31 Δεκ 2016

Μιλώντας για τα 32 μέτρα, στις 31 του μηνός

Οι οικοδομικοί κανονισμοί της μεταπολιτευτικής εποχής δεν αφήνουν κανένα κτίριο στην Ελλάδα να ξεπεράσει το μαγικό αριθμό των 32 μέτρων σε ύψος. Το κτίριο του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος "Σταύρος Νιάρχος" (ΚΠΙΣΝ - δυστυχώς άλλη μια άθλια νεοελληνική ακροστοιχίδα) δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα. Αν μάλιστα το δεις από την πλευρά της Καλλιθέας και του πάρκου, νομίζεις ότι δεν υπάρχει καν κτίριο. Οι βασικοί άξονες στην παράλληλη της Συγγρού κατεύθυνση βρίσκονται στη συνέχεια των τζιτζιφιώτικων δρόμων και μάλιστα φέρουν τα ονόματά τους (π.χ. οδός Ευριπίδου). Σε αντίθεση όμως με την υπόλοιπη flatland της Καλλιθέας αρχίζουν να ανηφορίζουν. Το "χωμάτινο κάλυμμα" των τεράστιων κτιρίων της Βιβλιοθήκης και της Λυρικής μοιάζει με λόφος. Πάνω του, κοιτώντας προς το βορρά, νομίζεις ότι το αττικό λεκανοπέδιο είναι σαν αυτό του Καράκας: ότι κλείνει δηλαδή και από το νότο, χωρίς έξοδο στη θάλασσα.

Όχι πως λείπουν και οι θέες προς τη θάλασσα - όμως ο αρχιτέκτονας Ρέντζο Πιάνο (δημιουργός του Μπωμπούρ ή κέντρου Πομπιντού στο Παρίσι όταν ήμουν παιδί) σαν να επέλεξε να της γυρίσει την πλάτη. Ίσως να διείδε - λίγο πριν την έναρξη της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης - ότι η περιοχή του φαληρικού Δέλτα θα έμενε για πολλά χρόνια ακόμη άσχημη και αδιαμόρφωτη, παρά το αναμφίβολο δυναμικό της. Μάλλον γι' αυτό προτίμησε να δείξει στην παραλία το ασχημότερο δυνατό πρόσωπο του καινούργιου κτιριακού συγκροτήματος: έναν σχεδόν συνεχόμενο τοίχο από μπετόν, όπου μάλιστα κάποιοι είχαν το "θράσος" να ονομάσουν Canyon Street (!) την ποδηλατοδρομημένη σούδα που χωρίζει το πάρκινγκ από τα κυρίως κτίρια. 

Η πρόσφατη εξαγγελία πρωτοβουλίας για την ολοκλήρωση των εργασιών της πάλαι ποτέ Ολυμπιακής Ζώνης του Φαλήρου - της μπαζωμένης από το '70 περίπου περιοχής ανάμεσα στο Τροκαντερό και το Μικρολίμανο - δίνει την ελπίδα ότι κάποτε μπορεί να διαψευστούν (-ούμε) οι απαισιόδοξοι και να μπορεί κανείς να βολτάρει ανάμεσα στις δύο παλιές μου γειτονιές, Πειραιά και Καλλιθέα, περνώντας από την πολύπαθη Εσπλανάδα και από έναν παραλιακό περίπατο χωρίς καταυλισμούς και με μόνη ενόχληση τα κουνούπια. Η ήδη κατασκευαζόμενη επέκταση του τραμ μέχρι το κέντρο του Πειραιά, παρά την αναμενόμενη γκρίνια (και χωρίς να αναιρεί κάποια από τα μειονεκτήματα της συγκεκριμένης χάραξης), συμπληρώνει την αίσθηση της αλλιώτικης, φιλικής στο περιβάλλον διαμόρφωσης του τοπίου, σε μια περιοχή που μπορεί να ελπίζει να γίνει cool - αλλά ποτέ δεν ήταν (παρά τη μοναδική τοποθεσία της). Η γενιά των παιδιών μου, μόνο από αφηγήσεις θα ξέρει ότι κάποτε εκεί στο, εχμ, ΚΠΙΣΝ (σημείωση: βρείτε άλλο όνομα!) βρισκόταν ο Ιππόδρομος, τόπος δυστυχίας - είτε ως χώρος συγκέντρωσης αντιφρονούντων, είτε ως πόλος έλξης εθισμένων. Και οι ταινίες που γυρίστηκαν γύρω στο '80 στο Δέλτα, που δείχνουν μια αλλιώτικη νυχτερινή όψη της περιοχής με μηχανόβιους και τραβεστί, δεν θα είναι μόνο καλτ αλλά και απίστευτες - κανείς δεν θα φαντάζεται αυτόν τον τόπο ως πυρήνα παρακμής.

Έτσι ελπίζουμε τουλάχιστον. Είναι ελπιδοφόρο, να αναδύεται ένα τόσο εντυπωσιακό συγκρότημα τον καιρό της κρίσης - έστω και από κεκτημένη ταχύτητα, σε συνέχεια συμφωνιών που υπογράφηκαν την περίοδο 2006-2009 και με βασικό πλεονέκτημα τη ρευστότητα που διέθετε ο ιδιώτης δωρητής. Τα όσα κατασκευάστηκαν πριν το 2004 για τους Ολυμπιακούς συνολικά δεν υστερούσαν σε όγκο. Το momentum που χάθηκε σε αυτά, θα μπορέσει να διατηρηθεί στη νέα Λυρική και τη νέα Βιβλιοθήκη; Η συζήτηση αυτή οδηγεί σε σκέψεις για business plan και παρεμφερή, υψίστης σημασίας ζητήματα. Οι προβληματισμοί όμως θα περιμένουν για λίγο. Προτιμώ να κλείσω τη χρονιά που φεύγει κρατώντας λίγη από την ομορφιά της πρώτης ολοκληρωμένης εντύπωσης. 

Ευτυχισμένο το 2017!








16 Δεκ 2016

Dum Tek Tek

"Εδώ είναι Σιίτες" ήταν η αυτόματη απάντηση όταν ρωτήθηκα μήπως τα φώτα με τους σημαιοφόρους στα Flame Towers έχουν να κάνουν με τα Χριστούγεννα. Η έκπληξη όμως με περίμενε στην κεντρική πλατεία με τα συντριβάνια, με ένα κανονικό εορταστικό χωριό - που στήθηκε σε χρόνο μηδέν, όπως έμαθα - με τα περίπτερά του και το δέντρο του και τα όλα του, μέχρι και Santa έτοιμο να βγάλει φωτογραφίες στο ντεκόρ που απεικόνιζε ένα ζεστό σαλόνι.

Αντιστάθηκα εύκολα στη ζεστή σοκολάτα του Λβιβ· το στομάχι γέμισε με πίτσα που έφαγα στον χιονόκαιρο, ακούγοντας το Ντουμ Τεκ Τεκ της Χαντισέ και χαζεύοντας τον κόσμο να κάνει αυτό ακριβώς που θα έκανε σε μια οποιαδήποτε πόλη της "Δύσης". Ένας αφελής θα έλεγε ότι τα Χριστούγεννα διαπότισαν την ανατολίτικη χώρα, μάταια όμως θα έψαχνε για σταυρούς και φάτνες. Ούτε καν αλκοόλ δεν σερβίρονταν. Η αψίδα έγραφε απλά το όνομα της επόμενης χρονιάς, το Γίλμπασι άλλωστε ξέρω πως το γιορτάζουν στην Τουρκία ως κοσμική γιορτή της ημερολογιακής Πρωτοχρονιάς. Στους φίλους εδώ στο Μπακού ευχήθηκα ό,τι και στους περισσότερους που δεν θα με ενδιέφερε το τι πιστεύουν πως μπορεί να τους σώσει: να περάσουν καλά με τις οικογένειές τους. Happy Holidays, ισχύει για όσους δεν θέλουν να καταστρέψουν τον κόσμο.

Βλέπω, με άλλα λόγια, κάτι λίγο πιο ουσιαστικό από την προφανή εμπορικότητα και παγκοσμιοποίηση στα Season's Greetings. Ίσως η επιθυμία του κόσμου να ζήσει ειρηνικά και "όπως στη Δύση" - με τον ανοιχτό δρόμο ελπίδας - να είναι κάτι πολύ καλό από μόνο του, και όχι απλά το μη χείρον απέναντι στους (πάσης φύσεως) φονταμενταλισμούς.





3 Δεκ 2016

Kiev, said the commissar

Γιόρτασα τα 48α γενέθλια με συναδέλφους από τρεις ηπείρους σε μια ιρλανδέζικη παμπ στο Κίεβο. Η Ο'Μπράιανς βρίσκεται στον επικλινή δρόμο που συνδέει το ύψωμα των χρυσαφένιων τρούλων με την επεισοδιακή πλατεία Μαϊντάν - τον τόπο των πρόσφατων διαδηλώσεων, με το Μέγαρο Τσαϊκόφσκι στη μια μεριά και το υπόγειο mall πλάι στα ΜακΝτόναλντς από την άλλη. Η πόλη δείχνει αυτοκρατορική σε πολλά της γνωρίσματα. Η παραδοσιακή της γειτονιά δεν έχει τους στενούς δρόμους της Πλάκας ή της βελιγραδιώτικης Skadarlija, αλλά ένα φαρδύ καλντερίμι - το οποίο ούτε που σκέφτηκα να κατέβω όταν ξαναεπισκέφθηκα την πόλη δυο μήνες αργότερα με αρνητικές θερμοκρασίες. Ο διερμηνέας Μιχαήλ με διαβεβαίωσε βαριεστημένα ότι η χιονόπτωση θα κρατούσε σχεδόν αδιάλειπτη για τουλάχιστον δέκα μέρες ακόμη.

Η άσπρη κουβέρτα θα μείνει και η υποδοχή της κάθε χρόνο αποτελεί ιεροτελεστία στο κέντρο οδικής συντήρησης στις παρυφές της πρωτεύουσας. Η τελευταία Κυριακή κάθε Οκτώβρη έχει οριστεί μέρα χειμερινής συντήρησης - ευκαιρία για το τελευταίο ομαδικό ποτό πριν τον πόλεμο με τα χιόνια. Ο στρατός του εκτελούντος χρέη, αγγλιστί acting ("and active" κατά το λογοπαίγνιο που μετέφρασε ατόφιο ο "Μάικλ") επικεφαλής της ομάδας παρατάσσεται με τα εκχιονιστικά στο σχηματισμό μιας ιδιότυπης ουκρανικής φάλαγγας. Ούτε ένα ούτε δύο αλλά πέντε φορτηγά με λεπίδα κινούνται λοξά ώστε να διώχνουν το χιόνι στο πλάι από ένα δρόμο πλάτους δύο λωρίδων. Το έκτο όχημα που ακολουθεί σκορπίζει αλάτι δεξιά κι αριστερά για να μην παγώσει ο καθαρισμένος δρόμος. Προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι είναι μύθος πως στην Ελλάδα δεν υπάρχουν χιόνια, αλλά το μόνο που καταφέρνω είναι να μου κάνουν πλάκα ότι το μόνο πράγμα στην Ελλάδα που μπορεί να κάνει ένα δρόμο να γλιστρά είναι τα πεσμένα μανταρίνια.

Η βοηθητική βάση του δρόμου - μιας τετραλώριδης αρτηρίας από αυτές που συνδέουν τον κάμπο με τα Καρπάθια στα δυτικά - βρίσκεται σε ένα χωριό από τα πάμπολλα πεδινά. Οι εγκαταστάσεις της είναι υποτυπώδεις και λασπωμένες. "Δεν θα σου πλύνω τα παπούτσια", αστειεύεται ο "acting" και επιτέλους αποφασίζω να κάνω μεταβολή. Δεν έχω άλλωστε τίποτα καινούργιο να δω προχωρώντας προς το σωρό με την άμμο και το αλάτι. Προσπερνώντας την αποθήκη από τσιμεντόλιθους, που τη φυλά ένα δεμένο μαύρο σκυλί, μπαίνω στο διατηρητέο κτίριο, που μοιάζει περισσότερο με χάνι. Ήταν χάνι - τον καιρό της Μεγάλης Αικατερίνης, όπως μου είπαν, οι άμαξες από και προς τη Λιθουανία και την Αγία Πετρούπολη σταματούσαν εκεί. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο λειτούργησε ως ιατρικό κέντρο - μπορεί για τους Ναζί, τους Σοβιετικούς ή και τους δύο. Σήμερα μαζί με τη βάση συντήρησης συστεγάζει το τοπικό ταχυδρομικό γραφείο, η υπάλληλος του οποίου ευγενικά μας ρώτησε αν χρειαζόμασταν κάτι πριν σχολάσει, μετά το εξοντωτικό ωράριο που τελείωσε κάπου στη μία το μεσημέρι.

Ο τοπικός διαχειριστής συντήρησης στο ιστορικό κτίριο μου πρόσφερε νερό σε ένα φλιτζάνι προορισμένο για τσάι. Δεν άργησε να ακουστεί το αναμενόμενο αστείο για το νερό σαρανταδύο βαθμών - τη βότκα που θα ταίριαζε με το κρύο της ατμόσφαιρας. Ο συνάδελφος μηχανικός Ίγκορ μιλούσε για τις γιορτινές μέρες που άφηνε την οικογένειά του για να τρέξει να συντονίσει τον αποχιονισμό. Του είπα ότι στην Ελλάδα μια αντίστοιχη ομάδα εργαζομένων έχει πάνω κάτω τα ίδια "έθιμα".

Οι άνθρωποι με τα γούνινα καπέλα με άκουσαν με ενδιαφέρον να αφηγούμαι τις εμπειρίες μου από την Ελλάδα. Πριν φύγουμε ένας τους μου είπε πόση εντύπωση του έκανε μια καλοκαιρινή επίσκεψή του στη Βουλγαρία. Μπορούσε να συνεννοηθεί με τον κόσμο μια και είχαν τόσες πολλές κοινές λέξεις. Δυσκολεύτηκε να πιστέψει την πληροφορία ότι τα ελληνικά, παρά τη γειτονική γεωγραφία, δεν είναι σλάβική γλώσσα. Μπορώ να τον κατανοήσω - δεν διαφέρει σε πολύ από τους Αμερικάνους που δεν γνωρίζουν τα όρια Ευρώπης και Ασίας, ή και εμάς που συχνά θεωρούμε σλάβους συλλήβδην όλους τους πρώην ανατολικοευρωπαίους όπως τους Ούγγρους, Γεωργιανούς και πολίτες των βαλτικών χωρών.

Την τελευταία μου βραδιά συνδέθηκα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου και πάλι εμφανίστηκαν υποτιθέμενες δηλώσεις του Κίσινγκερ για την Ελλάδα. Αφού χαμογέλασα, θυμήθηκα ένα πραγματικό του άρθρο, γραμμένο πριν δυόμισι περίπου χρόνια, τον καιρό προσάρτησης της Κριμαίας. Δεν ξέρω αν η κοσμοθεωρία του έχει επηρεάσει το επιτελείο εξωτερικής πολιτικής του νέου Αμερικανού προέδρου. Ωστόσο οι προειδοποιήσεις του για την ιδιαιτερότητα της Ουκρανίας μου είχαν τότε φανεί εξαιρετικά νηφάλιες. Τις έχω στο μυαλό μου όποτε βλέπω την πληθώρα ευρωπαϊκών σημαιών στο Κίεβο και τον πίνακα αναχωρήσεων του Μπόρισπιλ που δεν έχει καμία πτήση προς Ρωσία - και όποτε ακούω τις ίδιες λέξεις με διαφορετική προφορά, ενίοτε από το ίδιο άτομο, στο πλαίσιο της γλώσσας-αχταρμά που λέγεται σούρζυκ, ρώσικα και ουκρανικά μπερδεμένα όπως ολόκληρη αυτή η κοινωνία των σαράντα και πλέον εκατομμυρίων, όπως όλοι μας σε τελευταία ανάλυση.

*Ο τίτλος είναι από στίχο του Red Army Blues (Waterboys)