Η γυναίκα και η κεφαλή

"Με ενοχλεί η μαντήλα της", λένε πολλοί Νεοέλληνες του 2017 για γυναίκες κάθε ηλικίας αλλά συγκεκριμένης θρησκείας - συχνά συνοδεύοντας τη δυσφορία τους με προτροπή απαγόρευσης. Δεν είναι σε θέση να εξηγήσουν τι είναι αυτό που τους ενοχλεί στη μαντήλα που φορά, π.χ., η σημαιοφόρος μαθήτρια της παρέλασης ή η μουσουλμάνα μητέρα που βγάζει βόλτα τα παιδιά της στο πάρκο. Δεν μπορεί να είναι το κάλυμμα καθαυτό. Πώς και δεν τους πειράζει η παρόμοια όψη, στις ίδιες παρελάσεις, της κεφαλής κοριτσιών που φορούν παραδοσιακές ενδυμασίες; Η Υδραία του παλιού χιλιάρικου περνούσε από τα χέρια μας και μας φαινόταν απόλυτα οικεία. Αυτό που φόραγε το είχαμε δει στα χωριά των γονιών μας, να το φοράνε οι γιαγιάδες και οι θειάδες - πιστές χριστιανές όπως συνηθιζόταν. 

Μήπως απλά κάποιοι ξεσπάνε στα κοριτσάκια των αλλοδαπών μεροκαματιάρηδων, λέγοντάς τους αυτά που δεν τολμούσαν να ξεστομίσουν στη γιαγιά ή τη μάνα; Πηγαίνοντας στις πόλεις (ή εντασσόμενες σε κυριολεκτικά ή μεταφορικά αντάρτικα), η χειραφέτηση των γυναικών συνοδευόταν συχνά από τσιγάρο και πάντα από ενδυματολογικό εκσυγχρονισμό. Χωρίς να μπορούν πάντα να το αναλύσουν θεολογικά και κοινωνιολογικά, οι γυναίκες που πέταγαν το τσεμπέρι έβγαζαν γλώσσα στον συγγραφέα της πρώτης προς Κορινθίους Επιστολής, που κήρυξε ότι πάσα γυνή προσευχομένη ακατακαλύπτω τη κεφαλή, καταισχύνει την κεφαλήν εαυτής. (Πρόσφατα διαπίστωσα την ευλαβή τήρηση αυτής της επιταγής σε ουκρανική ορθόδοξη εκκλησία: οι μόνες γυναίκες χωρίς μαντήλι ήταν οι τουρίστριες.) Ο πατριαρχικός συμβολισμός της πάσης φύσεως μαντήλας έχει να κάνει με την αρχέτυπη λειτουργία της γυναικείας κόμης ως μέσου προσέλκυσης του αντίθετου φύλου. Είτε στο ναό, είτε στην κοινωνία, η γυναίκα "δεν έπρεπε να προκαλεί".

Καλώς απομακρύνθηκαν οι γυναίκες από τέτοια σύμβολα - και βρίσκω θλιβερά τα όποια πισωγυρίσματα. Όσο όμως αυτονόητο είναι να μην ενθαρρύνεται, σε μια φιλοπρόοδη κοινωνία, η διάδοση αναχρονιστικών διακρίσεων στην καθημερινότητα, τόσο σημαντικός είναι ο σεβασμός στο δικαίωμα έκφρασης, επιλογής και -εν τέλει- συνύπαρξης. Χρειάστηκαν αιώνες και αγώνες για να μη θεωρείται κολάσιμο το τι έχεις μέσα στο κεφάλι σου: οι πράξεις είναι αυτές που μετράνε και όχι οι σκέψεις. Ας σταματήσουμε να κυνηγάμε το τι (και γιατί) φοράει ο καθένας ή μάλλον η καθεμιά γύρω από το κεφάλι της. Ας μην ξεχνάμε ότι οι σπασμωδικές απαγορεύσεις έχουν παρενέργειες: από τον Σάχη του Ιράν, που φούντωσε τον χομεϊνισμό απαγορεύοντας το τσαντόρ, έως διάφορες politically correct -δυτικές- πρωτοβουλίες ή αποφάσεις απαγόρευσης "θρησκευτικών συμβόλων", που μπορεί να ποινικοποιήσουν με την ίδια λογική και το σταυρουδάκι που θα φορέσει ένας χριστιανός στο λαιμό του.