Ηρωίδες

Αυτό το μπλογκ κάποτε ήταν επί παντός (του) επιστητού ή, ενδεχομένως, ό,τι του φανεί. Οι καιροί των εκατοντάδων αναρτήσεων ετησίως έχουν περάσει, ανεπιστρεπτί μάλλον, δεδομένου ότι το "ό,τι του φανεί" καλύπτεται από το Facebook, ενώ δεν λείπουν τα τελευταία χρόνια και τα θεματικά κείμενα στον amagi.gr (ταξιδιωτικά και ιστορικά της ευρύτερης "ανατολικής Ευρώπης") και την ελληνική Huffington Post (συγκοινωνιολογικά και άλλα από την τεχνική και τη ζωή). Ωστόσο, και παρόλο που οι παραπάνω εθελοντικές συνεργασίες γίνονται σε πλαίσιο απόλυτης εκφραστικής ελευθερίας (για την οποία είμαι ευγνώμων στους διαχειριστές), παραμένει η ανάγκη αποτύπωσης σκέψεων για ζητήματα πολιτικής ή κοινωνικής φύσης, για τα οποία δεν θέλω να μιλήσω ως κανενός είδους "αυθεντία" (όπως ίσως θα μπορούσε κανείς να με χαρακτηρίσει εκ των πραγμάτων, αφενός επειδή ζω στην πρώην Γιουγκοσλαβία, αφετέρου επειδή έχω σχεδόν 30 χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας), παρά μόνο ως απλός και σκεπτόμενος πολίτης & άνθρωπος. 

Η εισαγωγή είναι ένα διευρυμένο disclaimer που δεν χωρά στους τίτλους του μπλογκ παρότι το αφορά συνολικά, στη σημερινή φάση δηλαδή. Αυτό ήταν το εύκολο. Το δύσκολο είναι να γράψω κάτι για ένα θέμα που δεν το ξέρω άμεσα, γεννά όμως συζητήσεις στις οποίες εμπλεκόμαστε όλοι, γιατί αφορά δυνητικά όλους. Η ερωτική συμπεριφορά στην οποία εμπλέκεται εκμετάλλευση ισχύος ή απροκάλυπτη βία, ήρθε στο προσκήνιο μετά από την καταγγελία της ιστιοπλόου. Η αφήγηση με πολλές λεπτομέρειες για ένα περιστατικό που τοποθετείται στο 1998, έγινε στο Μαρί Κλερ δύο μέρες πριν τα Χριστούγεννα του 2020. Από ό,τι κατάλαβα δεν την πρόσεξε σχεδόν κανένας - το timing των εορτών, πιθανότατα, ίσως όμως και η αφήγηση καθαυτή: διστακτική και ελαφρά ασαφής, και είναι απόλυτα κατανοητό αυτό, δεν είναι εύκολο. Η ένταση ενισχύθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα - και η σύνδεση του περιστατικού με την κρίση στην ομοσπονδία του αθλήματος έγινε προφανής. 

Εξίσου προφανές ήταν και το ότι ο κατονομαζόμενος παράγοντας - λέξη φορτισμένη με όλον τον "διαδρομισμό" με τον οποίο έχουμε μάθει πολλοί να συνδέουμε στο μυαλό μας τον (πρωτ)αθλητισμό - δεν αισθανόταν αρκετά σίγουρος για να αντικρούσει με την "οργή του αδικημένου" την κατηγορία, την οποία η ιστιοπλόος δήλωσε ότι συμπεριέλαβε στην αναφορά της στον εισαγγελέα. Αντί να σκίσει τα ρούχα του και να πει αγανακτισμένος ότι πρόκειται για ψέμα, φέρεται να δήλωσε πρώτα από όλα ότι θα μιλήσει με τον δικηγόρο του, πριν ακολουθήσουν τα περί τεκμηρίου αθωότητας και διάφορα άλλα, που πάνε να σε παρουσιάσουν ατσαλάκωτο αλλά πετυχαίνουν την ακριβώς αντίθετη εντύπωση. 

Από πολλούς που υποτίθεται ότι γνωρίζουν τα περί παραγραφής ακούσαμε διαφορετικά νούμερα, αλλά όλοι μάλλον συμφωνούν ότι τα 22 και πλέον χρόνια είναι μάλλον πολλά για να σταθεί οτιδήποτε στο δικαστήριο. Αυτό σχολιάστηκε πολύ, κι όχι πάντα καλοπροαίρετα. Διαβάσαμε πολλές φορές την αντίδραση "τώρα το θυμήθηκε;". Ωστόσο, το ξέσπασμα, το ξόρκισμα ενός μυστικού που μας βαραίνει προτιμώ να το βλέπω σαν κάτι γενναίο και αναμφισβήτητα ελπιδοφόρο: δίνει ένα παράδειγμα σε όσους διστάζουν -τους δείχνει ότι δεν είναι μόνοι- και ένα αντιπαράδειγμα σε όσους εξακολουθούν να είναι "μπήχτουλες" εκμεταλλευόμενοι την κατωτερότητα υφισταμένων ή/και τη σωματική τους αδυναμία. Στο κάτω-κάτω, "όποτε θέλει" θα κάνει ο καθένας και η καθεμιά την εξομολόγηση που νιώθει αναγκαία.

Παράλληλα, διαπιστώσαμε την προθυμία ουκ ολίγων να περιγράψουν πάσης φύσεως κακές συμπεριφορές άλλων ανθρώπων από το παρελθόν (τους), όχι μόνο ερωτικές, κι όχι απαραίτητα συγκρίσιμης βαρύτητας. Πάντοτε έχει ενδιαφέρον το τι γίνεται "πεσούσης της δρυός" - και πάντοτε ο κόσμος ενδιαφέρεται να ασχολείται με όσους (την) πέφτουν. Θεωρώ βέβαιο οτι σε τέτοιες περιπτώσεις στην πληθώρα καταγγελιών περιλαμβάνονται, μαζί με τους πραγματικά πονεμένους, και πολλές "δήθεν" ανάλογες περιπτώσεις: είτε αγνώστων που διψούν για δεκαπέντε λεπτά δόξας, είτε γνωστών που προσπαθούν να γίνουν ακόμη γνωστότεροι ή να μην ξεχαστούν. Ειδική υποκατηγορία που κάνει "μπαμ", οι υποτιθέμενες ανεπανόρθωτες ζημιές, που αναφέρονται με σκοπό να εκβιάσουν τη συμπάθεια, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου αναμφίβολα (και κατά δήλωση του ίδιου του ενδιαφερόμενου) έγινε θετική διαχείριση και οριστική υπέρβαση του όποιου -παλιού συνήθως- τραύματος ή "σημαδιού".  

Ποιο είναι το ζητούμενο; Να βγει -από τα περιστατικά, τις αφηγήσεις αλλά και από την αντιμετώπιση- ένα όφελος για το μέλλον και για τον υπόλοιπο κόσμο. Όχι να προστίθενται τρανταχτές αποκαλύψεις (που κάποια στιγμή με την επανάληψη παύουν να ενδιαφέρουν), ούτε να γίνουν στα διαδικτυακά και πραγματικά "καφενεία" μας οι δίκες που δεν έγιναν στην πραγματικότητα, με όρους εντυπωσιασμού ή όχλου. 

Να πηγαίνουμε μπροστά - και ήδη έχουμε πάει μπροστά: οι ανοχές πριν μόλις 20 ή 40 χρόνια ήταν αρκετά διαφορετικές για συμπεριφορές, που έκαναν τα θύματά τους να παραλύουν από τον φόβο για την καριέρα, την ανασφάλεια για την κοινωνική τους αποδοχή, την υποτιθέμενη υποχρέωση υποταγής στον αφέντη του σπιτιού (για να μην ξεχνάμε τα ενδοοικογενειακά περιστατικά). Ο κόσμος πάει μπροστά με την καίρια αντίδραση και γενικότερα την καίρια δράση. Λένε ότι "στη βράση κολλάει το σίδερο" και εδώ η βράση/δράση είναι η άμεση αντίδραση τη στιγμή της παρενόχλησης/επίθεσης. Η γυναίκα (γενικώς το θύμα, αλλά συνήθως γυναίκα είναι το θύμα), όταν βάζει τον δράστη στη θέση του -με κράξιμο, με χαστούκι, με φωνή, με αυτοάμυνα, με αναφορά ή καταγγελία, ή με άμεση ή οριστική φυγή- κάνει πολλαπλό καλό. Πρώτα στον εαυτό της (προστασία από το περιστατικό, ενδυνάμωση για το μέλλον) και μετά στην κοινωνία, με την αποθάρρυνση του δράστη και σε αρκετές περιπτώσεις την αποδοκιμασία εκείνου από τον κόσμο - ακόμη κι αν οι συνθήκες δεν μπορέσουν να οδηγήσουν σε ποινική τιμωρία. 

Είναι πάντα τόσο εύκολο; Όχι, και μακάρι τώρα που έγινε τόση συζήτηση να μετουσιωθεί σε πράξη και να γίνονται πιο συχνά έτσι τα πράγματα. Να πηγαίνει νωρίς αυτό που πρέπει στη Δικαιοσύνη (που από μόνη της προχωρά αργά έτσι κι αλλιώς) και να εξετάζεται με τους κανόνες που αποδεχόμαστε όλοι: το καταγγελλόμενο περιστατικό δεν είναι η απόλυτη αλήθεια επειδή "εγώ τον πιστεύω" αυτόν που το καταγγέλλει, ο δε κατηγορούμενος όσο κι αν μας είναι αχώνευτος πρέπει να αποδειχθεί ένοχος αλλιώς δεν παύει να είναι αθώος. Και να βρίσκουν τον δρόμο τους τα πολλά που δεν θα φτάσουν στα δικαστήρια αλλά δεν παύουν να είναι υπαρκτά και να χρειάζονται λύση. 

Στα θέματα κακοποίησης επιτρέψτε μου να έχω μια δική μου ηρωίδα: δεν είναι σελέμπριτι και μάλλον δεν θα τη δούμε ποτέ υποψήφια σε συλλόγους ή στην υψηλή πολιτική. Είναι ένα ελαφρά διαφορετικό πρόσωπο - μια γυναίκα που βρέθηκε παντρεμένη σε ξένο τόπο, υπέφερε ψυχικά και σωματικά και κατάφερε με μεγάλο και πολυετή αγώνα να απαγκιστρωθεί και να πετύχει αυτό που αξίζει στον θύτη της: να τον αναφέρει όλος ο κόσμος με τα χειρότερα λόγια, να μη λείπει ο ίδιος σε κανέναν και να μην αξίζει ούτε καν ένα κερί στον τάφο του, και να έχει εκείνη τον θαυμασμό όλων και την αγάπη πολλών (και κάποιων μακρινών που δεν τη βλέπουμε συχνά). 

Οι πάμπολλες υπαρκτές περιπτώσεις δεν είναι όλες όμοιες μεταξύ τους. Τολμώ να πω όμως ότι όλες θα βοηθηθούν περισσότερο από τη δράση (την εκάστοτε εφικτή και απαραίτητη δράση) και λιγότερο από τα καλά λόγια που μπορεί να μας βγαίνουν και εύκολα. Και όλες μα όλες κινδυνεύουν από τον ευτελισμό της υπερπροβολής / υπερέκθεσης, και από το τσουβάλιασμα. Όπως επίσης και απο την αντίθετη γενίκευση, που μπορεί να εκφραστεί με "τιμωρητικές" αντίστροφες δικαιώσεις όσων αντιδράσουν και πετύχουν να αποδείξουν ότι συκοφαντήθηκαν άδικα. Με λίγα λόγια, ο "καλός αγώνας" μπορεί να πάθει ζημιά από αυτά ακριβώς που αποτελούν (και αλλού) τις παρενέργειες του υπερβολικού "μπλα μπλα".