Πρόγραμμα και θεσμοί

Θα ήθελα πολύ να πιστέψω ότι η νέα κυβέρνηση έχει την πρόθεση να επεξεργαστεί και να εφαρμόσει ένα "τετραετές νέο ελληνικό πρόγραμμα". Σίγουρα κάποιοι στους κόλπους της (όπως και πολύς απλός κόσμος) βλέπουν την ανάγκη για [επανα]προσδιορισμό εθνικών στόχων. Στην ιδανική περίπτωση αυτό θα γινόταν με εθνικό διάλογο σε κάποιο βάθος χρόνου. Στην απλουστευμένη, η κυβέρνηση θα συνέτασσε ένα σχέδιο κατευθύνσεων και θα προκήρυσσε δημοψήφισμα (ή πρόωρες εκλογές) για την υιοθέτησή του. Πιο κοντά στην πεπατημένη θα ήταν η κοινοβουλευτική διαδικασία. Με όσα ακούμε τελευταία, όμως, δεν αποκλείεται να παρακαμφθεί και αυτή.

Παρακολουθώντας τις μετεκλογικές δηλώσεις και πράξεις, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η κυβέρνηση ήθελε να αποφασίσει αυτό το 4ετές ΝΕΠ (τα αρχικά είναι φαντάζομαι επίτηδες ίδια με τη σοβιετική νόβαγια εκονομιτσέσκαγια πολίτικα) στο επόμενο 4μηνο, και γι' αυτό ζητούσε την ανάσα (breathing space) ο Βαρουφάκης με τη μορφή της χρηματοδοτικής γέφυρας. Δυσκολεύομαι όμως να προβλέψω ότι θα δούμε πρόγραμμα σύντομα, διότι:

(1) Η ανάσα είναι λαχανιασμένη. Η χρηματοδοτική γέφυρα θα έρθει όταν οι θεσμοί (πρώην τρόικα) ικανοποιηθούν για την επιτυχή εφαρμογή υπεσχημένων μεταρρυθμίσεων. Μέχρι τότε το κράτος θα ψάχνει για λεφτά, απεγνωσμένα. Ο δανεισμός από τις αγορές σε αυτό το κλίμα (αβεβαιότητας) είναι ακριβός. Ο εσωτερικός δανεισμός είναι δυστυχώς πιθανότερος. Αλλιώς το δημόσιο πάει σε καθυστερήσεις πληρωμής των υποχρεώσεών του, με απρόβλεπτες συνέπειες - στην καλύτερη περίπτωση, την ακόμη μεγαλύτερη επιδείνωση της εμπιστοσύνης φορολογουμένων και επενδυτών, εμπιστοσύνης των πολιτών εν τέλει. Όσο η χρηματοδότηση θα είναι στην κόψη του ξυραφιού, ο κρατικός μηχανισμός δεν θα πάρει μπρος.

(2) Ακόμη κι αν δεν υπήρχαν τα θέματα χρηματοδότησης, οι διαφαινόμενοι ρυθμοί είναι εξαιρετικά αργοί. Χαρακτηριστικό είναι ότι, παρόλο που η συγχώνευση των υπουργείων αποφασίστηκε με προεδρικό διάταγμα και γνωμοδότηση του ΣτΕ μια μέρα μετά την ορκωμοσία Τσίπρα, έως τώρα σε πολλούς τομείς δεν μπορεί να ξεκινήσει δουλειά. Χαρακτηριστικά:
- Υπάρχουν αναπληρωτές υπουργοί (Σπίρτζης-Υποδομών, Χριστοδουλοπούλου-Μετανάστευσης, Φωτάκης-Έρευνας) που δεν έχουν καν ορκιστεί, διότι είναι υπεράριθμοι βάσει του ΠΔ 63/2005!
- Σε άλλο υπουργείο - το ενοποιημένο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης - δεν έχει ακόμη καθοριστεί ποιος κάνει τι (δείτε σχετική ερώτηση αλλά και ανακοίνωση του ίδιου του υπουργείου - στην τελευταία γίνεται λόγος για πιθανή καθυστέρηση μέχρι δύο μήνες, χαλαρά!).
- Εννοείται ότι και τα πιο κάτω επίπεδα (γενικοί γραμματείς κ.λπ.) δεν μπορούν να στελεχωθούν όσο οι υπουργοί είναι αδρανείς. Μπορεί λοιπόν η καθυστέρηση εκεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη και από τις πρώτες μέρες του ΓΑΠ, που είχε εισαγάγει τη χρονοβόρα "ανοικτή διαδικασία".

(3) Εντός του βασικού κυβερνητικού εταίρου, οι διαφορές κουλτούρας δεν καθιστούν εύκολο τον καθορισμό προγράμματος "παραγωγικής ανασυγκρότησης" - δεν μιλάμε για πολιτικά κείμενα τύπου Eurogroup ή Θεσσαλονίκης, αλλά για ουσιώδη επιλογή κατευθύνσεων. Αφήνω απ' έξω την ανάγκη συμφωνίας με ΑνΕλ ή και ευρύτερες πολιτικές δυνάμεις - και αμέσως παρακάτω θα δείτε το γιατί.

(4) Ο πειρασμός για αυτοδύναμο Σύριζα θα είναι μεγάλος. Τα συλλαλητήρια και οι έως τώρα χειρισμοί έχουν δώσει θετικό αποτέλεσμα στις δημοσκοπήσεις. Είναι λοιπόν πιθανό να πάμε σε πρόωρες εκλογές χωρίς νέο πρόγραμμα.

(5) Στο 4μηνο που ακολουθεί, μεσολαβούν οι εκλογές στη Βρετανία. Η μελλοντική μορφή της συμμετοχής της χώρας αυτής στην Ε.Ε. αποτελεί κεντρικό προεκλογικό θέμα. Η Ένωση συνηθίζει να αποφασίζει βήμα-βήμα ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις κάθε χώρας. Η παράταση του πρώην μνημονίου βολεύει όλους. Ο Τσίπρας σίγουρα ποντάρει σε οτιδήποτε μπορεί να κλονίσει τους σημερινούς αρνητικούς συσχετισμούς - είτε λέγεται UKIP (ανερχόμενοι βρετανοί ευρωσκεπτικιστές), είτε Podemos (που μπορεί να συμμετάσχουν σε ισπανική κυβέρνηση εντός του 2015), είτε Γαλλία (που ψάχνει τρόπους να ξαναγίνει αντι-Γερμανία, έστω προς το παρόν με τον τρόπο του Ολάντ - που δεν τον αποκαλούμε πια Ολαντρεού). [Σημείωση 2/3/2015: Το πόσο αποτελεσματικό είναι να κατηγορείς συλλήβδην "Ισπανία και Πορτογαλία" - κι όχι προσωπικά το Ραχόι, όπως άκομψα έγινε την Τσικνοπέμπτη - αναιρώντας τη ρητορική περί συμμαχιών του νότου, θα φανεί.] Η δε Ρωσία μπορεί να μας δουλεύει ως συνήθως - λέγοντας ότι θα μπορούσε να δώσει οικονομική βοήθεια σε ρούβλια! - ωστόσο η αστάθεια στις σχέσεις Πούτιν-Δύσης μπορεί πάντα να χρησιμοποιείται τουλάχιστον ως φόβητρο. Αντί λοιπόν για ομαλό 4ετές πρόγραμμα δεν αποκλείεται να ζήσουμε μια σειρά καθυστερήσεων όπως έχει γίνει μέχρι τώρα, συντηρώντας διαρκώς με δανεικά την κατάσταση.

Μάλιστα, στους τρεις θεσμούς (Ε.Ε., ΕΚΤ και ΔΝΤ) λέγεται ότι μπορεί να προστεθεί και τέταρτος, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), από την οποία ήδη επί των τελευταίων ημερών Σαμαρά είχε ζητηθεί στήριξη.

Τι κι αν η EBRD είχε συσταθεί για τις πρώην κομμουνιστικές χώρες; Κατά την κρίση χάσαμε αρκετό από το βιοτικό μας επίπεδο, ακόμη κι αν είναι συζητήσιμο το αν μπορούμε να μιλάμε για τριτοκοσμικού τύπου ανθρωπιστική κρίση. Ας ελπίσουμε ότι έστω με τον τέταρτο θεσμό θα πιάσουμε τον πάτο και δεν θα χρειαστεί να προσφύγουμε στον πέμπτο και φαρμακερό, που είναι η Διεθνής Τράπεζα (World Bank). Ήδη δίπλα μας υπάρχουν χώρες που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της, π.χ. η Βουλγαρία, βαλκανική χώρα της Ε.Ε. που έχασε περίπου 2 εκατομμύρια κατοίκους τα τελευταία 25 χρόνια λόγω μετανάστευσης και χαμηλής γεννητικότητας. Έχουμε και εδώ ανάλογες τάσεις. Ακόμη κι αν συντάξουμε πρόγραμμα, τα πράγματα κάθε άλλο παρά εύκολα θα είναι.