30 Σεπ 2011

Arta, I say!

Τον Γιάννη Καλπούζο δεν τον γνωρίζω προσωπικά, άκουσα γι' αυτόν από μία συνάδελφο και πριν λίγο καιρό διάβασα το τεράστιο, επικό βιβλίο του, Ιμαρέτ.

Τη λέξη ιμαρέτ την πρωτόμαθα πριν από 12 ή 13 χρόνια, τον καιρό που τριγύριζα, επαγγελματικά, στη βόρεια Ελλάδα. Σημαίνει πτωχοκομείο, αν και αυτή η μετάφραση θα ήταν μάλλον πτωχή για το πραγματικό φάσμα κοινωνικής προσφοράς αυτού του, ας πούμε, πολυχώρου. Ιμαρέτ (μελωδική, αραβογενής κατά τα φαινόμενα λέξη, όπως και οι περισσότερες τούρκικες που τελειώνουν σε -ετ και -ατ) είχε η Καβάλα, στην αρχή (βορειοδυτικό μέρος) της παλιάς της πόλης. Νομίζω ότι μπορούσες να πιεις καφέ εκεί, τώρα απ' ό,τι βλέπω έχει αναβαθμιστεί.

Το βιβλίο δεν μιλά τόσο για το ομώνυμο ίδρυμα της Άρτας, αλλά κυρίως για την ίδια την πόλη και τη ζωή της, στα τελευταία 30 περίπου χρόνια της πολυεθνοτικής της ύπαρξης (με μουσουλμάνους, ελληνορθόδοξους και εβραίους), που τελείωσαν με την ένταξή της στην Ελλάδα το 1881. Είναι ένα βιβλίο ήδη πολύ πετυχημένο και τα καλά μου λόγια ας μην εκληφθούν ως διαφήμιση (δεν την έχει ανάγκη ο συγγραφέας) αλλά ως έκφραση θαυμασμού. Με εντυπωσίασαν πολλά, μεταξύ άλλων η επιλογή ονομάτων (ο ένας βασικός ήρωας έχει το επώνυμο Θερσίτης, και ένας από τους κακούς λέγεται Φάσγανος - από τη μυκηναϊκή λέξη που σημαίνει ξίφος), η γλαφυρή αφήγηση (χωρίς καμία κοιλιά, σε αυτό νομίζω υπερτερεί από την εξίσου "τεράστια, επική" Σκιά της Πεταλούδας του Ζουργού που είχα διαβάσει πρόπερσι), το πλουσιότατο λεξιλόγιο, η ισορροπημένη ματιά στα ιστορικά γεγονότα μέσα από το βλέμμα του ελληνοτουρκικού διδύμου φίλων (του Λιόντου και του Νετζίπ).

Πιο πολύ απ' όλα, με εξέπληξε ευχάριστα το ότι χάρη σε αυτό το βιβλίο μου φάνηκε ενδιαφέρουσα η Άρτα, μια πόλη που μου ήταν μάλλον άγνωστη μέχρι τώρα. Το μόνο σημείο της που έχω πατήσει είναι το θρυλικό γεφύρι στον Άραχθο (και το πανέμορφο της Πλάκας κάποια χιλιόμετρα παραπάνω), στο παλιό (1881-1913) ελληνοτουρκικό σύνορο. Κατά τα άλλα ήξερα αυτά που ξέρουν οι περισσότεροι: τον Τσοβόλα, τα πορτοκάλια του Ζαγοραίου, και το (κοροϊδευτικό για την τοπική προφορά) Άρτα λιέω. Άντε και τις ελιές Μεγάρχης, χάρη στον φίλο των γονιών μου τον Λάμπρο που καταγόταν από εκείνο το κοντινό χωριό. Και τέλος, μια ομώνυμη πόλη στο Τζιμπουτί (όχι ΤζιμπουΝΤί!), όπου είχαν ζήσει κάποιοι φίλοι μου μικροί.

Ίσως χάρη σε ένα Ιμαρέτ (όχι απαραίτητα με τη μορφή του μυθιστορήματος, ούτε μόνο με ιστορικές αναφορές, αλλά με κάποια άλλη αξιόλογη αφορμή) θα μπορέσουν κι άλλες πόλεις μας να προβάλουν άγνωστες, μέχρι και όμορφες πτυχές τους και να μη χαρακτηρίζονται μόνο από την αδιάφορη σύγχρονη αρχιτεκτονική τους.


29 Σεπ 2011

Είναι φί-ι-ιλοι μας!

Μερικοί κινδυνολογούν για επερχόμενη γερμανική κατοχή. Αν και τους θεωρώ υπερβολικούς, δεν τους δίνω άδικο, έτσι που βολοδέρνουμε. Δεν θέλουν πολύ για να "τσιμπήσουν" και οι άσπονδοι φίλοι των τευτόνων από την άλλη μεριά του Ρήνου: χθες κυκλοφόρησε ολόκληρη ανάλυση για γερμανικό σχέδιο υποθήκευσης της ελληνικής δημόσιας ακίνητης περιουσίας. Όπως και να 'χει, λίγα γερμανικούλια μπορεί κι αυτά (όπως άλλωστε και τα τουρκικά) να αποδειχτούν χρήσιμα στους δύσκολους καιρούς που θα έρθουν.

Arbeit (άρμπαϊτ): Κάνει τους άντρες ελεύθερους.

Beamte (μπεάμτε): Ο δημόσιος υπάλληλος. Επ' ουδενί beatus (δηλ. ευλογημένος και προστατευόμενος), να τα ξεχάσετε αυτά που ξέρατε.

Borusse (μπορούσε): Ο πρώσος. Και ο θρύλος (τέτοια Άρσεναλ πού θα την ξαναβρεί;).

Führer (φύρερ): Ο ηγέτης. 

Gauleiter (γκάου-λάιτερ): Ο περιφερειάρχης (όχι απαραίτητα αιρετός, αλλά σίγουρα εξαίρετος).

Gelaender (γκελέντερ): Το κιγκλίδωμα ή κάγκελο.

Geld (γκελτ): Το χρήμα.

Kanzler (κάντσλερ): Ο καγγελάριος.

Kanzlerin (κάντσλεριν): Η καγγελάριος.

Knast (κναστ): Η φυλακή.

Kommandantur (κομαντα-ν-τούρ, μην ξεχνάτε το Ν, μην το ξανακούσω "κομανταΤούρ"!): Η διοίκησις

Polizei (πολύ τσάι): Αστυνομία

Saldo (ζάλντο): Η "καθαρή θέση", το τελικό εξαγόμενο στα λογιστικά βιβλία. Εξ ου και σαλταδόρος, αυτός που προσπαθεί να επηρεάσει το Saldo προς όφελός του.

Staat (στάατ): Το κράτος.

Stadt (στατ): Η πόλη.

Stadtstaat (στάτ-σταατ): Η πόλη-κράτος.

Steuer (στόιερ): Ο φόρος.

Steuerverraeter (στόιερ-φερέτερ): Ο καταδότης φοροφυγάδων ή Αρτέμης.

Strassenbahn (στράσενμπαν): Το τραμ (το τελευταίο).

Verputzer (φερπούτσερ): Ο σοβατζής

Zunft (τσουνφτ): Η συντεχνία (συγγενεύει με το esnaf > σινάφι ή κατ' άλλους με το ρήμα ziemen = προσήκω)

















Und sie wird kalt sein (=και θα 'ναι κρύα)

24 Σεπ 2011

North by Northwest

Τώρα που, είτε εντός είτε εκτός ευρωζώνης, οι περισσότεροι ευρωπαίοι βιώνουμε λιτότητα, περικοπές, περιορισμούς σε αυτό που αποκαλείται κράτος πρόνοιας, δυστυχώς (για μένα) δεν θα κινηθούμε προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής ενοποίησης, αλλά προς την αντίθετη: θα τείνουμε να κλειστούμε όλο και περισσότερο στα εθνικά μας καβούκια. Αυτό το βλέπει κανείς να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Τα αυστριακά ΜακΝτόναλντς χρησιμοποιούν εγχώριο βοδινό, και αισθάνονται την ανάγκη να το διαφημίσουν. Η σοβαρή Frankfurter Allgemeine φιλοξενεί βλοσυρά άρθρα που αποπνέουν απομονωτισμό. Οι ελβετοί, παρότι κράμα τριών εθνοτήτων και κάποτε ανοιχτοί, τώρα εκφράζονται όλο και περισσότερο ξενοφοβικά, και όχι μόνο έναντι των μουσουλμάνων. Ακόμη πιο έντονο είναι, φυσικά, αυτό το κλίμα στην ιστορικά ανασφαλή Πολωνία και στην ανάδελφη Ουγγαρία.

Δεν θα έπρεπε να εκπλησσόμαστε. Από τη μιά, σωστά επισημαίνονται κάποιες αναλογίες με την δεκαετία του 1930 - η οικονομική κρίση οδηγεί σε ενίσχυση του εθνικισμού. Από την άλλη, δεν υπάρχει ένα σοβαρό πολιτικό αντίβαρο. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έχουν ακόμη (για πόσο;) επαρκή νομιμοποίηση. Η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι δευτερογενείς εξουσίες, ορίζονται δηλαδή έμμεσα μέσω κυβερνήσεων που εκλέγονται σε εθνικό επίπεδο. Το Γιούρο-γκρουπ ομοίως, και από τη φύση του είναι ακόμη πιο απόμακρο. Μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι άμεσα εκλεγμένο, αλλά και αυτό χωριστά σε κάθε χώρα, μέσα από τα κόμματα που "όλοι αγαπήσαμε", κι όχι με ενιαίες ευρωπαϊκές λίστες, από τις οποίες θα μπορούσε να προκύψει ένας Ευρωπαίος Ηγέτης (όχι μούχλες τύπου van Rompuy).

Αν σκεφτούμε το πόσα πολλά καθορίζονται πλέον σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι απαράδεκτο να μην απαιτούμε περισσότερη δημοκρατία στις "Βρυξέλλες", περισσότερη κοινότητα - πέρα από τις χρηματοδοτήσεις. Όσοι λένε ότι με το ευρώ, στο οποίο πολλοί πάλεψαν για να μπουν, μπήκε "το κάρο μπροστά από το άλογο", έχουν ένα δίκιο. Κάποιοι ηγέτες μας είχαν μιλήσει για πραγματική σύγκλιση, αμφιβάλλω βέβαια αν καταλάβαιναν τι ακριβώς σημαίνει, αλλά αυτό ακριβώς χρειαζόταν - και δεν το είδαμε να συμβαίνει αρκετά. Στα δύσκολα, αρκετοί ήταν έτοιμοι να δείξουν με το δάχτυλο τον (αποδεδειγμένα) κακό μαθητή. Διότι, παρά το κοινό νόμισμα, οι προϋπολογισμοί και οι πολιτικές δεν ενοποιήθηκαν. Οι πολιτικοί οχυρώθηκαν πίσω από την επικουρικότητα (subsidiarity, δηλ. ο καθένας να καβαλά το δικό του άτι) και η ενοποίηση κόλλησε στην άμμο του ευρωσυντάγματος, των εθνικών δημοψηφισμάτων και της Ευρώπης των Λαών των Εθνών).

Και τι θα έπρεπε, δηλαδή, να έχει γίνει; Να θρέφονται, στο πλαίσιο μιας ενωμένης Ευρώπης οι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας από τα μυρμήγκια του βορρά; Να διαιωνίζονται αναποτελεσματικές δομές με χρηματοδότηση από το ΦΠΑ της Γερμανίας του Hartz και των dumped μισθών; Να μας επιδοτούν για να είμαστε το ηλιόλουστο καταφύγιο των συνταξιούχων; Είναι αυτονόητο ότι οι γενικεύσεις και οι προσβολές πρέπει να αποκρούονται. Η ουσία όμως δεν μπορεί να μένει αναπάντητη. Όπως οι ΗΠΑ δεν διανοούνται να διώξουν μια π.χ. Αλαμπάμα επειδή ίσως παράγει λιγότερα κατά κεφαλήν, έτσι και στην Ευρώπη, με υπερεθνικές δομές που πρώτα και καλύτερα εμείς (οι κακοί μαθητές) θα έπρεπε να τις θελήσουμε, νομίζω ότι υπήρχε (και ίσως, για να δείξουμε και λίγη αισιοδοξία, ακόμη να υπάρχει) δρόμος για να αποφύγουμε το σημερινό άσχημο παιχνίδι.

Είμαστε σε υπόγειο σταυροδρόμι. Θα συμφωνήσω με όσους επισημαίνουν ότι το μέγεθός μας παραείναι μικρό σε σχέση με το θόρυβο που γίνεται. Ακόμη κι αν στρέψουμε τους φακούς μας προς το τούνελ (διότι τούνελ θα είναι κι αυτό) που οδηγεί σε μεγαλύτερη ενοποίηση, για να μπορέσουμε να σουρντίσουμε* θα πρέπει άλλοι να ανάψουν τους προβολείς (αν το θέλουν). Και μακάρι να το κάνουν, διότι εγχωρίως δεν έχω καμία εμπιστοσύνη και καμία ελπίδα. Στην Ελλάδα προβλέπω να αναλωθούμε σε διάφορα αγαπημένα μας σπορ:
- Θεωρίες συνωμοσίας, και συγκεκριμένα: ποιο το σατανικό σχέδιο που έφερε στην εξουσία τον Τζέφρυ με στόχο, μαζί με το σοσιαλιστή φίλο του τον Ντομινίκ, να μας οδηγήσουν σε μερικό εξισλαμισμό, ολικό αφελληνισμό και στυγνή αμερικανογερμανοτουρκική κατοχή.
- Blamestorming, δηλαδή την κολοκυθιά: ποιος μεγάλωσε περισσότερο το χρέος, το Πασόκ του Γιωργάκη, η ΝουΔού του Κωστάκη, το Πασόκ του Σημίτη, το Πασόκ της Μιμής, η ΝουΔού του (φτου κακά) Μητσοτάκη, το Πασόκ του Αντρέα, η ΝουΔού του Φρυδά και του Παπαληγούρα, ή μήπως η διαγραφή αγροτικών χρεών του Παπαδόπουλου;
- Τον θρίαμβο της κοντής μνήμης και του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος: Όπως "ο λαός" ξέχασε το φθαρμένο Πασόκ του 2004, έτσι θα ξεχάσει και τη ΝΔ της απραξίας του (κυρίως) 2007-'09. Ο Σαμαράς θα χαϊδέψει αυτιά και θα βγει με τα τσαρούχια (ή έστω με δανεικά λαϊκο-δεξιά τσαρούχια της πολυκατοικίας). Οι διάφορες φατρίες του Πασόκ προσπαθούν να μας πείσουν ποια είναι καλύτερη από τις άλλες. Ο δικομματισμός, βοηθούμενος από τον εκλογικό νόμο (με 50 έδρες μπόνους πια, αντί για 40), θα νικήσει έστω και τραυματισμένος, όσο οι ψηφοφόροι δεν τολμούν (και, λυπάμαι που το λέω, αλλά δεν βλέπω να τολμούν).
- Την παράλυση του δημοσίου, που καλείται (μετά από δεκαετίες αναγωγής του σε κόσμο αγγέλων, χωρίς μεγάλη επαφή με τις πραγματικές διακυμάνσεις της οικονομίας και της ζωής - κάτι που αναλογικά εμφανίστηκε βέβαια και στο σύνολο της κοινωνίας), να συμπράξει στον ίδιο του τον ακρωτηριασμό και τη ριζική του αναθεώρηση. Εμ γίνονται αυτά; Σίγουρα όχι με κηρύγματα ηθικολογίας, ιδίως αν αυτά προέρχονται από ανθρώπους και φορείς ενταγμένους, εμποτισμένους σε αυτό που τώρα κατακρίνουν.

Και πόσα ακόμη... Γι' αυτό κοιτάζω βόρεια-βορειοδυτικά, που έλεγαν ο Εγχέσπαλος και ο Χίτσκοκ, μήπως και μας έρθει κάτι από εκεί (πέρα από δανεικά).



















*δούμε (εις την σαμιακήν)

23 Σεπ 2011

Μη μιλάς με άδεια χέρια

Φαίνεται ότι αποτελεί παράδοση των κομμουνιστών, όταν κάνουν σημαντικές ομιλίες στο βήμα να φέρνουν μαζί το "κατιτίς" τους.

Πρώτη φωτογραφία: Νικήτα Χρουστσώφ, Ο.Η.Ε., 1960

Δεύτερη φωτογραφία: Γαρυφαλλιά (Λιάνα) Κανέλλη, Βουλή των Ελλήνων, 2011




















19 Σεπ 2011

Λεξιλόγιο για φορολογούμενους και φορομπήχτες

Πριν από 190 χρόνια ξεσηκωθήκαμε εναντίον των οθωμανών, για πολλούς λόγους, μεταξύ άλλων για να απαλλαγούμε από τη βαριά φορολογία της αυτοκρατορίας τους. Σήμερα που το ελεύθερο κράτος μας δείχνει να μιμείται τους μισητούς δυνάστες, αξίζει να "ανθολογήσουμε" το λεξιλόγιο της κοινωνίας από την οποία είχαμε οριστικά (;) απαλλαγεί.

Çete (τσετέ): Ο τσέτης, ο άτακτος, ο αγανακτισμένος. 

Çiftlik (τσιφτλίκ): Το τσιφλίκι, η μεγαλοϊδιοκτησία υποκείμενη σε ΦΜΑΠ.

Defter (ντεφτέρ): Το τεφτέρι, το Taxis-Net.

Devlet (ντεβλέτ): Το δοβλέτι, το κράτος, το δημόσιο.

Esnaf (εσνάφ): Το συνάφι, η συντεχνία, το κλειστό επάγγελμα. 

Fenerci (φενερτζί): Ο φαροφύλακας, ο φανοποιός και γενικά αυτός που φρόντιζε τα φανάρια και έδινε φως στον κόσμο. Κάτι σαν τη ΔΕΗ χωρίς τη Γενόπ. 

Hapis (χαπίς): Η φυλακή, η "χάψη", η ψειρού της προσωποκράτησης.

Haraç (χαράτς): Ο κεφαλικός φόρος, το χαράτσι, the poll tax.

İltizamcı (ιλτιζαμτζί): Ο φοροεισπράκτορας. Σε αντίθεση με το ΣΔΟΕ, ο ιλτιζαμτζής ήταν ιδιώτης, πλήρωνε στρατιώτες (για την επιβολή της είσπραξης) και μπορούσε να βγάλει κέρδος. Ένα είδος σύμβασης παραχώρησης.

Karagöz (κάραγκιοζ): Ο τυπικός φουκαράς φορολογούμενος (πάνω στην καμπούρα του όλα).

Kuruş (κουρούς): Το γρόσι, το σέντσι, το λεπτό (ένα εκατοστό του βασικού νομίσματος). 

Memur (μεμούρ): Ο δημόσιος υπάλληλος ("κοίτα μια μουρ' που 'χει ο μεμούρ, τώρα που θα μπει σε εφεδρεία").

Orman (ορμάν): Το ρουμάνι, το δασικό κτήμα (συμπεριλαμβανομένων οικοπέδων στα οποία φύτρωσε έστω και μισό πουρνάρι και ο βλαξ ιδιοκτήτης δεν πρόλαβε να το κάψει).

Paşa (πασά): Ο αξιωματικός, το καταφύγιο του υπηκόου όταν όλα δυσκόλευαν (έτσι πίστευε).

Tahsildar (ταχσιλντάρ): Ο τασιλτάρης ή ταξιλτάρης, φοροεισπράκτορας κι αυτός αλλά δημόσιος (για τα ψιλολόγια).

Timar (τιμάρ): Το τιμάριο, το ακίνητο (υποκείμενο σε φορολόγηση φυσικά).

Vakıf (βακίφ): Το βακούφιο, η μη φορολογούμενη ιδιοκτησία (ΜΚΟ, θρησκευτικό ίδρυμα, αυθαίρετο με ναΐσκο ή ναΐδριο κ.λπ.)

Vezir (βεζίρ): Ο υπουργός, ο βεζύρης.

Vezir-i azam (βεζίρ-ι αζάμ): Ο πρωθυπουργός, ο μεγάλος βεζύρης.

Zaptiye (ζαπτιγέ): Ο χωροφύλαξ, ο αστυφύλαξ, το όργανον.



















Ξεχάσαμε τον περιφερειάρχη (Ali Paşa)

17 Σεπ 2011

Στο Γυαλί Καφενέ

Στο Γυαλί Καφενέ, ο συνομιλητής μου δεν με άφηνε να σταυρώσω κουβέντα.

"Με αυτή την επιδρομή της εφορίας, ποιες λύσεις έχει ο έλληνας;" ρώτησε.

Άργησα να καταλάβω ότι το ερώτημα ήταν ρητορικό. Μόλις άνοιξα το στόμα μου, συνέχισε πριν καν αρθρώσω την πρώτη μου λέξη.

"Μπορεί να δοκιμάσει την τύχη του σαν μετανάστης. Αν τον δέχονται βέβαια κάπου. Τα ακούω αυτά που λένε, για την Αυστραλία που αναπτύσσεται ή για τη Γερμανία που της λείπει ειδικευμένο δυναμικό. Μιλάμε για δυο χώρες όπου υπάρχουν δικοί μας. Έστω κι έτσι, όμως, τον έλληνα θα διαλέξουν; Που τον θεωρούν εκ προοιμίου απαιτητικό και καλοπερασάκια; Κι ένα δίκιο, το έχουν."

Ήταν ανώφελο να διακόψω. Ήταν έτοιμος για το παρακάτω. Ρούφηξα μια ακόμη γουλιά από το φραπέ μου.  

"Να δουλέψει απ' έξω ή να δηλωθεί εκεί. Να μεταφέρει δηλαδή την έδρα του σε άλλη χώρα. Αυτό το κάνει η ναυτιλία εξ ορισμού. Το κάνουν οι υφαντουργίες και οι άλλες επιχειρήσεις που φεύγουν στα Βαλκάνια. Σιγά σιγά θα το κάνουν και τα άτομα. Γι' αυτούς όμως, φοβάμαι ότι είναι αδιέξοδο. Αργά ή γρήγορα, οι φαινομενικές ευκαιρίες εκλείπουν. Κάτι η ευρωπαϊκή ενοποίηση, κάτι οι διακρατικές συμφωνίες, κάποια στιγμή δε σε συμφέρει πια, κι άντε πάλι απ' την αρχή να ψάχνεσαι."

Άναψε τσιγάρο. Επιτέλους, ευκαιρία, κάτι να πω. "Σωστό, κι αν σκεφτείς επιπλέον ότι δεν είναι όλοι κινητικοί. Και στο κάτω κάτω, δεν μπορεί να αδειάσει η χώρα. Οι πολλοί θα μείνουν εδώ. Το θέμα είναι, αυτοί τι θα κάνουν."

Σιωπή για είκοσι δευτερόλεπτα. Στο τέλος μίλησε: "Ανυπακοή!"

"Δε σε είχα για Κουκουέ!" του αστειεύτηκα.

"Υπάρχουν δύο είδη", μου εξήγησε με σοβαρό ύφος. "Υπάρχει η, ας την πούμε, αστική ανυπακοή. Αυτή που θέλουν οι αριστεροί. Δεν πληρώνω, δε δουλεύω, δεν κάνω, δε ράνω, τα σπάω, τα σφάζω, τα μαχαιρώνω. Πόσοι όμως θα την ακολουθήσουν αυτή; Κάμποσοι. Το έδειξαν πρόσφατα και οι διαδηλώσεις με τους αγανακτισμένους και τα παρελκόμενά τους, στο Σύνταγμα ας πούμε. Πού ήταν κρυμμένοι τόσοι επαναστάτες, αυτό έλεγες. Όπως και με το Πολυτεχνείο, σε μια χώρα που γέμιζε τις πλατείες με τον Παττακό, ξαφνικά βγήκαν όλοι και φωνάζανε Κάτω Η Χούντα. Πού βρεθήκανε, ρώταγες. Έτσι και τώρα. Το πρόβλημα είναι στο μετά. Η άρνηση είναι εύκολη, τα χαλάς όλα, μετά τι κάνεις; Κι αυτό επίσης φάνηκε με τους αγανακτισμένους. Πήγαν να βγάλουν ανακοινώσεις, ούτε μωρά παιδιά τέτοια ανωριμότητα. Ένα κι ένα κάνουν τρία. Κικιρίκου."

Με κούρασαν όλα αυτά που έλεγε για κάτι τόσο πρόσφατο, που ακόμη δεν το έχω χωνέψει και αναλύσει. Ήθελα να περάσουμε στο άλλο, και ήλπιζα τελευταίο, σκέλος. "Και ποια είναι η άλλη ανυπακοή;"

Δεν δίστασε. "Η εδαφική!"

"Τι εννοείς;" τον ρώτησα με γνήσια απορία.

"Έχουμε νησιά, έχουμε χωριά, έχουμε βουνά. Είμαστε από επαρχία οι περισσότεροι, αν όχι οι ίδιοι τότε οι γονείς μας. Μας λένε να γυρίσουμε στη γη, διάφοροι που θεωρούν ότι η γεωργία μας έχει ανεκμετάλλευτες δυνατότητες ή που πονηρά κρύβουν αυτό που πραγματικά πιστεύουν, ότι παραμαζευτήκαμε πολλοί στην πόλη. Ναι, δε λέω, μπορούν κάποιοι από μας να ξαναγίνουν αγρότες. Αλλά όχι μόνο. 

Πάρε τα νησιά μας. Πολλοί τουρίστες πάνε κατευθείαν εκεί. Δεν τους νοιάζει να πάνε στην Αθήνα, στην Ελλάδα, πάνε κατευθείαν στο νησί που θέλουν. Πολλά νησιά μπορούν έτσι να ζήσουν από μόνα τους. Και με γεωργία βέβαια, και αλιεία και ό,τι άλλο παράγουν. Θέλει δουλειά το πράγμα. Αλλά η δυνατότητα υπάρχει. Και όχι μόνο στα νησιά. Δε θα σου πω για πετρέλαια και μεταλλεία, που κι αυτά υπήρχαν, κυρίως τα δεύτερα, και σιγά σιγά σβήσανε. Μπορείς όμως να οργανωθείς τοπικά και περιφερειακά. Να εκμεταλλευτείς υποδομές που ούτως ή άλλως τις έχεις πληρώσει, σε μεγάλο βαθμό. Να βγάλει από μέσα του την ενέργεια και τις δυνάμεις του ο κόσμος και να μην περιμένει να ταΐζεται από το κέντρο ως υπάλληλος."

Με άφησε άναυδο. Προσπάθησα, όσο έλειπε για να αγοράσει καινούργιο πακέτο, να σκεφτώ τα αντεπιχειρήματα. Τα πολιτικά εμπόδια απέναντι σε μια τέτοια επιχείρηση αυτονόμησης. Το πόσο ευάλωτες θα γίνονταν κάποιες περιοχές απέναντι σε εχθρική εισβολή, όσο κι αν στα αρματωμένα μέρη τυχόν επαναστάτες θα φρόντιζαν στα σίγουρα να οικειοποιηθούν τις αμυντικές εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό. Τη σύγκρουση ανάμεσα στο εθνικό κράτος, με το οποίο μάθαμε να ζούμε, και τη νεκρανάσταση των πόλεων-κρατών. Τα πρόβατα που φεύγουν απ' το μαντρί και τα τρώει ο λύκος...

Κι όμως, κι όμως... Η συζήτηση θα μπορούσε να συνεχιστεί αιώνια. Παρ' όλα αυτά, ξύπνησα. Στο κομοδίνο μου, φαρδύ-πλατύ, το ειδοποιητήριο της εφορίας για την έκτακτη εισφορά...


16 Σεπ 2011

Νησιώτικα

Όταν το παιδί ήταν παιδί, για την ακρίβεια όταν ήμουν στην εφηβεία και μάθαινα γερμανικά, έμαθα ότι το δυτικό Βερολίνο ήταν νησί, όχι κλουβί - όπως τουλάχιστον είχε δηλώσει ο τότε δήμαρχος και μετέπειτα πρόεδρος von Weizsäcker στη συμπλήρωση 20 χρόνων από την ανέγερση του τείχους.

Παλιότερα ήξερα για το περιστρεφόμενο ρολόι της Αλεξάντερπλατς. Αυτή ήταν ανατολικά. Για να πας εκεί, όπως μας είχαν πει από το φροντιστήριο που οργάνωσε κανα-δυο εκδρομές με αυθημερόν επισκέψεις (σε μία τέτοια περίπτωση, ατυχής μαθητής άκουσα πως έμπλεξε με ανατολικούς συνοριοφύλακες και καθυστέρησε να επιστρέψει), άλλαζες δυτικά μάρκα σε ισόποσα ανατολικά, τα οποία βέβαια έπρεπε να τα καταναλώσεις στη DDR (ανατολική Γερμανία), γιατί δεν είχαν αξία οπουδήποτε αλλού.

Στην πρόσφατη επίσκεψή μου στο "Μουσείο DDR", επιβεβαίωσα ότι πιο γνώριμος ακόμη κι απ' τον βρετανικό (κι ας έζησα 1 χρόνο στο Λονδίνο) μου είναι ο ανατολικογερμανικός εθνικός ύμνος, το δίχως άλλο χάρη στις πολυάριθμες νίκες των αθλητών με τις μπλε εμφανίσεις στους αγώνες στίβου - πολύ πριν η χώρα μας περάσει από τη φάση της Μαρίζας Κωχ σε αυτή της Μαρίτας.

Εδώ και 22 χρόνια τα 481 τετραγωνικά χλμ. του δυτικού Βερολίνου (λίγο παραπάνω από το λεκανοπέδιο της δικής μας πρωτεύουσας) δεν αποτελούν πια νησί ή κλουβί. Θυμάμαι πολύ καλά το "Tor auf!" (Άρατε πύλας!) της 9/11/'89 και, λιγότερο καλά, κάποια από τα γεγονότα που προηγήθηκαν. Ωστόσο, στην ενιαία πια γερμανική πρωτεύουσα, μόλις πρόσφατα πρωτοπήγα. Δεν έτυχε νωρίτερα - και δεν το επιδίωξα. Ίσως, παράδοξα (και μάλλον άδικα, αν συγκρίνουμε τη στάση μου με τα συναισθήματα όσων ζούσαν σε πόλη με τείχος - ή και έχασαν δικούς τους ανθρώπους που προσπάθησαν να διαφύγουν), με την κατάργηση του φραγμού να έφυγε ένα μέρος της μαγείας, που αποτυπώθηκε το 1987 στα (κυρίως) ασπρόμαυρα πλάνα του Βέντερς.

Οι σοβιετικοί, ως πρώτοι αφιχθέντες στην πρωτεύουσα του Αδόλφου το '45, κράτησαν την κεντρική του περιοχή στον δικό τους τομέα και τη μετέπειτα DDR. Στο ανατολικό Βερολίνο βρίσκεται ένα πραγματικό νησί, αυτό των μουσείων - και τα σημαντικότερα κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του ανακτόρου, που θα ξαναχτιστεί εκεί όπου ενδιάμεσα φιλοξενήθηκε η ανατολικογερμανική βουλή. Η οδός Υπό Τας Φιλύρας (Unter den Linden) είναι η ραχοκοκκαλιά του κέντρου. Ωστόσο, το αγαπημένο μου μνημείο - μη επισκέψιμο, αν δεν κάνω λάθος, παρά μόνο από αγγέλους - βρίσκεται στην προέκτασή της προς δυτικά. Στο παλιό νησί, δηλαδή (μισός νησιώτης κι εγώ, γαρ).








































Παναγιά μου, Παναγιά μου, πού 'ν' τα αναβολικά μου;

7 Σεπ 2011

Damar Tiyatrosu, Zeytinlik Camii

Θέατρο Νταμαριού, Τζαμί Ελαιώνα
















Τα θερινά θεατράκια με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που, συνήθως, τέτοια εποχή ολοκληρώνονται, δεν έχω λόγο να τα αντιπαθήσω. Από τα φοιτητικά μου χρόνια θυμάμαι το Κατράκειο στη βήτα Πειραιώς, όπως βέβαια και άλλους χώρους (στάδια, πλατείες, παραλίες...). Ψηλομύτικα, ορισμένοι μιλούσαν για αρπαχτές καλλιτεχνών (ευτυχώς δεν άκουσα και για μπουλούκια), κάτι που θεωρούσα μάλλον άδικο. Αν αυτό που βλέπει ο κόσμος του αρέσει και το πληρώνει ασμένως, δεν είναι κακό να το απολαμβάνει μπροστά στην πόρτα του. Ενίοτε, μάλιστα, μπορεί να επισκεφτεί κανείς έναν τέτοιο χώρο εκδηλώσεων ακόμη κι αν δεν είναι στη γειτονιά του ή στον τόπο διακοπών του. Κάτι τέτοιο μου συνέβη πρόσφατα στο θέατρο Αλίκη Βουγιουκλάκη στα Βριλήσσια. Δεν θα σκεφτόμουν ποτέ να το επισκεφθώ, αλλά το έκανα πρόσφατα για να δω την Ευγενία στον Άμλετ. Βόλευε η ημερομηνία αλλά και ο τόπος - όπως είπα στην εξαδέλφη μετά το τέλος της ωραίας παράστασης, το διαλέξαμε διότι είναι στα μισά ανάμεσα στην Κόρινθο (τόπο κατοικίας) και στην Άνδρο (τόπο διακοπών, από τον οποίο επέστρεψε εκείνη τη μέρα η λοιπή οικογένεια).

Το θέατρο στα Βριλήσσια είναι ένα ακόμη παλιό νταμάρι. Οι κρυφοί φωτισμοί το κάνουν να δείχνει πιο συμπαθητικό τη νύχτα, το ίδιο και το γεγονός ότι ο μεταλλικός σκελετός των κερκίδων δεν φαίνεται. Για να μην αδικήσουμε τη συμπαθή γειτονιά των συνταξιούχων και των yuppies, σχεδόν πανομοιότυπα θέατρα υπάρχουν παντού. Ενίοτε έχουν και γούστο (όπως πιστεύω ότι είχε το θέατρο Γραμμών στη ζώνη ΟΣΕ στον Πειραιά, που ο μανιάτης δήμαρχος είπε ότι θα ξαναλειτουργήσει, ελπίζω να το κρατήσει μανιάτικο δηλ. να επιμείνει).

Τις δροσερές καλοκαιρινές νύχτες ο κόσμος περνάει συνήθως καλά και αυτό είναι σημαντικό. Ωστόσο, δεν θα έβλαπτε κανέναν αν οι χώροι αυτοί ήταν και λίγο πιο προσεγμένοι αισθητικά (όχι απαραίτητα πολυτελείς). Κι εγώ περνάω καλά όποτε κάνω τουρισμό στην προς ανατολάς γειτονική χώρα, αλλά θα προτιμούσα τα οικοδομήματά μας να μοιάζουν περισσότερο με αυτά του δυτικού μας γείτονα. Τώρα που δρομολογείται και το Ζεϊτινλίκ Τζαμι-ί, είμαι περίεργος να δω αν η εντύπωσή μου αυτή θα ενισχυθεί...