Του Αγίου Αλεξάνδρου σήμερα, ας γράψουμε λοιπόν κάτι για έναν Αλέξανδρο

Το γεγονός ότι οι κορυφές τριών βαλκανικών βουνών με παρόμοιο ύψος – Όλυμπος, Μουσάλα και Κόραμπ – σχηματίζουν ένα σχεδόν ισόπλευρο τρίγωνο, με ελάχιστη απόκλιση, αποτελεί το δίχως άλλο σύμπτωση. Οι πολύ θρησκόληπτοι θα σκέφτονταν ίσως ότι το χέρι κάποιας υπερφυσικής Δύναμης έβαλε τα τρία βουνά σ' αυτή τη θέση και όχι σε κάποια άλλη. Αλλά για ανθρώπινο έργο μάλλον κανένας δεν θα το περνούσε – οι θνητοί δεν μετακινούν ούτε πλάθουν βουνά των τριών χιλιάδων μέτρων.

Το ότι ο περιγεγραμμένος κύκλος που περνά από τις τρεις κορυφές περικλείει σχεδόν ολόκληρη την γεωγραφική περιοχή που λέγεται Μακεδονία – με εξαίρεση τη Θάσο και τα ποδάρια της Χαλκιδικής, που άλλωστε από την εποχή των αθηναϊκών αποικισμών ήταν ιδιάζουσες περιπτώσεις – έκανε την σύμπτωση ενδιαφέρουσα, αν λάμβανε κανείς υπόψη τη συγκυρία της εποχής που η Λίτσα Αρμούτη εκπονούσε την έρευνά της.

Με αυτά τα δεδομένα, ένα συνονθύλευμα σκόρπιων και δυσνόητων στοιχείων μπορούσε – με αρκετή φαντασία και ακόμη περισσότερη δημιουργικότητα – να ερμηνευθεί με όποιον τρόπο βόλευε. Το πρόβλημα της Λίτσας ήταν ότι τη σύνθεση, από κάποιο σημείο και μετά, είχε πάψει να την κάνει η ίδια. Η έρευνά της είχε πέσει θύμα πειρατείας. Τα τσακάλια που την επέβλεπαν και εν τέλει την πλήρωναν (και άρα τη σώπαιναν) είχαν τη δική τους ατζέντα.

Και με βάση αυτή την ατζέντα, πολλές παλιές ιστορίες ή και σκέτες φράσεις μπορούσαν να αποκτήσουν νοήματα που δεν είχαν. Ο Περίπλους του Ψευδοσκύλακος, για παράδειγμα, ήταν ένα γεωγραφικό κείμενο του τέταρτου π.Χ. αιώνα. Ο συγγραφέας του όμως είχε την ατυχία να είναι σχεδόν σύγχρονος του Μεγαλέξανδρου. Κι έτσι, το κομμάτι του έργου που μιλούσε για τη σημερινή βόρεια Ελλάδα – και την ευρύτερη περιοχή της – αναλύθηκε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Ο Ψευδοσκύλαξ έγραφε για Λωτοφάγους. Πριν απ' τους οποίους, στη διαδρομή της Οδύσσειας, υπήρχαν οι Κίκονες. Κι ανάμεσα, τι; Ήταν δυνατόν στην εποχή του ο ιθακήσιος βασιλιάς να πάει από τη Θράκη στη βόρεια Αφρική χωρίς ούτε μία στάση;

Κάπως έτσι, συμπέραναν οι επιβλέποντες της Λίτσας, θα πρέπει να ιδρύθηκαν οι Αλαλκομενές στην κοιλάδα του Αξιού, στην αρχαία Μακεδονία. Μια πόλη ομώνυμη αυτής στην Ιθάκη, στην τοποθεσία που είναι γνωστή σαν παλάτι του Οδυσσέα. Σε κάποιο σκοτεινό κεφάλαιο της περιπέτειάς του, ο πολυμήχανος ήρωας μάλλον ακολούθησε την κοίτη του Βαρδάρη. Το τι έκανε εκεί ήταν άγνωστο, θα πρέπει όμως να έμεινε θρυλικό, γιατί αλλιώς πώς να εξηγήσεις τη σύμπτωση των τοπωνυμίων; Κάποιοι ντόπιοι θα πρέπει να τον τίμησαν.

Σιγά-σιγά προστέθηκαν και παραπάνω όροφοι στο οικοδόμημα. Μετά τον Ψευδοσκύλακα, μπήκαν στην εικόνα οι μεταγενέστεροι του Ερατοσθένη – με την, πρωτοποριακή για την εποχή, ικανότητά τους να μετρούν μεγάλες αποστάσεις σε ευρείες γεωγραφικές περιοχές. Ο Πολύβιος ήταν ένας απ' αυτούς και μιλούσε, μεταξύ άλλων, για τας κορυφάς.

Το συμπέρασμα ήταν τραβηγμένο απ' τα μαλλιά αλλά κατείχε κεντρική θέση στην πολυκατοικία της επιχειρηματολογίας. Ήταν το βασικό υποστύλωμα, που αν το αφαιρούσες τότε όλα θα γκρεμίζονταν. Σύμφωνα με αυτό, στην ελληνιστική εποχή, που χαρακτηριζόταν από μεγάλη κινητικότητα ανάμεσα στις αλεξανδρινές κτήσεις, μεταφέρθηκε μεταξύ άλλων και ένα πτώμα – για την ακρίβεια, μια σαρκοφάγος με ό,τι είχε απομείνει απ' αυτό, μετά από την πάροδο πολλών δεκαετιών σε κάποια μεσανατολική έρημο. Και τι πιο συμβολικό, να ταφεί στη γενέθλια γη του ο μεγάλος βασιλιάς – και μάλιστα στο γεωμετρικό κέντρο της, στην πόλη που είχε ιδρύσει ένας άλλος θρυλικός μονάρχης του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Απόσπασμα από το μυθιστόρημα "Τρίγωνα Πανοράματος". Θα ακολουθήσουν κι άλλα, όσο η επικαιρότητα (βλ. το σημερινό δημοσίευμα εδώ) συναγωνίζεται τη φαντασία...