρτητα από το αν έχει τέτοιες ευαισθησίες, το λέει με πιο απλό τρόπο: "ο προαστιακός δεν βολεύει". Η Ελλάδα του ΚΤΕΛ ζει και βασιλεύει.

18 Οκτ 2007

EURO, ΕΥΡΩ, ΕΒΡΟ?

Πριν 3 χρόνια είχαμε δημοσιεύσει στο www.laspi.gr (τη ιστορική χιουμοριστική ιστοσελίδα των παλιόφιλων που σήμερα είναι υπό ανακατασκευή) το ακόλουθο άρθρο, το οποίο αναδημοσιεύω αυτούσιο.

- -

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΥΡΙΛΛΙΚΗ

Η πολιτική ηγεσία και ο τύπος μάς ενημέρωσαν ότι η γειτονική Φυρόμ αναγνωρίστηκε από τις ΗΠΑ με το συνταγματικό της όνομα. Για να μην κατηγορηθούμε λοιπόν για αντισυνταγματικότητα (δεν είναι να μπλέκεις με εισαγγελείς τέτοιες μέρες...) θα αποκαλούμε και εμείς (ομολογουμένως με πόνο ψυχής) τη γείτονα χώρα «Μακεδονία», για τα επόμενα 35 χρόνια, μετά την πάροδο των οποίων αναμένεται ότι θα έχει βρεθεί κοινά αποδεκτή ονομασία.

Γιατί όμως 35 χρόνια; Η εξήγηση παρακάτω...

Ανακούφιση προκάλεσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, και ιδίως στην περιοχή της Φρανκφούρτης, η αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης ως προς την άσκηση βέτο εναντίον της εισόδου της (με το συμπάθιο) Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε περίπτωση που δεν θα λυθεί το θέμα του Ονόματος.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία εδρεύει στη Φρανκφούρτη, είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη από την αυξημένη πιθανότητα αναβολής της ένταξης στην ΕΕ, και μετέπειτα υιοθέτησης του Ευρώ, από μία χώρα όπως η (φτου κακά) Μακεδονία, που χρησιμοποιεί το κυριλλικό αλφάβητο.

Και αυτό γιατί σύμφωνα με προσάρτημα της συνθήκης του Μάαστριχτ, που επικυρώθηκε στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής του Έσσεν, τα χαρτονομίσματα του Ευρώ πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφουν την ονομασία του νομίσματος σε όλες τις επίσημες εθνικές γλώσσες της Ευρώπης. Διαφορετικά ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΥΡΑ.

Οι σχεδιαστές των χαρτονομισμάτων θεώρησαν ως δεδομένο ότι θα αρκούσε η αναφορά σε δύο μόνο αλφάβητα, το λατινικό και το ελληνικό. Ενδεχομένως να μην τους μίλησε κανείς για τη διεύρυνση. Ή να τους παραμύθιασαν ότι αυτή δεν θα συμπεριλάβει χώρες που χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο «διότι δεν θα το επιτρέψει ποτέ ο Πάπας». Ή να μην γνώριζαν καν, τόσο οι ίδιοι όσο και εκείνοι που επέβλεπαν τη δουλειά τους, ότι υπάρχει κυριλλικό αλφάβητο...

Κανείς δεν γνωρίζει πότε ανακαλύφθηκε η «πατάτα». Το βέβαιο είναι ότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος να επαληθευθεί ένα εφιαλτικό σενάριο: Να χρειαστεί να αποσυρθούν όλα τα κυκλοφορούντα χαρτονομίσματα Ευρώ και να αντικατασταθούν από νέα που θα συμπεριλάμβαναν και τα τρία αλφάβητα.

Τα στελέχη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας διαπίστωσαν ότι μία μόνο λύση υπήρχε για να αποτραπεί το ενδεχόμενο της απόσυρσης. Και αυτή δεν ήταν άλλη από την αλλαγή του κυριλλικού αλφαβήτου στις χώρες που ακόμη το χρησιμοποιούν και που υπάρχει πιθανότητα να μπουν στην Ένωση τα επόμενα 35 χρόνια (στο τέλος των οποίων η, πάντα φειδωλή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τοποθετούσε την έκδοση νέων χαρτονομισμάτων).

Οι χώρες αυτές είναι η η ακατονόμαστη γείτων και η (επίσης γείτων αλλά με όνομα) Βουλγαρία. (Η Σερβία/Μαυροβούνιο και οι χώρες της τέως ΕΣΣΔ θα περιμένουν μέχρι τις καλένδες. Και πολύ τους είναι που συνορεύουν μαζί μας!)

Ειδικοί απεσταλμένοι της Τράπεζας διερεύνησαν με άκρα μυστικότητα τις διαθέσεις των γειτόνων μας για πιθανή αλλαγή του αλφαβήτου τους. Διαπίστωσαν ότι:

- Οι βούλγαροι έχουν δεχτεί στην πρόσφατη ιστορία τους ασυγκρίτως πιο δυσμενή γεγονότα, όπως η φυγή του αρσιβαρίστα Σουλεϊμάνογλου και η επιστροφή του τέως βασιλιά Συμεών ως πρωθυπουργού. Οι ειδικοί της Τράπεζας εκτιμούν ότι η βουλγαρική κοινή γνώμη δεν θα κάνει φασαρία για ένα αλφάβητο. Όλα θα γίνουν αθόρυβα έως το 2007.

- Οι έτεροι γείτονες (εύκολο είναι να τους πεις μακεδόνες;), αντίθετα, θεωρούν ότι το αλφάβητο είναι κατά κάποιο τρόπο «δικό τους», καθώς εφευρέτες του ήταν οι Κύριλλος και Μεθόδιος από τη «μακεδονική πόλη Σόλουν» (Θεσσαλονίκη). «Θα τρίζουν τα κόκκαλα του τσάρου Σαμουήλ αν καταργηθεί το αλφάβητό μας. Ούτε ο Τίτο δεν τόλμησε να το κάνει», υποστηρίζει μοναστηριώτης συνομιλητής μας.

Μπροστά σ’αυτό το αδιέξοδο, ήρθε η αμερικανική αναγνώριση της (ωχ!) Μακεδονίας και απομάκρυνε σημαντικά το ενδεχόμενο εισόδου της στην ΕΕ, καθώς
(1) η Ελλάδα απείλησε ότι θα βάλει βέτο στην ένταξη αν δε λυθεί το θέμα του ονόματος,
(2) για λόγους εσωτερικού πολιτικού κόστους, οι κυβερνήσεις Αθηνών και Σκοπίων δύσκολα θα βρουν συμβιβαστική λύση στα επόμενα 35 χρόνια.

Η εξέλιξη αυτή, που πολλοί τη θεωρούν δυσάρεστη, αποδεικνύεται απίστευτα βολική για την Ευρωπαϊκή Τράπεζα, που δε θα χρειαστεί να ξανατυπώσει τα Ευρώ της. Τόσο βολική, που κάποιοι πιστεύουν ότι όλο και κάποια συνεννόηση υπήρξε μεταξύ Φρανκφούρτης και Ουάσιγκτον...

- -

Τρία χρόνια έχουν περάσει και τα παραπάνω ζητήματα είναι και πάλι επίκαιρα. Για το "μακεδονικό" (συμβιβαστικές λύσεις, βέτο, συνταγματικές ονομασίες) ακούμε πολλά και θα ακούσουμε κι άλλα. Όσο για το Ευρώ, η Βουλγαρία μπήκε αισίως στην Ένωση και, σύμφωνα με ένα ρεπορτάζ του Euronews αυτής της εβδομάδας, επιθυμεί (κόντρα στις δήθεν προβλέψεις μας) την αναγραφή του "Ευρώ" και στο κυριλλικό αλφάβητο, ήτοι "ΕΒΡΟ". Εσείς στη θέση τίνος problem-solver θα θέλατε να είσαστε; Του Ζαν Κλωντ Τρισέ ή της Ντόρας Μπακογιάννη;

9 Οκτ 2007

Δυσκολο(συγ)χώνευτο

Διάβασα στην "Καθημερινή" της 7ης Οκτωβρίου 2007 τις υποτιθέμενες σκέψεις για συγχώνευση νομαρχιών και δήμων. Η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ιστορικά έχει ταλαντευτεί ανάμεσα στη συγκέντρωση και τον κατακερματισμό. Το χωριό του πατέρα μου ανήκε στον λεγόμενο "τέως δήμο Θελπούσης" πολύ πριν γεννηθώ εγώ. Μέχρι το 1998 όμως είχε και αυτό (με τους 100 περίπου κατοίκους του) πρόεδρο κοινότητας, πριν ενταχθεί στον "καποδιστριακό" δήμο Τροπαίων. Αλλά και οι νομαρχίες ήταν κάποτε λιγότερες και μεγαλύτερες απ' ό,τι σήμερα: Αττικοβοιωτία, Αχαιοήλιδα και τόσα άλλα σύνθετα, από τα οποία διασώθηκε μυστηριωδώς μόνο η Αιτωλοακαρνανία.

Θα ακούσουμε πολλά μέχρι να δούμε (αν δούμε) το νέο μοίρασμα νομών (λεκτικός πλεονασμός μια και νέμω σημαίνει μοιράζω). Σε μια "ακαδημαϊκή" θεώρηση ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ορισμός των κριτηρίων. Συχνά χρησιμοποιείται ο συνδυασμός φυσικών συνόρων (βουνά, ποτάμια) και ύπαρξης πόλης ικανού μεγέθους ώστε να φιλοξενήσει τη διοικητική έδρα. Ίσως όμως στην πράξη να παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες: οι χρονοαποστάσεις (γιατί το χωριό μας να υπάγεται στην Τρίπολη, όταν ο Πύργος Ηλείας βρίσκεται στη μισή απόσταση;), η οικονομική δραστηριότητα, τα πληθυσμιακά μεγέθη κ.ά.

Ίσως, όπως και σε τόσα άλλα στη δημόσια ζωή της χώρας, η ιστορία να παίξει και εδώ το ρόλο της. Οι σημερινές νομαρχίες, ειδικά στην Πελοπόννησο και τη Ρούμελη, έχουν το όνομα ιστορικών διαμερισμάτων (και εν μέρει κοινή έκταση με αυτά). Επίσης, πολλοί καποδιστριακοί δήμοι (όπως και αρκετοί "τέως δήμοι") βαφτίστηκαν με αρχαία ονόματα οικισμών, περιοχών και ενίοτε τοπικών ηρώων. Συχνά αυτή η πρακτική οδηγεί σε σύγχυση (άντε βρες σε ποιο οικισμό αντιστοιχεί ο δήμος Τενέας ή ο δήμος Υδρούσας) και υποθέτω ότι ως κύριο κριτήριο είχε την αποφυγή "καπελώματος" σε περίπτωση ύπαρξης 2 ή περισσοτέρων ισοδύναμων πληθυσμιακά οικισμών μέσα σε ένα δήμο. Το αλαλούμ επιτείνεται όταν η εν λόγω ατολμία επεκτείνεται και στη χωροθέτηση υπηρεσιών (που, σαν τα μεταμοντέρνα ελληνικά πανεπιστήμια, βλ. Πελοποννήσου, κατακερματίζονται σε διαφορετικές τοποθεσίες, μη τυχόν και μείνει πόλη χωρίς πανεπιστήμιο – το αν έτσι έχουμε πανεπιστήμια χωρίς [πανεπιστημιου]πόλεις, δεν προβληματίζει;).

Τελικά όμως το ερώτημα, για το κράτος αλλά και για τον πολίτη, είναι: Για ποιο σκοπό διαιρείται η χώρα σε νομούς; Και άρα, η απάντηση στο "πώς διαιρούμε;" θα έπρεπε να δοθεί με κριτήριο το πώς εξυπηρετείται καλύτερα ο εν λόγω (όχι απαραίτητα μονοδιάστατος) σκοπός. Μακάρι να γινόταν μια προσπάθεια από μηδενική βάση, βλέποντας ποια είναι η Ελλάδα του 21ου αιώνα και αφού σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε. Ίσως εκεί να προέκυπταν εκπλήξεις. Για πολλούς λόγους δεν βλέπω κάτι τέτοιο να γίνεται.

4 Οκτ 2007

Υπέρ Σκανδαλίδη


Όλο το σύμπαν συνομωτεί εναντίον του Κώστα Σκανδαλίδη! Του πολιτικού που κατέβηκε με τον αέρα του φαβορί απέναντι στον Νικήτα Κακλαμάνη αλλά για κάποιους ανεξιχνίαστους λόγους έχασε τη μάχη της αθηναϊκής δημαρχίας. Που θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει ο επόμενος αρχηγός του Πασόκ - αλλά, παραδόξως, τον ξεπερνούν σε προτιμήσεις τόσο ο "αποτυχημένος" Γιωργάκης όσο και ο "επηρμένος" Βενιζέλος. Η χαριστική βολή όμως έρχεται από την (παλιά, πολύ παλιά και αδίστακτη) Δεξιά, που σπεύδει με το καλημέρα να καταργήσει τον Νόμο Σκανδαλίδη, τον μόνο εκλογικό νόμο από το '50 και μετά στον οποίο εφαρμόζεται η αρχή της απόλυτης αναλογικότητας σε εθνικό επίπεδο (αν εξαιρεθεί το μπόνους των 40 εδρών του νικητή και το ελάχιστο όριο του 3% των ψήφων για την εκπροσώπηση κομμάτων στη βουλή). Αντί να βαδίζουμε προς δικαιότερα συστήματα που θα ενθαρρύνουν συνεργασίες (που αφενός είναι χρήσιμες, αφετέρου δεν είναι και τόσο αδιανόητες, μια και τα χάσματα μεταξύ των παρατάξεων δεν είναι πλέον τερατώδη), η κυβερνώσα παράταξη (με συνέπεια, είναι αλήθεια) επιμένει ότι το πρώτο κόμμα, ακόμη και με ποσοστό 40% ή λιγότερο, δικαιούται να έχει καθαρή πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Άκουσα μάλιστα κάποιον φωστήρα να κατηγορεί τον Κ. Σκανδαλίδη ότι ο εκλογικός του νόμος ψηφίστηκε σε προεκλογική χρονιά, παρόλο που όλοι γνωρίζουμε ότι βάσει του αναθεωρημένου Συντάγματος οι εκλογικοί νόμοι (αν δεν ψηφιστούν από αυξημένη πλειοψηφία) ισχύουν για τις μεθεπόμενες εκλογές.

Κάτω τα χέρια λοιπόν από τον Νόμο Σκανδαλίδη! Μη στενοχωρείτε άλλο τον Κώστα. Δεν το αξίζει.


1 Οκτ 2007

Η γραμμική πόλη ΛΑ.ΚΙ.

Ραχοκοκκαλιά αυτού του ιδιόμορφου οικισμού είναι η μετρική σιδηροδρομική γραμμή που χρονολογείται από την εποχή Τρικούπη ή, αν προτιμάτε, ο συγκοινωνιακός διάδρομος που συμπεριλαμβάνει επίσης το διερχόμενο εθνικό οδικό δίκτυο και τη νέα σιδηροδρομική χάραξη. Η σημαντικότερη λειτουργία που επιτελεί αυτό το σύνολο αξόνων είναι η σύνδεση με το πολεοδομικό συγκρότημα της ευρύτερης Πρωτεύουσας, μια και η Αθήνα αποτελεί όχι απλώς τον οικονομικό / διοικητικό πόλο της Ελλάδας αλλά και τον τόπο κύριας κατοικίας των παραθεριστών που αποτελούν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού αιχμής της λωρίδας Λαμπίρι-Κινέττα.

Τα όρια της γραμμικής πόλης ΛΑ.ΚΙ. (όπως άλλωστε και αυτά των περισσότερων ελληνικών οικισμών) δεν προέκυψαν από κάποια διαδικασία πολεοδομικού σχεδιασμού αλλά από τον φυσικό περιορισμό, στα μεν ανατολικά των Σκιρωνίδων (Κακιά Σκάλα), στα δε δυτικά της Παναγοπούλας (η ζώνη συχνών κατολισθήσεων ανατολικά της Πάτρας). Αν οι δύο αυτές περιοχές μπορούσαν να οικοδομηθούν, τότε αντί για την ΛΑ.ΚΙ. θα μιλούσαμε για την πλησιέστερη προσέγγιση στην Megalopolis που οραματίστηκε ο πολεοδόμος Κ. Δοξιάδης – ένα γίγαντα που θα απλωνόταν από τον Άραξο έως το Λαύριο.

Η ΛΑ.ΚΙ. εκτείνεται σε τρεις νομούς και ισάριθμες περιφέρειες και, μέχρι σήμερα, δεν έχει ενιαία διοικητική έκφραση – ψιλά γράμματα βέβαια διότι ούτε η Αθήνα έχει (η Υπερνομαρχία δεν μετράει...), και ας γίνεται λόγος για Μητροπολιτικούς Δήμους και άλλα τέτοια βαρύγδουπα. Στο μήκος της των 140 περίπου χιλιομέτρων ("μία ώρα δρόμος" όταν θα γίνει ο νέος αυτοκινητόδρομος με τίτλο Άπιον Κλέος) υπάρχουν, είναι αλήθεια, δύο μικρομεσαίες, παραδοσιακού τύπου πόλεις (Κόρινθος και Αίγιο) – με κάποιο βάθος και με στοιχειώδεις ενδοχώρες – καθώς και αρκετές κωμοπόλεις με τη δική τους προσωπικότητα και ιστορία η καθεμιά. Τον Αύγουστο όμως η όποια τοπική ιδιαιτερότητα βουλιάζει κάτω από τη σαγιονάρα του διακοπεύοντος – και τους υπόλοιπους έντεκα μήνες "δεν είναι σχεδόν κανείς εκεί" για να τη βιώσει (ούτε την ιδιαιτερότητα ούτε βεβαίως τη σαγιονάρα).

[Συνεχίζεται...]