Όσο μεγάλωνα, γνώρισα πολύ καλά τι σημαίνει το κυριακάτικο άνοιγμα καταστήματος. Το δικό μας, ζαχαροπλαστείο γαρ, επιτρεπόταν να ανοίξει και Κυριακή. Κι αυτό μεταφραζόταν σε υποχρεωτική, αυτονόητη λειτουργία. Τόσο αυτονόητη όσο και αυτή των περισσότερων ανθοπωλείων, εστιατορίων, καφετεριών, σνακ μπαρ και άλλων εμπορικών εκμεταλλεύσεων που απευθύνονταν στις ανάγκες των πολλών και τυχερών, αυτών δηλαδή που είχαν ελεύθερο το σαββατοκύριακό τους (για λόγους απλότητας δεν θα πάω πίσω, στην προ του 1981 περίοδο της εξαήμερης εργασίας).
Περιττό να σας πω, πόσες και πόσες φορές σαν παιδί ζήλεψα τους συνομήλικούς μου που έβλεπαν περισσότερο τους γονείς τους, πήγαιναν οικογενειακές εκδρομές κ.λπ.
Είναι άδικες και ανισόρροπες οι κοινωνίες, ό,τι και να πει κανείς. Η σχεδόν απόλυτη δικαιοσύνη θα επιτυγχανόταν μόνο αν υπήρχε μια κοινωνική σύμβαση που θα απαγόρευε οποιαδήποτε εργασία ή εμπορική εκμετάλλευση στο 48ωρο Σαββάτου-Κυριακής. Κι εκεί ακόμη θα υπήρχαν οι αναγκαίες εξαιρέσεις, των πάσης φύσεως εφημερευόντων: από τις ένστολες υπηρεσίες που ποτέ δεν (πρέπει να) αργούν, δηλ. αστυνομία, στρατό κ.ά., μέχρι τους εκ περιτροπής "on-duty" (βενζινάδες κ.λπ.) όπως τους ξέραμε παλιά (κάποιους έως και σήμερα, π.χ. φαρμακεία).
Θα μας έκανε ενδεχομένως και πιο προνοητικούς μια τέτοια συντηρητική ρύθμιση, όπως παλιά, που ήμασταν και συνεπέστεροι (στα ραντεβού, προ κινητής τηλεφωνίας). Θα παίρναμε τρόφιμα για 3 μέρες - τι τα έχουμε τα ψυγεία; Και πιο κοινωνικοί θα γινόμασταν - με συγκεντρώσεις στα σπίτια φίλων και συγγενών, χωρίς να αναγκάζουμε κανέναν να χάνει την Κυριακή του για να μας ψήνει καφέδες ή μπριζόλες.
Κάπου εδώ όμως συνειδητοποιεί κανείς το εξής: Σημαντικό μέρος της εξέλιξης του κόσμου υπαγορεύεται από νέες, ή διαφοροποιημένες από το παρελθόν, αλλά σε κάθε περίπτωση πραγματικές ανάγκες. Μια και ο ελεύθερος χρόνος "των πολλών" εντοπίζεται στο σαββατοκύριακο, θα τους εξυπηρετούσε στ' αλήθεια η δυνατότητα να πάνε να ψωνίσουν ρούχα, βιβλία, έπιπλα ή ό,τι άλλο θέλουν, στη διάρκεια αυτού του ελεύθερου χρόνου, χωρίς άγχος.
Πολλές κοινωνίες στον κόσμο έχουν ανταποκριθεί σε αυτή τη σύγχρονη ανάγκη. Σε αντιστάθμισμα, τα καταστήματα μένουν κλειστά μια άλλη μέρα της εβδομάδας, συνήθως Δευτέρα (όπως σε εμάς τα θέατρα), είτε με περιορισμό είτε κατ' έθιμο. Στη δεύτερη περίπτωση, ο ευέλικτος επιχειρηματίας (που δεν είναι απαραίτητα ο μεγάλος σε μέγεθος εκμετάλλευσης) μπορεί να βάλει κόσμο εκ περιτροπής ή σε μερική απασχόληση κι έτσι να μείνει και 7 μέρες ανοικτός.
Α, να θυμίσω και κάτι που κάποιοι στη χώρα μας το παραβλέπουν (και δεν υπερβάλλω): Τα καταστήματα είναι επιχειρήσεις, έχουν "σκάψιμο", έχουν ρίσκο. Δεν το βλέπουν έτσι όλοι όσοι ανοίγουν κατάστημα. Το μαρτυρά η, συχνά απαντώμενη, προσέγγιση "να βγαίνει το ΤΕΒΕ, να έχουμε να απασχολούμαστε, να βγάλουμε σε 1-2 χρόνια το ποσό της επένδυσης κι έχει ο Θεός" (frappé economy). Όπως κι η προσέλκυση επιδοτήσεων "για επιχειρηματικότητα νέων/γυναικών/αναξιοπαθούντων", που (όχι πάντα, αλλά αρκετές φορές) αποτελούσε πεταμένα ευρωπαϊκά λεφτά μια και παρέτεινε για μερικά χρόνια ακόμη το προαναφερθέν "έχειν" του Θεού. Καθώς και (last but not least) η σοβιετική αντίληψη που αντανακλάται στα ωράρια των εμπορικών συλλόγων: Είναι δυνατόν να περπατάς σε πεζοδρομημένη εμπορική περιοχή μετά τις 4μμ του Σαββάτου και να επικρατεί νέκρα; Είναι - στα κέντρα των πόλεών μας. Τα παραπάνω δείχνουν ότι κάποιοι επιχειρηματίες (και τα όργανα εκπροσώπησής τους) θα προτιμούσαν φιξ τιμές, μηδέν ρίσκο κι όλοι οι "καλοί" να χωράνε. Τι σχέση έχει τώρα αυτό με το επιχειρείν, μην το ψάχνουμε.
Η εργατική νομοθεσία καλώς προβλέπει το πόσο μπορείς να κουράσεις έναν απλό εργαζόμενο, αυτό θα πρέπει να διαφυλαχθεί και κυρίως η εφαρμογή του. (Η εφαρμογή άλλωστε είναι κάτι που απαιτείται, και δεν είναι δεδομένο δυστυχώς, ακόμη και στη σημερινή κατάσταση.) Θα είναι λάθος να έχουμε ανοιχτά καταστήματα με αενάως εργαζόμενους τους ίδιους ανθρώπους. Λύσεις υπάρχουν και εφαρμόζονται (με πολυπλοκότερο μάλιστα τρόπο) σε βιομηχανίες καθώς και υπηρεσίες συνεχούς λειτουργίας (βάρδιες). Απλοποιημένες εκδοχές μπορούν να υποστηρίξουν επαρκώς το κυριακάτικο άνοιγμα.
Ναι, κάποιοι θα ξεβολευτούν με αυτή την ανακατανομή. Όχι, δεν νομίζω ότι υπάρχει λανθάνουσα νέα ζήτηση (δηλ. ο τζίρος δεν θα αυξηθεί από το κυριακάτικο άνοιγμα), όμως συνολικά θα είναι (πιστεύω) δικαιότερη η ισορροπία προσφοράς-ζήτησης.
Ως προς το ότι κάποιοι εργάζονται τις ώρες που αναπαύονται οι άλλοι, όχι, δεν θα γίνει δικαιότερος ο κόσμος. Το έχω νιώσει και στην ενήλικη, παραγωγική ζωή μου - έχω περάσει νύχτες και σαββατοκύριακα δουλεύοντας, κι ας ήμουν τύποις nine-to-fiver, Δευτέρα με Παρασκευή. Μα c'est la vie, που είπε κάποτε κι ο σύντροφος Λαυρέντης Μαχαιρίτσας.
Περιττό να σας πω, πόσες και πόσες φορές σαν παιδί ζήλεψα τους συνομήλικούς μου που έβλεπαν περισσότερο τους γονείς τους, πήγαιναν οικογενειακές εκδρομές κ.λπ.
Είναι άδικες και ανισόρροπες οι κοινωνίες, ό,τι και να πει κανείς. Η σχεδόν απόλυτη δικαιοσύνη θα επιτυγχανόταν μόνο αν υπήρχε μια κοινωνική σύμβαση που θα απαγόρευε οποιαδήποτε εργασία ή εμπορική εκμετάλλευση στο 48ωρο Σαββάτου-Κυριακής. Κι εκεί ακόμη θα υπήρχαν οι αναγκαίες εξαιρέσεις, των πάσης φύσεως εφημερευόντων: από τις ένστολες υπηρεσίες που ποτέ δεν (πρέπει να) αργούν, δηλ. αστυνομία, στρατό κ.ά., μέχρι τους εκ περιτροπής "on-duty" (βενζινάδες κ.λπ.) όπως τους ξέραμε παλιά (κάποιους έως και σήμερα, π.χ. φαρμακεία).
Θα μας έκανε ενδεχομένως και πιο προνοητικούς μια τέτοια συντηρητική ρύθμιση, όπως παλιά, που ήμασταν και συνεπέστεροι (στα ραντεβού, προ κινητής τηλεφωνίας). Θα παίρναμε τρόφιμα για 3 μέρες - τι τα έχουμε τα ψυγεία; Και πιο κοινωνικοί θα γινόμασταν - με συγκεντρώσεις στα σπίτια φίλων και συγγενών, χωρίς να αναγκάζουμε κανέναν να χάνει την Κυριακή του για να μας ψήνει καφέδες ή μπριζόλες.
Κάπου εδώ όμως συνειδητοποιεί κανείς το εξής: Σημαντικό μέρος της εξέλιξης του κόσμου υπαγορεύεται από νέες, ή διαφοροποιημένες από το παρελθόν, αλλά σε κάθε περίπτωση πραγματικές ανάγκες. Μια και ο ελεύθερος χρόνος "των πολλών" εντοπίζεται στο σαββατοκύριακο, θα τους εξυπηρετούσε στ' αλήθεια η δυνατότητα να πάνε να ψωνίσουν ρούχα, βιβλία, έπιπλα ή ό,τι άλλο θέλουν, στη διάρκεια αυτού του ελεύθερου χρόνου, χωρίς άγχος.
Πολλές κοινωνίες στον κόσμο έχουν ανταποκριθεί σε αυτή τη σύγχρονη ανάγκη. Σε αντιστάθμισμα, τα καταστήματα μένουν κλειστά μια άλλη μέρα της εβδομάδας, συνήθως Δευτέρα (όπως σε εμάς τα θέατρα), είτε με περιορισμό είτε κατ' έθιμο. Στη δεύτερη περίπτωση, ο ευέλικτος επιχειρηματίας (που δεν είναι απαραίτητα ο μεγάλος σε μέγεθος εκμετάλλευσης) μπορεί να βάλει κόσμο εκ περιτροπής ή σε μερική απασχόληση κι έτσι να μείνει και 7 μέρες ανοικτός.
Α, να θυμίσω και κάτι που κάποιοι στη χώρα μας το παραβλέπουν (και δεν υπερβάλλω): Τα καταστήματα είναι επιχειρήσεις, έχουν "σκάψιμο", έχουν ρίσκο. Δεν το βλέπουν έτσι όλοι όσοι ανοίγουν κατάστημα. Το μαρτυρά η, συχνά απαντώμενη, προσέγγιση "να βγαίνει το ΤΕΒΕ, να έχουμε να απασχολούμαστε, να βγάλουμε σε 1-2 χρόνια το ποσό της επένδυσης κι έχει ο Θεός" (frappé economy). Όπως κι η προσέλκυση επιδοτήσεων "για επιχειρηματικότητα νέων/γυναικών/αναξιοπαθούντων", που (όχι πάντα, αλλά αρκετές φορές) αποτελούσε πεταμένα ευρωπαϊκά λεφτά μια και παρέτεινε για μερικά χρόνια ακόμη το προαναφερθέν "έχειν" του Θεού. Καθώς και (last but not least) η σοβιετική αντίληψη που αντανακλάται στα ωράρια των εμπορικών συλλόγων: Είναι δυνατόν να περπατάς σε πεζοδρομημένη εμπορική περιοχή μετά τις 4μμ του Σαββάτου και να επικρατεί νέκρα; Είναι - στα κέντρα των πόλεών μας. Τα παραπάνω δείχνουν ότι κάποιοι επιχειρηματίες (και τα όργανα εκπροσώπησής τους) θα προτιμούσαν φιξ τιμές, μηδέν ρίσκο κι όλοι οι "καλοί" να χωράνε. Τι σχέση έχει τώρα αυτό με το επιχειρείν, μην το ψάχνουμε.
Η εργατική νομοθεσία καλώς προβλέπει το πόσο μπορείς να κουράσεις έναν απλό εργαζόμενο, αυτό θα πρέπει να διαφυλαχθεί και κυρίως η εφαρμογή του. (Η εφαρμογή άλλωστε είναι κάτι που απαιτείται, και δεν είναι δεδομένο δυστυχώς, ακόμη και στη σημερινή κατάσταση.) Θα είναι λάθος να έχουμε ανοιχτά καταστήματα με αενάως εργαζόμενους τους ίδιους ανθρώπους. Λύσεις υπάρχουν και εφαρμόζονται (με πολυπλοκότερο μάλιστα τρόπο) σε βιομηχανίες καθώς και υπηρεσίες συνεχούς λειτουργίας (βάρδιες). Απλοποιημένες εκδοχές μπορούν να υποστηρίξουν επαρκώς το κυριακάτικο άνοιγμα.
Ναι, κάποιοι θα ξεβολευτούν με αυτή την ανακατανομή. Όχι, δεν νομίζω ότι υπάρχει λανθάνουσα νέα ζήτηση (δηλ. ο τζίρος δεν θα αυξηθεί από το κυριακάτικο άνοιγμα), όμως συνολικά θα είναι (πιστεύω) δικαιότερη η ισορροπία προσφοράς-ζήτησης.
Ως προς το ότι κάποιοι εργάζονται τις ώρες που αναπαύονται οι άλλοι, όχι, δεν θα γίνει δικαιότερος ο κόσμος. Το έχω νιώσει και στην ενήλικη, παραγωγική ζωή μου - έχω περάσει νύχτες και σαββατοκύριακα δουλεύοντας, κι ας ήμουν τύποις nine-to-fiver, Δευτέρα με Παρασκευή. Μα c'est la vie, που είπε κάποτε κι ο σύντροφος Λαυρέντης Μαχαιρίτσας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου