30 Νοε 2015

Ο καναπές

Δεκαετία του 1920, κάπου στην Αφρική. Μάταια θα ψάξεις το χαμόγελο στα πρόσωπα του ζευγαριού. Δείχνουν ανήσυχοι, έτοιμοι να πάνε παραπέρα, μέχρι και πρόθυμοι γι' αυτό - τουλάχιστον ο μπαρμπα-Γιάννης

Είναι όρθιοι. Δεν θυμάμαι φωτογραφία τους σε καναπέ, ούτε γαμήλια ούτε καμιά άλλη. Ίσως να μη συνήθιζαν οι φωτογράφοι τέτοιες πόζες, ή το πιθανότερο υπήρχαν και δεν έτυχε να δω ή να συγκρατήσω καμιά. 

Τα 96 χρόνια ζωής σίγουρα θα περιελάμβαναν φάσεις άνεσης, στιγμές έστω. Τις αξίζουμε στο τέλος. Ο νοερός ή πραγματικός καναπές μας περιμένει στη θέση του, ακόμη κι αν ακολουθώντας παλιά ή και αρχαία παραδείγματα αποφασίζουμε κάποτε να σηκωθούμε απ' αυτόν και να ακολουθήσουμε το δρόμο - για ένα σημείο μακρινό, αόρατο από την κάμερα αλλά υπαρκτό, συναρπαστικό και συγκεκριμένο, όπως προδίδει το έντονο μα και συναισθηματικό βλέμμα του συνονόματου παππού.


21 Νοε 2015

Ο νέος αταβισμός

Στις εκλογές της ΝΔ αντιλαμβάνομαι δύο διαφορετικές (αντιτιθέμενες) τάσεις.

Η μία: Ένας κόσμος που είναι έτοιμος να ψηφίσει τον Απόστολο Τζιτζικώστα ως "νέο". Ηλικιακά είναι πράγματι ο νεώτερος - γεννημένος το '78. Σε αντίθεση με τους άλλους 3, δεν έχει διατελέσει υπουργός. Αυτό σήμερα φαίνεται ότι είναι μεγάλο αβαντάζ απέναντι σε Μεϊμαράκη, Μητσοτάκη και Γεωργιάδη, τις φάτσες που φάγαμε στη μάπα

Το εκπληκτικό ποσοστό 71% (από 33% στον πρώτο γύρο) που πήρε ο Τζιτζικώστας στις περιφερειακές εκλογές Κεντρικής Μακεδονίας του 2014, έναντι του επίσημου νεοδημοκράτη (κόουτς) Γιάννη Ιωαννίδη, δείχνει ότι έχει μια γερή βάση υποστήριξης σε μια περιοχή-προπύργιο για την ελληνική Δεξιά. Η ψήφος για το "νέο" έχει ταυτόχρονα κάτι το αταβιστικό. Ο Τζιτζικώστας θυμίζει αυτό που ήταν κάποτε ο Σαμαράς: ελληνορθόδοξος πατριώτης με σφραγίδα, από καλή οικογένεια με καλές, διεθνείς σπουδές - και άνθρωπος του περιβάλλοντος Αβέρωφ με μια εσάνς φιλομοναρχισμού (ο πατέρας Τζιτζικώστας ήταν προσωπικός φίλος του Κωνσταντίνου ΙΓ'). 

Απέναντι στα παραπάνω βλέπω (στο timeline και το περιβάλλον μου, τουλάχιστον) την άλλη τάση. Ανθρώπους εκτός μηχανισμών ΝΔ (ή και εγνωσμένους αντιδεξιούς) να δείχνουν απρόσμενο ενδιαφέρον για τις εσωκομματικές εκλογές. Αυτό δείχνει πρώτα και κύρια την ανάγκη πολλών για στήριγμα, αντίβαρο απέναντι στον παραλογισμό των Συριζανέλ. (Παρένθεση: Να δω πότε θα καταλάβουμε ότι ο παραλογισμός είναι πρωτίστως στον εκλογικό νόμο που επιτρέπει σε δυνάμεις του 39% να κυβερνούν μια χώρα.) Η ΝΔ παραμένει η μόνη συμπαγής πολιτική δύναμη της σημερινής αντιπολίτευσης. 

Πολλοί απ' αυτούς τους γνωστούς μου δηλώνουν ότι θα γίνουν μέλη της ΝΔ - διότι μέλος γίνεσαι, όχι φίλος α-λα ΓΑΠ, αποδέχεσαι τις αρχές και τις θέσεις του κόμματος όταν πας και πληρώνεις τα 3 ευρώ - μόνο και μόνο για να στηρίξουν τον Κυριάκο ή οποιονδήποτε άλλον προκειμένου να μη βγει ο "G.G.K." ή "Τόλης" (Τζιτζικώστας). Δυστυχώς όμως δεν βλέπω να υπάρχει το θάρρος για να στηριχθούν, συγκροτημένα, πολιτικές θέσεις απέναντι στα εθνικ(ιστικ)ά, πατριωτικά και "κοινωνικά" αυτονόητα του φερόμενου ως πουλέν του Άνθιμου. Διαβάζω μόνο κριτική εναντίον του Τζιτζικώστα. Συμφωνώ με την αγανάκτηση για το κατάπτυστο "τεστ" (που αν δώσεις νορμάλ απαντήσεις βγάζει ότι ταυτίζεσαι με τον νυν περιφερειάρχη), αλλά επιτρέψτε μου να πω ότι διάφορα άλλα που προβάλλονται δεν είναι καθοριστικά. Ειδικά το ασυμβίβαστο, δηλ. το ότι ο Τζιτζικώστας δεν μπορεί να εκλεγεί βουλευτής άπαξ και παραιτηθεί από περιφερειάρχης. Και λοιπόν; Το να είσαι εξωκοινοβουλευτικός δεν σε εμποδίζει να ηγηθείς κόμματος ή να γίνεις πρωθυπουργός. Μπορεί μάλιστα το να είσαι εκτός Βουλής, εκτός αυτής της Βουλής, να είναι πλεονέκτημα. Σίγουρα ποντάρει και εκεί ο Τζιτζικώστας, όταν μεταξύ των ερωτημάτων του διαβόητου στημένου τεστ συγκαταλέγει το δίλημμα "μέσα στον κόσμο ή μέσα στη βουλή" - χωρίς κεφαλαίο βήτα, μάλιστα, κάτι που νομίζω ότι δεν επελέγη τυχαία.


11 Νοε 2015

Το ελληνικό ερωτ(ηματ)ικό

Αδημοσίευτο (από όσο γνωρίζω) κείμενό μου, που μου είχε ζητηθεί να γράψω για το ελληνικό ερωτηματικό και το αν "απειλείται από την τεχνολογία". 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΡΩΤ(ΗΜΑΤ)ΙΚΟ

Γιάννης (Yanko) Δημητρόπουλος

Αντίθετα με τους φόβους που ενίοτε εκφράζονται, η τεχνολογία του τελευταίου μισού αιώνα, αυτή με τα κομπιούτερ, δεν απειλεί καθόλου τα ελληνικά σημεία στίξης – ούτε γενικότερα το αλφάβητο και τη γλώσσα μας. Εδώ και πολλά χρόνια οι επεξεργαστές κειμένου σε υπολογιστές αλλά και στα “έξυπνα” κινητά τηλέφωνα υποστηρίζουν όλα τα ελληνικά γράμματα και σημεία στίξης. Όλοι (θα έπρεπε να) ξέρουμε ότι το ελληνικό ερωτηματικό εμφανίζεται όταν έχουμε γυρίσει στο ελληνικό πληκτρολόγιο και πατάμε το Q με το μικρό αριστερό δαχτυλάκι. Με μεγάλη χαρά βλέπω ότι στο κινητό μου η άνω τελεία συνυπάρχει με τα άλλα σημεία στίξης της γλώσσας μας, αλλά και στον κειμενογράφο του υπολογιστή αξιοποίησα τη δυνατότητα να τη συμπεριλάβω στις συντομεύσεις, μαζί με κάποια ξενόγλωσσα φωνήεντα που δεν χωράνε στο βασικό πληκτρολόγιο. Και έχω φίλους φιλολόγους και ιστορικούς που άνετα χρησιμοποιούν όποτε θέλουν το πολυτονικό σύστημα, με την προσθήκη μιας ακόμη επιλογής στο πληκτρολόγιό τους. [Ἁπλῶς βαριέμαι νὰ τὸ μάθω· ἀλλιῶς, νομίζετε πὼς δὲν θὰ τὸ χρησιμοποιούσα καὶ ὁ ἴδιος;]

Όπως αποδεικνύουν μεταξύ άλλων επιτυχημένοι νεολογισμοί που αγκαλιάστηκαν από τους Έλληνες χρήστες υπολογιστών και κινητών (ποιος ήξερε πριν από τριάντα χρόνια τις κατεξοχήν τεχνικές λέξεις περιαγωγή και σαρωτής;), η τεχνολογία είναι σε θέση να κάνει ευκολότερες, όχι δυσκολότερες, τις προοπτικές διάσωσης αλλά και άνθησης της γλώσσας μας. Με μία βασική προϋπόθεση: το δικό μας ενδιαφέρον. Ο σεβασμός στη γλώσσα και την καλή της χρήση (που βέβαια καλλιεργείται με την κατάλληλη παιδεία, σχολική και όχι μόνο) είναι αυτός που θα γεννήσει τη ζήτηση για βελτιωμένα εργαλεία υποστήριξης της σωστής χρήσης της, όπως π.χ. πληκτρολόγια και ορθογράφους. Κανένας “στυγνός ιδιώτης” παραγωγός υλικού ή λογισμικού δεν θα έχει συμφέρον να αγνοήσει την επιθυμία του κοινού του να γράφει τα ελληνικά σωστά. Καμία τεχνολογία δεν θα επιβάλει στην ελληνική γλώσσα το λατινικό ερωτηματικό – που κι αυτό βέβαια ιστορικό είναι, όσο και το δικό μας: αμφότερα χρονολογούνται από τον 8ο μ.Χ. αιώνα περίπου (σύμφωνα με τον Sir Edward M. Thomson, An Introduction to Greek and Latin Palaeography, Clarendon Press, Oxford, 1912).


Δεν είναι λοιπόν πανάρχαιο το ελληνικό ερωτηματικό; Όχι – αλλά τι μ’αυτό; Εμείς το αγαπάμε πάντα, και μάλιστα λίγο παραπάνω από τα ερωτηματικά του υπόλοιπου κόσμου. Όχι μόνο γιατί είναι δικό μας· αλλά και γιατί, ως λέξη, εμπεριέχει το ερωτικό.

9 Νοε 2015

Το κομμένο ρεύμα (πασαλιμανιώτικο παραλήρημα)

Εκεί που πάρκαρα δεν υπήρχε το παλιό πιάνο-μπαρ, ούτε άλλο ίχνος ζωής, πέρα από μια εξωτερική μονάδα κλιματιστικού που έβγαζε κρύο αέρα στη γλυκιά φθινοπωρινή βραδιά. Είχα ανάγκη φρέσκο αέρα αλλά όχι κι έτσι. Στρίψαμε αριστερά κι είδαμε έκπληκτοι έναν γιγάντιο Σνούπυ μπροστά στο ανακαινισμένο παλιό σινεμά, τη μόνη από τις αίθουσες της μαγικής γειτονιάς που λειτουργεί ακόμα. Ο σκύλος βγήκε φωτογραφία με τα παιδιά και συνέχισε να προμοτάρει την ταινία. Coming soon to a theater near you, αλλά στο επόμενο τετράγωνο μας περίμενε ήδη ένα θέατρο, δυόμιση χιλιάδων χρόνων. Δεν είναι Επίδαυρος ή Άσπενδος μα θα μπορούσε να είναι τουλάχιστον Τελμησσός, με θέα στην παραλία, αν έλειπε το χτισμένο οικοδομικό τετράγωνο με το σινεμά, το πιάνο-μπαρ και το επίσης κλειστό κινέζικο. Διχασμένος πάντοτε ανάμεσα στις μνήμες της πόλης που με μεγάλωσε και στην ουτοπία της καλύτερης μορφής που θα μπορούσε αυτή να έχει. Αν το Τάιμ και το Τατού και το Βάιχχαρτ ήταν αρχοντικά σαν το Ακταίο της Καλαμαριάς ή παράγκες σαν το Μπητς Μπαρ της Περίσσας του '90, τότε κι εμείς οι άβερετζ θαμώνες ίσως δεν θα ήμασταν Γεωργία, Αντρέας, Άρης, Αλέξανδρος, Δημήτρης, Ζέτα, Μανώλης, Ευαγγελία και Γιάννης. Δεν μπορείς όμως να τα αλλάξεις όλα. Μερικά δεν θέλεις να τα αλλάξεις. Δεν θα μου κακόπεφτε ούτε και στην παραμυθένια μου Ζέα ο ίδιος Όμιλος Ερετών, η ίδια Λέσχη του Θρύλου, η ίδια Αγία Αικατερίνη με το τεταρτοκύκλιο του Τσίλερ απέναντι, η ίδια πάνω-κάτω γέφυρα πάνω απ' τα βρωμόνερα - με κέφαλους (ή λαβράκια) και όχι (Χ)χειμερινούς (Κ)κολυμβητές, μια κι έκλεισε ο (η;) Μυροβόλος κάτω από το Γαλλικό. Το πρώην Γαλλικό, κάποιο ίδρυμα φιλοξενεί τώρα με εκθέματα. Συγκρίνοντας με το παλιό μαθητικό λεφούσι, οι επισκέπτες σήμερα μάλλον θα φαντάζουν λίγοι - σε κάθε περίπτωση όμως θα είναι περισσότεροι απ' το γειτονικό φροντιστήριο γερμανικής του Θωμά, που δεν έχει πια επιγραφές και το μοναδικό του σημάδι ανθρώπινης δραστηριότητας ήταν ένα χαρτάκι της Δεδδηέ στην πόρτα, μάλλον για το κομμένο ρεύμα.


5 Νοε 2015

Πάτρα, τραίνο και λιμάνι

Από τη δεκαετία του '90 τουλάχιστον σχεδιαζόταν η ολοκλήρωση του σιδηροδρομικού άξονα υψηλών ταχυτήτων ανάμεσα στα τρία μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα της χώρας (ΠΑΘΕ).

Οι καθυστερήσεις είναι παντού μεγάλες και οι αιτίες τους πολλές. Η μεγαλύτερη καθυστέρηση αφορά την απόληξη του τραίνου στην Πάτρα, όπου ήδη από τον καιρό που κατοικούσα στην πόλη (προ δεκαετίας) είχε ξεκινήσει η ατέρμονη συζήτηση για το πώς θα διέρχεται η γραμμή υψηλών ταχυτήτων (ΣΓΥΤ) από την πόλη.

Η πόλη ακόμη δεν έχει αποφασίσει αν θέλει το τραίνο να περνά από το κέντρο της (κυκλοφορούν και απόψεις για περιμετρική χάραξη) και με ποιο κόστος (υπόγεια γραμμή ή επιφανειακές ράγες που θα αποτελούν ένα ακόμη φράγμα ανάμεσα στην πόλη και το θαλάσσιο μέτωπό της).

Η κατάσταση περιπλέκεται από το ότι το λιμάνι της πόλης εδώ και λίγα χρόνια έχει μεταφερθεί (εν μέρει) σε νέα θέση μακριά από το κέντρο. Η θέση αυτή είναι στα νοτιοδυτικά της πόλης, που σημαίνει ότι ο ερχόμενος από την Αθήνα πρέπει να διασχίσει ή να παρακάμψει το κέντρο. Προκαλεί αίσθηση το ότι προολυμπιακά η χώρα επένδυσε σε νέο σταθμό επιβατών στο παλιό λιμάνι (στη βορειοανατολική πλευρά), όπως και το ότι το νέο αυτό λιμάνι είναι μικρότερο συνολικά από το παλιό.

Υποτίθεται ότι στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού του λιμένα Πάτρας η εικόνα θα είναι εντελώς διαφορετική. Το γνήσιο ερώτημα είναι, πότε ακριβώς ελπίζεται -ρεαλιστικά- ότι θα ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του λιμανιού; Με βάση ποιο πρόγραμμα επενδύσεων, ποιες προβλέψεις κίνησης;

Επειδή στη σημερινή Ελλάδα είναι πιθανότερο να παγώσουν τα μεγαλεπήβολα πλάνα και να αναγκαστούμε να μείνουμε ικανοποιημένοι με ό,τι έχει ήδη γίνει, κοιτώντας να το αξιοποιήσουμε (μη χαθεί έστω και αυτό, το ελλιπές), μάλλον θα πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τη μεγάλη εικόνα. Όλοι μας άλλωστε οφείλουμε να αναθεωρούμε τους σχεδιασμούς που έγιναν τα χρόνια των παχέων αγελάδων, ειδικά στις περιπτώσεις που αυτοί έχουν μείνει στο χαρτί.

Κατά τη γνώμη μου, η απαίτηση να εξυπηρετείται και το νέο λιμάνι από το τραίνο εγκλωβίζει την πόλη στην αναζήτηση της ανέφικτης "ιδανικής" χάραξης που θα τα έχει όλα και θα συμφέρει. Και η σιδηροδρομική απομόνωση της Πάτρας θα διαιωνίζεται.

Ίσως να είναι περισσότερη εφικτή μια πιο προσγειωμένη λύση: να πάρει απόφαση η Πάτρα ότι το τραίνο ΠΑΘΕ δεν θα τη διασχίζει, ούτε καν για να πάει στο "νέο λιμάνι". Είναι αστείο να συζητάμε για συνέχιση της ΣΓΥΤ στον Πύργο και την Καλαμάτα, όσο αστείο είναι να κλαίμε που η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου δεν έχει σιδηρόδρομο. Τα πληθυσμιακά και οικονομικά μεγέθη (ειδικά μετά την κρίση, που μειώθηκε ο ρυθμός/όγκος μετακινήσεων) δεν δικαιολογούν επ' ουδενί ΣΓΥΤ.

Με αυτή τη θεώρηση, το μόνο που χρειάζεται είναι ένας σταθμός στα βορειοανατολικά της Πάτρας, όσο το δυνατόν πιο κοντά στο κέντρο και το παλιό λιμάνι - και μια γενναία αναδιάταξη δραστηριοτήτων στο τελευταίο (χωρίς άκαμπτη προσκόλληση σε μακρόπνοα σχέδια), ώστε να εξυπηρετεί όσους (επιβάτες ή μεταφορείς) προσεγγίζουν την Πάτρα με σιδηρόδρομο.

Ο χώρος υπάρχει (ανήκει στον ΟΣΕ) και είναι κοντά (ουσιαστικά: μέσα) στο κέντρο: στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου. Για την ακρίβεια, είναι ο σταθμός που ορίζεται στις μελέτες της ΣΓΥΤ ως κεντρικός σταθμός της πόλης. Τα ΚΤΕΛ δεν είναι πολύ παραμέσα και, όπως μαθαίνω, θα έρθουν κι αυτά στην ίδια περιοχή, ένα τετράγωνο μακρύτερα. Έτσι, και το τραίνο υψηλών ταχυτήτων "θα μπαίνει στην πόλη" (όπως επιβάλλει η συγκοινωνιολογική ορθοδοξία) και η εγγύτητα του ΚΤΕΛ θα μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά (π.χ. φτάνω στην Πάτρα και μετεπιβιβάζομαι για τον τελικό μου προορισμό, & αντίστροφα).

Για το πώς θα φτάσει εκεί η γραμμή από το Ρίο (ή τη Ροδοδάφνη Αιγίου, όσο δεν έχει πέσει ακόμη "τσαπιά" ενδιαμέσως), μπορούν να μελετηθούν εναλλακτικές με ή χωρίς τον υπάρχοντα διάδρομο (στενή γραμμή, πλάτους 1 μέτρου), ο οποίος εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιείται με επιτυχία ως προαστιακός. Ο προαστιακός αυτός δεν είναι ανάγκη να σβήσει με το νέο τραίνο. Και να πώς:

(1) Αν ο διάδρομος του προαστιακού χρησιμοποιηθεί για τη γραμμή κανονικού εύρους (όπως προβλέπεται στις υπάρχουσες μελέτες της ΣΓΥΤ), τότε με σταδιακή υλοποίηση και πρόβλεψη για διπλές ράγες (dual gauge) θα μπορέσει να διατηρηθεί η σημαντική συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση των προαστίων μέχρι το Ρίο και πέρα.

(2) Αν η γραμμή κανονικού εύρους προσεγγίσει το σταθμό Αγ. Διονυσίου από εντελώς διαφορετική διαδρομή (η αλήθεια είναι ότι δεν βλέπω πώς ακριβώς θα μπορούσε να γίνει αυτό χωρίς σημαντική δαπάνη, λόγω υπόγειας χάραξης, αλλά έστω ότι βρίσκεται ο τρόπος), εξυπακούεται ότι τα σημερινά δρομολόγια (Αγ. Βασίλειος - Αγ. Ανδρέας) θα μπορούν να συνεχιστούν ως έχουν.

Και στις δύο περιπτώσεις, τα δίκτυα ΣΓΥΤ και μετρικό θα έχουν ανταπόκριση στο σταθμό Αγ. Διονυσίου. Έτσι, ο μετακινούμενος από Αθήνα για Πύργο (αν ποτέ ξαναλειτουργήσουν οι μετρικές γραμμές νότια της Πάτρας) θα μπορεί με μια απλή μετεπιβίβαση (Πάτρα) να μπαίνει στο μετρικό τραίνο.

Αυτό νομίζω ότι χρειάζεται η Πάτρα. Έναν σταθμό στη βόρεια άκρη του κέντρου της. Ούτε περιμετρική χάραξη (μην επαναληφθούν τα λάθη των μακρινών σταθμών που θες ταξί για να τους προσεγγίσεις), ούτε έχει η Πάτρα τα φόντα (και το Δημόσιο τα λεφτά) να γίνει Μάλμε με υπόγεια διέλευση τραίνου υψηλής ταχύτητας, αποκτώντας "τύπου" μετρό.

Κι όσο για την πρόσβαση στο θαλάσσιο μέτωπο, αυτή δεν κινδυνεύει βέβαια από την παραμονή μιας ήπιας προαστιακής μετρικής γραμμής όπως έχει σήμερα. Η Πάτρα είναι μια καστρούπολη κατά βάση, από τις πολλές "παραλιακές" που όμως ουσιαστικά γυρίζουν την πλάτη στη θάλασσα. Οι αστικές παραλίες της είναι από χρόνια κατεστραμμένες και η μόνη σχετικά όμορφη παραθαλάσσια γωνιά της (Μαρίνα-Πελεκάνος) αποκόπτεται από ένα άλλο, ακόμη πιο δύσβατο φράγμα, αυτό της παραλιακής λεωφόρου που έγινε πριν χρόνια "διαδρομή ταχείας διέλευσης".

Αν καλοσκεφτούμε τα παραπάνω, ακόμη κι η επιφανειακή χάραξη στα χνάρια της μετρικής - λύση με πολύ μικρότερο κόστος από τις υπόγειες ή επίγειες - δεν θα κάνει μεγάλη πρόσθετη ζημιά στη σχέση της πόλης με τη θάλασσα. Αν πρέπει σώνει και καλά το τραίνο να διέλθει, ας γίνει χωρίς χαντάκια, χωρίς λαγούμια, και χωρίς να φέρουμε το Βούπερταλ στον Πατραϊκό.

Αλλά αν είναι να περιμένει άλλα 25 χρόνια μέχρι να βρούμε τον καλύτερο τρόπο για να διέλθει, τότε ας μη διέλθει ποτέ. Τέρμα στο σταθμό Αγίου Διονυσίου!

Υστερόγραφο: Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εργασία (χωροτακτών/αρχιτεκτόνων κυρίως, με συντονισμό από το κορυφαίο Πολυτεχνείο Ζυρίχης ETHZ) που θα παρουσιαστεί την ερχόμενη εβδομάδα (12-14 Νοεμβρίου) στην Αγορά Αργύρη της Πάτρας.

Φωτό: Το υπερυψωμένο τραίνο του Βούπερταλ