Φυσάει από Βόρεια

Το Βόρεια Μακεδονία είναι καλό. Το erga omnes (στην παρούσα σημασία: η χρήση του ίδιου ονόματος έναντι κάθε τρίτου) είναι καλό. Το Βόρεια Μακεδονία, όμως, δεν είναι erga omnes.

Με τον παραπάνω τρόπο μπορώ να συνοψίσω την συμφωνία όπως την αντιλαμβάνομαι. Θα εξηγήσω σε λίγη περισσότερη έκταση τι εννοώ.

1. Το Βόρεια Μακεδονία είναι καλό. Η όποια λύση θα είχε γεωγραφικό προσδιορισμό. Οι γείτονες δεν θα δέχονταν ποτέ λύση χωρίς "Μακεδονία", εμείς δεν θα δεχόμασταν ποτέ την σκέτη "Μακεδονία". Το Βόρεια είναι γεωγραφικά επαρκές. Η ελληνική Μακεδονία δεν αλλάζει όνομα, δεν γίνεται Νότια ούτε κάτι άλλο που να ανοίγει φαντασιακές ορέξεις. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι το Βόρεια είναι αλυτρωτικό διότι υπονοεί ότι υπάρχει μια νότια σε άλλα χέρια, αλλά αντίστροφα θα μπορούσε να ευδοκιμήσει κι ο αντίστροφος αλυτρωτισμός κατά το παράδειγμα της Βορείου Ηπείρου. Η δέσμευση των κρατών ότι δεν έχουν εδαφικές διεκδικήσεις είναι ισχυρότερη από κάθε ονείρωξη.

2. Το erga omnes το ζητούσαμε ώστε να αποφευχθούν λύσεις-ημίμετρα ή η παράταση της σημερινής κατάστασης, που ο περισσότερος κόσμος λέει τη χώρα "Μακεδονία" και κάποιοι correct επιμένουν στο "πΓΔΜ" (ιδίως όταν δεν θέλουν να μας στενοχωρήσουν).

3. Η συμφωνία δεν επιτυγχάνει ουσιαστικά το erga omnes, διότι στο τραπέζι (και στο κείμενό της) μπήκαν οι παράμετροι της εθνικότητας και της γλώσσας. Η λύση είναι "μπασταρδεμένη". Καθαρή λύση θα ήταν να μιλάμε για Βορειομακεδόνες υπηκόους και βορειομακεδονική γλώσσα. Δυστυχώς στη γλώσσα τα δώσαμε όλα στους γείτονες και στην εθνικότητα διαλέξαμε μια δύσχρηστη διπλή ονομασία που θα καταλήξει να απλοποιηθεί υπέρ του γείτονα.

Είναι λυπηρό που η συμφωνία υιοθετεί πλήρως ένα σκοπιανό επιχείρημα. Και ακόμη πιο λυπηρό που η φιλοκυβερνητική προπαγάνδα το χρησιμοποίησε για να "αποδείξει" ότι για το πρόβλημα φταίει μόνο η ελληνική Δεξιά. Αναφέρομαι στο συνέδριο του ΟΗΕ που έγινε το 1977 στην Αθήνα. Αντικείμενο του συνεδρίου ήταν η μεταγλώττιση χαρακτήρων άλλων αλφαβήτων στο λατινικό. Σε αυτά συμπεριλαμβανόταν και το "μακεδονικό κυριλλικό", μεταξύ των τότε γιουγκοσλαβικών επισήμων. Στην συμφωνία γράφεται ότι αυτό αποτελεί "αναγνώριση της μακεδονικής γλώσσας" από πλευράς της Ελλάδας.

Η επίρριψη ευθυνών στην ελληνική Δεξιά -από τα 50s έως τα 90s- είναι μια έντεχνη προσπάθεια να μετριαστούν οι εντυπώσεις από την ιστορική στάση της ελληνικής Αριστεράς στο θέμα της "μακεδονικής εθνότητας". Ο βασικός -και τότε μόνος μαζικός- φορέας της Αριστεράς, το ΚΚΕ, υιοθέτησε επανειλημμένα πανσλαβιστικές θέσεις, με αποκορύφωμα τη στάση του στον εμφύλιο, στον οποίο συμμετείχαν Σλαβομακεδόνες που υποστήριξαν την απόσχιση της ελληνικής Μακεδονίας.

Αυτά πρέπει να ξεπεραστούν και ο τρόπος δεν είναι η επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας. Πρέπει να ξεπεραστεί και η εκδικητική στάση που έδειξε διαχρονικά το ελληνικό κράτος απέναντι στη συγκεκριμένη μερίδα των χαμένων του εμφυλίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και στο αποκορύφωμα της "εθνικής (μας) συμφιλίωσης", το κεντροαριστερό Πασόκ έβαλε εμπόδια στους Σλαβομακεδόνες που ζήτησαν επαναπατρισμό, διακρίνοντάς τους δυσμενώς σε σχέση με άλλους πολιτικούς πρόσφυγες.

Η Ελλάδα έπρεπε να επιμείνει στην καθολική εφαρμογή της ονομασίας με γεωγραφικό προορισμό - τόσο για τη γλώσσα όσο και για την εθνικότητα. Μπορεί να προσπάθησαν οι διαπραγματευτές μας αλλά κρίνοντας από το αποτέλεσμα δεν το πέτυχαν. Για την γλώσσα ειδικά, δεν είναι σαφές αν μπήκε στη συζήτηση ο όρος που χρησιμοποιούμε στα σωστά ελληνικά: σλαβομακεδονική γλώσσα (μακεδονοσλαυική σε παλιότερες απογραφές). Τα Σκόπια δεν μπορούν να επικαλεστούν εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα εδώ. Οι Αλβανοί της χώρας τους θα αντιδρούσαν σε ονομασία "Σλαβομακεδονία" αλλά για τη γλώσσα της πλειοψηφούσας ομάδας δεν θα τους έπεφτε λόγος. (Θεωρητικά, διότι όπως έχουν έρθει τα πράγματα, τους πέφτει λόγος για τα πάντα.)

Κατανοώ ότι η συμφωνία μπορεί να μην υιοθετηθεί καν από τους γείτονες και ότι εμείς θέλαμε να δείξουμε καλή διαγωγή εν όψει "εξόδου από τα μνημόνια". Παρατηρώ επίσης την άκρως καιροσκοπική στάση του ελάσσονος κυβερνητικού εταίρου, που ποντάρει στο ότι δεν θα απαιτηθεί η δική του κοινοβουλευτική ψήφος - είτε διότι τα Σκόπια θα απορρίψουν, είτε διότι άλλοι στην ελληνική βουλή θα υπερψηφίσουν. Κοιτώντας όμως πέρα από τις συγκυρίες αυτό που μένει είναι η συμφωνία. Το ότι περιλαμβάνει δεσμεύσεις για απαραβίαστα σύνορα, αναγνώριση της ελληνικής μακεδονικής ταυτότητας και απομάκρυνση του ήλιου της Βεργίνας από τα (λίγα πλέον) σημεία όπου ακόμη διατηρείται, είναι θετικό στοιχείο. Το ότι εξοργίζει τους εθνικιστές στις δύο μεριές των συνόρων είναι επίσης θετικό, αλλά δεν αρκεί.

Η γλώσσα δεν είναι λεπτομέρεια. Συχνά είναι το καθοριστικότερο συστατικό ενός έθνους. Οι διεκδικήσεις γύρω από τις γλωσσικές μειονότητες είναι το απομεινάρι παλιών διενέξεων που καθόρισαν την Ευρώπη, ξεκινώντας από τα Βαλκάνια. Προφανώς και δεν παρασυρόμαστε από φαντάσματα: οι ομιλούντες την σλαβομακεδονική στην Ελλάδα ίσως να είναι μερικές δεκάδες χιλιάδες, σκορπισμένοι σε χωριά και σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν απειλή για την εθνική κυριαρχία. Ούτε έχει νόημα να ισχυριζόμαστε ότι τα σλαβομακεδονικά δεν αποτελούν γλώσσα αληθινή αλλά "σλαβοβουλγαρική" - διότι μεταξύ άλλων δεν έχουμε κανένα λόγο να χαρίζουμε ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους της πΓΔΜ [συν την όποια διασπορά] στον βουλγαρικό εθνικισμό. Ωστόσο, το ότι το ζήτημα των Ελλήνων πολιτών που ομιλούν αυτή τη γλώσσα έμεινε έξω από τη συζήτηση δεν σημαίνει ότι δεν θα το βρούμε μπροστά μας (και ίσως όχι με τους καλύτερους δυνατούς όρους, αν γλωσσικά "χαρίζουμε" τη Μακεδονία αλλού) με κάποια αφορμή στο μέλλον. Ειδικά αν αυτό το μέλλον είναι η -καταρχήν ευκταία- είσοδος της "Βόρειας Μακεδονίας" στην Ευρωπαϊκή Ένωση.