Στα 45 μου, εκτός από το midlife crisis - για το οποίο θα μιλήσουμε μια άλλη φορά - βλέπω να μου συμβαίνει και κάτι ακόμη: Να μειώνεται η ψυχική μου απόσταση από την πολιτική.
Πάντα ήθελα να ενημερώνομαι, αυτό δεν έχει αλλάξει από τότε που επισκεπτόμουν το συνονόματο παππού, κατάκοιτο πια σε ένα μονό κρεβάτι κολλητά στον τοίχο. Ο τοίχος αυτός ήταν, εφηβικά θα έλεγες, γεμάτος με φωτογραφίες και άλλα αποκόμματα. Ανάμεσα στους απεικονιζόμενους ήταν ο Καραμανλής κι ο Μακάριος. Δεν μπορώ να θυμηθώ τις συζητήσεις, παρά μόνο τη γιαγιά (που είχε το δικό της κρεβάτι παραδίπλα αλλά συνήθως περιφερόταν) να μας λέει να σωπάσουμε, μη τυχόν και μας ακούσει η επαρχιακή γειτονιά (ή κανένας χωροφύλακας - δεκαετία του '70 ήταν) "να μιλάμε πολιτικά".
Έμεινα μακριά από νεολαίες και άλλες παρατάξεις, τόσο στα μαθητικά και φοιτητικά χρόνια όσο και αργότερα. Η οικογένεια δεν ήταν χρωματισμένη ούτε με πίεσε να κάνω οποιαδήποτε επιλογή. Οι γονείς μου είχαν διαφορετικές μεταξύ τους καταβολές, σημαδεμένες φυσικά από τον εμφυλιακό διχασμό, και απ' όσο έλεγαν για αρκετά χρόνια ψήφιζαν άλλο κόμμα ο καθένας. Τον Ιούνιο του 1985 "παίζει" να ήμασταν το μόνο διαμέρισμα της γειτονιάς (έστω ένα από τα λίγα) που δεν είχε βάλει κομματική αφίσα του Αντρέα ή του Μητσοτάκη στο μπαλκόνι.
Λόγω ηλικίας και συγκυρίας, βλέπω ουκ ολίγους κοντινούς μου ανθρώπους να "ασχολούνται με τα κοινά". Ο καθένας έχει τους λόγους του. Σε τελική ανάλυση, μπράβο τους, καλό είναι που υπάρχουν νορμάλ άνθρωποι που διαλέγουν να εκτεθούν - υπάρχει έτσι μια ελπίδα να κάνουν τη διαφορά απέναντι στους ανεπάγγελτους. Τους πειράζω, λέγοντας σε όλους τους "τι πας να κάνεις;", στην πραγματικότητα όμως τους θαυμάζω, γιατί έχουν το θάρρος να εκτίθενται.
Κάπως έτσι νιώθω να μειώνεται η απόστασή μου από την πολιτική. Δεν είναι μακριά ο καιρός που κάποιοι θα μου πουν να "κατέβω" σε εκλογές (σαν αυτούς που μου το είχαν προτείνει παλιότερα για επαγγελματικό σύλλογο). Αρκετές φορές αναρωτιέμαι αν έχω κι εγώ ανάλογο θάρρος όπως οι φίλοι που με τον Α ή Β τρόπο πολιτεύονται. Δεν το έψαξα ποτέ κι έχω αποφασίσει να αναβάλω το ψάξιμο για πολύ καιρό ακόμη. Θέλω να μείνω απέναντι.
Ξέρω πολύ καλά τα επιχειρήματα υπέρ του "να παίρνεις θέση" και κατά της "ιδιωτείας". Στη ζωή μας - επαγγελματική ή προσωπική - κάνουμε επιλογές που δεν μπορεί να είναι ουδέτερες. Στις εκλογές αποφασίζεις, συχνά το μη χείρον. Σε πολέμους και άλλες καταστάσεις ανάγκης, συνήθως δεν έχεις καν την πολυτέλεια της αποχής: εντάσσεσαι σε στρατόπεδο (κυριολεκτικό ή, συνηθέστερα, μεταφορικό).
Με κουράζει όμως και με απωθεί το μαντρί, το κάθε μαντρί. Είναι απογοητευτική αυτή η σχέση αλληλεξάρτησης ψηφοφόρου και παρατάξεων. Ίσως να απογοητεύομαι γιατί η αγωγή του πολίτη, όσο τουλάχιστον τη θυμάμαι, δεν μιλούσε για lobbying, δηλαδή για ομάδες πίεσης που επιδιώκουν την προώθηση των συμφερόντων τους. Ή ίσως να μιλούσε και να μην πρόσεχα στο αντίστοιχο μάθημα. Μπορεί τελικά να είμαι πολύ μονήρης ή και πολύ επηρεασμένος από την αρνητική χροιά του όρου συμφεροντολόγος.
Ανεξαρτήτως κοινωνικότητας, στην ψήφο μας, όπως και στα όνειρά μας, είμαστε μόνοι μας. Νομίζω ότι αυτό παραμένει για μένα το καθοριστικό: η ατομικότητα της επιλογής. (Πέρα από οτιδήποτε άλλο, ο φιλελευθερισμός - από τον οποίο "πάσχω" - είναι τρόπος σκέψης κι όχι αυστηρά πολιτικό ρεύμα. Ίσως φταίει που είμαι και μοναχοπαίδι.)
Και μια ακόμη σκέψη, που ήταν και η αφορμή για να γράψω αυτό το κείμενο. Η ζωή είναι πολλά άλλα πράγματα πέρα από την πολιτική. Ας το θυμόμαστε αυτό όταν μπαίνουμε στο τριπάκι να αναρωτιόμαστε, αν ο Τάδε είναι μνημονιακός ή μη, συριζαίος, χρυσαυγίτης ή (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) νεοφιλελέ. Με λίγη εξάσκηση, επίσης, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε τη χειραγώγηση, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτικής επικοινωνίας. Το Πάσχα (καλή ώρα μεθαύριο), στη διάρκεια του οποίου όλοι προσδοκούμε να ανασάνουμε και να απολαύσουμε, δεν μπορώ να το αφήσω να χρωματιστεί από τις σκοπιμότητες όσων θα δώσουν την πολιτική τους μάχη τον επόμενο μήνα. Δουλειά τους όλων αυτών είναι να δημιουργούν και να εκμεταλλεύονται εντυπώσεις - και αν είναι με όρους διπόλων (π.χ. αριστερά-δεξιά) αυτές γίνονται δυνατότερες. Είναι κάτι παραπάνω από εμφανής αυτές τις μέρες η αντεπίθεση της δεξιάς, ως πολυκατοικίας μάλιστα (διότι τι να το κάνει η ΝΔ το 20-κάτι τοις εκατό;). Οι αφίσες του Σύριζα για τους τουρκόφωνους θρακιώτες υπήρχαν από το Μάρτιο, χτες όμως - Μεγάλη Πέμπτη - επέλεξαν ορισμένοι να τις κάνουν θέμα. Βάλε και λίγο Νίκο Δήμου, που οι απόψεις του δεν είναι καινούργιες αλλά υποστηρίζει το Ποτάμι που έχει ρεύμα - και έτοιμο το πακέτο: τώρα που βγαίνετε στις εθνικές οδούς για να γιορτάσετε το Πάσχα των Ελλήνων, θυμηθείτε ποια παράταξη τους εκφράζει γνήσια.
Αναμενόμενη αυτή η ρελάνς. Να μην ξεχνάμε ότι είχε προηγηθεί η υπόθεση Μπαλτάκου, με την υπερπροβολή της οποίας επιδιώχθηκε να αναζωπυρωθούν τα αντίθετα αντανακλαστικά - αυτά για την κακή δεξιά, που όχι απλώς συνομιλεί με την ακροδεξιά (λες και φανταζόμασταν το αντίθετο) αλλά στο βάθος της, στην ψυχή της είναι ταυτισμένη με τον αυταρχισμό, τον καπιταλισμό και όλα τα αρνητικά που κάποτε έδιναν - διά της αντιθέσεως - πλειοψηφία στο σχήμα "Πασόκ και λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις", που τώρα πάει να αναγεννηθεί με το Σύριζα στον κυρίαρχο ρόλο.
Δεν γεννηθήκαμε χτες. Δεν θα μας χαλάσετε το Πάσχα, λατρεμένες πολιτικές παρατάξεις. Είμαστε απέναντι.
Καλή Ανάσταση.
Πάντα ήθελα να ενημερώνομαι, αυτό δεν έχει αλλάξει από τότε που επισκεπτόμουν το συνονόματο παππού, κατάκοιτο πια σε ένα μονό κρεβάτι κολλητά στον τοίχο. Ο τοίχος αυτός ήταν, εφηβικά θα έλεγες, γεμάτος με φωτογραφίες και άλλα αποκόμματα. Ανάμεσα στους απεικονιζόμενους ήταν ο Καραμανλής κι ο Μακάριος. Δεν μπορώ να θυμηθώ τις συζητήσεις, παρά μόνο τη γιαγιά (που είχε το δικό της κρεβάτι παραδίπλα αλλά συνήθως περιφερόταν) να μας λέει να σωπάσουμε, μη τυχόν και μας ακούσει η επαρχιακή γειτονιά (ή κανένας χωροφύλακας - δεκαετία του '70 ήταν) "να μιλάμε πολιτικά".
Έμεινα μακριά από νεολαίες και άλλες παρατάξεις, τόσο στα μαθητικά και φοιτητικά χρόνια όσο και αργότερα. Η οικογένεια δεν ήταν χρωματισμένη ούτε με πίεσε να κάνω οποιαδήποτε επιλογή. Οι γονείς μου είχαν διαφορετικές μεταξύ τους καταβολές, σημαδεμένες φυσικά από τον εμφυλιακό διχασμό, και απ' όσο έλεγαν για αρκετά χρόνια ψήφιζαν άλλο κόμμα ο καθένας. Τον Ιούνιο του 1985 "παίζει" να ήμασταν το μόνο διαμέρισμα της γειτονιάς (έστω ένα από τα λίγα) που δεν είχε βάλει κομματική αφίσα του Αντρέα ή του Μητσοτάκη στο μπαλκόνι.
Λόγω ηλικίας και συγκυρίας, βλέπω ουκ ολίγους κοντινούς μου ανθρώπους να "ασχολούνται με τα κοινά". Ο καθένας έχει τους λόγους του. Σε τελική ανάλυση, μπράβο τους, καλό είναι που υπάρχουν νορμάλ άνθρωποι που διαλέγουν να εκτεθούν - υπάρχει έτσι μια ελπίδα να κάνουν τη διαφορά απέναντι στους ανεπάγγελτους. Τους πειράζω, λέγοντας σε όλους τους "τι πας να κάνεις;", στην πραγματικότητα όμως τους θαυμάζω, γιατί έχουν το θάρρος να εκτίθενται.
Κάπως έτσι νιώθω να μειώνεται η απόστασή μου από την πολιτική. Δεν είναι μακριά ο καιρός που κάποιοι θα μου πουν να "κατέβω" σε εκλογές (σαν αυτούς που μου το είχαν προτείνει παλιότερα για επαγγελματικό σύλλογο). Αρκετές φορές αναρωτιέμαι αν έχω κι εγώ ανάλογο θάρρος όπως οι φίλοι που με τον Α ή Β τρόπο πολιτεύονται. Δεν το έψαξα ποτέ κι έχω αποφασίσει να αναβάλω το ψάξιμο για πολύ καιρό ακόμη. Θέλω να μείνω απέναντι.
Ξέρω πολύ καλά τα επιχειρήματα υπέρ του "να παίρνεις θέση" και κατά της "ιδιωτείας". Στη ζωή μας - επαγγελματική ή προσωπική - κάνουμε επιλογές που δεν μπορεί να είναι ουδέτερες. Στις εκλογές αποφασίζεις, συχνά το μη χείρον. Σε πολέμους και άλλες καταστάσεις ανάγκης, συνήθως δεν έχεις καν την πολυτέλεια της αποχής: εντάσσεσαι σε στρατόπεδο (κυριολεκτικό ή, συνηθέστερα, μεταφορικό).
Με κουράζει όμως και με απωθεί το μαντρί, το κάθε μαντρί. Είναι απογοητευτική αυτή η σχέση αλληλεξάρτησης ψηφοφόρου και παρατάξεων. Ίσως να απογοητεύομαι γιατί η αγωγή του πολίτη, όσο τουλάχιστον τη θυμάμαι, δεν μιλούσε για lobbying, δηλαδή για ομάδες πίεσης που επιδιώκουν την προώθηση των συμφερόντων τους. Ή ίσως να μιλούσε και να μην πρόσεχα στο αντίστοιχο μάθημα. Μπορεί τελικά να είμαι πολύ μονήρης ή και πολύ επηρεασμένος από την αρνητική χροιά του όρου συμφεροντολόγος.
Ανεξαρτήτως κοινωνικότητας, στην ψήφο μας, όπως και στα όνειρά μας, είμαστε μόνοι μας. Νομίζω ότι αυτό παραμένει για μένα το καθοριστικό: η ατομικότητα της επιλογής. (Πέρα από οτιδήποτε άλλο, ο φιλελευθερισμός - από τον οποίο "πάσχω" - είναι τρόπος σκέψης κι όχι αυστηρά πολιτικό ρεύμα. Ίσως φταίει που είμαι και μοναχοπαίδι.)
Και μια ακόμη σκέψη, που ήταν και η αφορμή για να γράψω αυτό το κείμενο. Η ζωή είναι πολλά άλλα πράγματα πέρα από την πολιτική. Ας το θυμόμαστε αυτό όταν μπαίνουμε στο τριπάκι να αναρωτιόμαστε, αν ο Τάδε είναι μνημονιακός ή μη, συριζαίος, χρυσαυγίτης ή (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) νεοφιλελέ. Με λίγη εξάσκηση, επίσης, θα μπορέσουμε να διακρίνουμε τη χειραγώγηση, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτικής επικοινωνίας. Το Πάσχα (καλή ώρα μεθαύριο), στη διάρκεια του οποίου όλοι προσδοκούμε να ανασάνουμε και να απολαύσουμε, δεν μπορώ να το αφήσω να χρωματιστεί από τις σκοπιμότητες όσων θα δώσουν την πολιτική τους μάχη τον επόμενο μήνα. Δουλειά τους όλων αυτών είναι να δημιουργούν και να εκμεταλλεύονται εντυπώσεις - και αν είναι με όρους διπόλων (π.χ. αριστερά-δεξιά) αυτές γίνονται δυνατότερες. Είναι κάτι παραπάνω από εμφανής αυτές τις μέρες η αντεπίθεση της δεξιάς, ως πολυκατοικίας μάλιστα (διότι τι να το κάνει η ΝΔ το 20-κάτι τοις εκατό;). Οι αφίσες του Σύριζα για τους τουρκόφωνους θρακιώτες υπήρχαν από το Μάρτιο, χτες όμως - Μεγάλη Πέμπτη - επέλεξαν ορισμένοι να τις κάνουν θέμα. Βάλε και λίγο Νίκο Δήμου, που οι απόψεις του δεν είναι καινούργιες αλλά υποστηρίζει το Ποτάμι που έχει ρεύμα - και έτοιμο το πακέτο: τώρα που βγαίνετε στις εθνικές οδούς για να γιορτάσετε το Πάσχα των Ελλήνων, θυμηθείτε ποια παράταξη τους εκφράζει γνήσια.
Αναμενόμενη αυτή η ρελάνς. Να μην ξεχνάμε ότι είχε προηγηθεί η υπόθεση Μπαλτάκου, με την υπερπροβολή της οποίας επιδιώχθηκε να αναζωπυρωθούν τα αντίθετα αντανακλαστικά - αυτά για την κακή δεξιά, που όχι απλώς συνομιλεί με την ακροδεξιά (λες και φανταζόμασταν το αντίθετο) αλλά στο βάθος της, στην ψυχή της είναι ταυτισμένη με τον αυταρχισμό, τον καπιταλισμό και όλα τα αρνητικά που κάποτε έδιναν - διά της αντιθέσεως - πλειοψηφία στο σχήμα "Πασόκ και λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις", που τώρα πάει να αναγεννηθεί με το Σύριζα στον κυρίαρχο ρόλο.
Δεν γεννηθήκαμε χτες. Δεν θα μας χαλάσετε το Πάσχα, λατρεμένες πολιτικές παρατάξεις. Είμαστε απέναντι.
Καλή Ανάσταση.
