11 Ιουλ 2017

Μεταξύ των "δύο Δαλματιών"

Ποτέ δεν κατάλαβα ποια ακριβώς ήταν η δίδυμη νήσος στο "Βασίλειο των Δύο Σικελιών". Κατέληξα να θεωρώ την έκφραση αντίστοιχης ανακρίβειας με τα δίδυμα αυγουστιάτικα φεγγάρια. Μέχρι πέρυσι όμως αυτά. Εδώ στην Κροατία έμαθα ότι η Δαλματία, όχι μόνο είναι μικρότερη από αυτό που νόμιζα -μια και η περιοχή της Ριέκα και των μεγάλων νησιών χαρακτηρίζεται ως Κβάρνερ- αλλά επιπλέον είναι και διπλή! Τα δύο μέρη της δεν επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους: παρεμβάλλονται λίγα χιλιόμετρα εδάφους που ανήκουν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Δύο Δαλματίες λοιπόν, στα βόρεια αυτή του Σπλιτ και στα νότια αυτή του Ντούμπροβνικ, που είχαν για πολλούς αιώνες χωριστές ιστορικές πορείες. Η πρώτη ήταν μέρος της ενετικής υπερδύναμης, ενώ η δεύτερη ως Πολιτεία της Ραγούζας αποτελούσε ανταγωνιστή της στην Αδριατική. Ως φόρου υποτελής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατόρθωσε να κρατήσει την αυτονομία της, μέχρι τη σαρωτική εποχή του Ναπολέοντα.

Το σταθερό σημείο διαχωρισμού των δύο καθολικών κρατών ήταν το θαλάσσιο στενό ανάμεσα στη νήσο Κόρτσουλα -τη βόρεια Κέρκυρα, παλιά ελληνική αποικία με το όνομα Κόρκυρα Μέλαινα- και τη χερσόνησο του Σαμπιοντσέλλο, γνωστή σήμερα ως Πέλιεσατς (με αξιόλογη οινοπαραγωγή). Τα μεγάλα νησιά τα είχε η Βενετία, τα μικρότερα μαζί με τη χερσόνησο τα ήλεγχε η καστροπολιτεία. Αυτά έμειναν λίγο-πολύ απαραβίαστα: η Ραγούζα είχε οργανώσει μια γραμμή άμυνας στη ρίζα της χερσονήσου, έτσι ώστε ακόμη κι αν την έχανε είχε σοβαρές ελπίδες να περιορίσει τους Ενετούς στο τείχος του Στον.

Τα υπόλοιπα χερσαία σύνορα όμως ήταν δυνάμει ευάλωτα. Όταν λοιπόν βρήκε η Πολιτεία τα σκούρα, στο πλαίσιο των συνθηκών Κάρλοβιτς και Πασάροβιτς έβαλε τους Οθωμανούς σε ρόλο μαξιλαριού ασφαλείας. Για πρώτη φορά, παρά την ιστορική αδυναμία τους να κρατήσουν οποιοδήποτε παραθαλάσσιο σημείο της μετέπειτα Γιουγκοσλαβίας, οι Τούρκοι πήραν δυο λωρίδες γης, τη μία βόρεια της Ραγούζας και την άλλη νότια, ώστε να μην υπάρχει καμία επαφή στο έδαφος με τους Βενετσιάνους.

Τις δύο αυτές λωρίδες τις κληρονόμησαν εκατοντάδες χρόνια μετά οι Αυστριακοί και, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι Γιουγκοσλάβοι μαζί με τα υπόλοιπα εδάφη που τους δόθηκαν. Ωστόσο, η μετέπειτα χάραξη των εσωτερικών συνόρων της ομοσπονδίας του Τίτο δεν ακολούθησε την ίδια λογική και στα δύο σημεία. Ενώ το νότιο δόθηκε στο Μαυροβούνιο, κρατώντας το όνομα Χέρτσεκ Νόβι (κάτι σαν Νέα Ερζεγοβίνη), το βόρειο το κράτησε η Βοσνία, διατηρώντας έτσι αυτή τη μοναδική έξοδο στη θάλασσα.

Μετά τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους που ζήσαμε (1991-2000), τα σύνορα των ομόσπονδων κρατών αποτέλεσαν και όρια των νέων ανεξάρτητων οντοτήτων. Η Κροατία βρέθηκε χωρίς εδαφική συνέχεια, καθώς οι "δυο Δαλματίες" χωρίζονται από την πρώην οθωμανική έκταση της πόλης Νέουμ. Η δε μεταξύ τους επικοινωνία αναγκαστικά γίνεται με διπλή διάσχιση συνόρων, παρά τη "συμφωνία του Νέουμ" που υπέγραψαν αλλά ποτέ δεν εφάρμοσαν η Κροατία με τη Βοσνία (η οποία προέβλεπε ελεύθερη διακίνηση για τους Κροάτες).

Το Νέουμ είναι μια κωμόπολη με πλειοψηφία κροατικού πληθυσμού. Δεν έχει αναπτυχθεί ως λιμάνι, μια και η Βοσνία συνέχισε να εξυπηρετείται από το κοντινό κροατικό Πλότσε. Η κυβέρνηση του Σαράγεβο θέλει να κρατήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο αξιοποίησης αυτής της εξόδου στη θάλασσα. Ενδιαφέρουσα -και ενδεικτική των ισορροπιών- ήταν η αντιπαράθεση, πριν από τρία χρόνια, κεντρικής και τοπικής εξουσίας στον ενδεχόμενο ελλιμενισμό δύο τουρκικών πολεμικών πλοίων. Η κροατική τοπική αυτοδιοίκηση του Νέουμ επικαλέστηκε περιβαλλοντικούς και τουριστικούς λόγους για να εκφράσει την αντίθεσή της, προκαλώντας την οργή του τότε πρωθυπουργού Ερντογάν.

Η Κροατία προσπαθεί να "αποκαταστήσει την εδαφική συνέχεια της ΕΕ" σχεδιάζοντας μια γέφυρα παραπλήσια του Ρίου-Αντιρρίου, που μάλιστα πρωτοπαρουσιάστηκε ως ιδέα τον καιρό που ξεκίνησε η κατασκευή της ελληνικής καλωδιωτής γέφυρας (1997). Μετά από παλινωδίες, πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι η ΕΕ θα χρηματοδοτήσει κατά 85% το μεγάλο αυτό έργο, ο σχεδιασμός του οποίου στο μεταξύ προσαρμόστηκε ώστε να αφήνει ελεύθερο ύψος 55 μέτρων, για την περίπτωση που η Βοσνία -κάποια στιγμή εντός του 21ου αιώνα ή αργότερα- αποφασίσει να αποκτήσει το δικό της σοβαρό λιμάνι.

Η κατάσταση δεν αποκλείεται να περιπλακεί αν η Βοσνιακή πλευρά αποφασίσει να διεκδικήσει χωρικά ύδατα ανάλογα με αυτά που ορίστηκαν σε πρόσφατη διαιτησία υπέρ της Σλοβενίας, σε άλλη συνοριακή διαμάχη που κρατάει χρόνια (και έχει τις δικές της ιστορικές ρίζες, που ίσως συζητήσουμε μια άλλη φορά). Το πόρισμα -που έως τώρα δεν έχει αναγνωριστεί από την Κροατία- προβλέπει θαλάσσιο διάδρομο ώστε οι Σλοβένοι να επικοινωνούν απευθείας με τα διεθνή ύδατα. Τα μικροσυμβάντα στον κόλπο του Πίραν που ακολούθησαν την ανακοίνωση από τη Χάγη προς το παρόν δεν εμπνέουν ανησυχία για ενδεχόμενη ναυμαχία, ενώ και μεταξύ Κροατίας-Βοσνίας γίνονται προσπάθειες συναινετικής αντιμετώπισης των θεμάτων -συμπεριλαμβανομένης και κοινής συνεδρίασης υπουργικών συμβουλίων. Έχοντας, πάντως, ζήσει στο Αιγαίο των 6, 10 ή 12 μιλίων -διαμάχη δεκαετιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας- μάλλον έχουμε διδαχθεί να μη θεωρούμε light οποιαδήποτε τέτοια αντιδικία, ειδικά αν σκεφτούμε τις συμμαχίες ή αντίστοιχα αντιπαλότητες που μπορεί να προκύψουν με σύμβολο τις ομοιότητες ή διαφορές των κυρίαρχων θρησκευμάτων, στα ουδέποτε βαρετά Βαλκάνια.

(Το "μακέτο" από την ιστοσελίδα "Νταλμάτσια Ντάνας" - "Η Δαλματία Σήμερα")


1 σχόλιο:

Patrice είπε...

Καλησπέρα σε σας
Είμαστε ένας μεγάλος οργανισμός που εξειδικεύεται στον τομέα της χρηματοδότησης και των επενδύσεων προκειμένου να βοηθήσει τους ανθρώπους ή τις προβληματικές επιχειρήσεις. Μπορούμε να σας βοηθήσουμε ό, τι κι αν αντιμετωπίσετε. Μπορούμε να σας χορηγήσουμε δάνειο από 5000 € έως 5000.000 €. Εάν βρίσκεστε σε μια τέτοια κατάσταση, επικοινωνήστε μαζί μας μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: patricefradet22@gmail.com
σας ευχαριστώ