Ωραίο της γιαγιάς!

Δεν είμαι βιβλιοκριτικός ούτε θεωρούμαι λογοτέχνης, ωστόσο θα γράψω λίγα λόγια για την εντύπωση που μου έκανε το μυθιστόρημα Ξιφίρ Φαλέρ της Α. Κακούρη, που διάβασα πρόσφατα. Η συγγραφέας στη συμπαθή φωτό του "βιογραφικού" της μου θυμίζει κάτι μεταξύ Μις Μαρπλ και της Γιαγιάς του Τουίτυ. Έχει τα διπλάσιά μου χρόνια και είναι φυσικό η γλώσσα που χρησιμοποιεί να περιέχει όλες τις αντιφάσεις της καθομιλουμένης όπως αυτή εξελίχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες - δεν είναι δηλαδή συνεπής (σε γλωσσικούς τύπους π.χ.) - το λεξιλόγιό της πάντως είναι πλούσιο (ή το δικό μου πολύ φτωχό, π.χ. σβίγκος δεν ήξερα τι είναι).

Το μυθιστόρημα το βρήκα επίσης λιγάκι ανορθόδοξο, κυρίως διότι κλείνοντας μου άφησε το ερώτημα, "και τελικά, τι έγινε;" Μου έμεινε όμως η γεύση και το άρωμα της εποχής που περιγράφει, καταμεσής στον Μεγάλο Πόλεμο '14-'18, και ίσως η επιτυχία του να είναι ακριβώς αυτή η περιγραφή της ατμόσφαιρας - τόσο ζωντανή που αντισταθμίζει τη θολότητα, την ασάφεια δηλαδή με την οποία παρουσιάζονται αρκετοί ήρωες: για παράδειγμα, οι εκκεντρικές Ρεμύ και Κατέ μοιάζουν τόσο μεταξύ τους όσο και οι διάφοροι συμμαχικοί και μη ακόλουθοι που παρελαύνουν στις σχεδόν 500 σελίδες.

Πιο πολύ απ' όλα όμως ξεχωρίζω το Ξιφίρ Φαλέρ διότι με τον τρόπο του είναι μια (μοναχική) φωνή που αντιτίθεται στη βενιζελοπλαστηρική θεώρηση των πραγμάτων, και ειδικά της ιστορίας μας μεταξύ '14 και '22. Πηγαίνοντας ένα βήμα πέρα από τις απλοποιήσεις που ενέπνευσε η εποχή και ο Διχασμός, τόσο το κυρίως μυθιστόρημα όσο και το σύντομο ιστορικό σημείωμα στο τέλος του, ναι μεν αποφεύγουν να αποτελέσουν απολογία του αντιβενιζελισμού ή αποκαθήλωση (όπως εύστοχα διάβασα κάπου, σε πραγματική κριτική) του κρητικού εθνάρχη, πλην όμως δίνουν έμφαση σε στοιχεία της ιστορίας που δεν έχουν αρκετά προβληθεί, όπως π.χ. το παζάρεμα της Καβάλας σε αντάλλαγμα για πιθανά μικρασιατικά μας κέρδη, ή το μπάτε σκύλοι αλέστε που εκτυλισσόταν από πλευράς δυνάμεων Αντάντ στην Ελλάδα, και όχι μόνο στην ελεγχόμενη ζώνη νοτίως της γραμμής Αχρίδας-Στρυμονικού, όπου έκανε παιχνίδι ο αυταρχικός στρατηγός Σαράιγ.

Η συγγραφέας βέβαια αναπαράγει (και αν κατάλαβα καλά υιοθετεί) παρανοϊκές (με το συμπάθιο) ερμηνείες των γεγονότων, όπως ότι η Αντάντ άλλη έγνοια δεν είχε από το πώς θα αποσπάσει τη φρεσκοκατακτημένη Μακεδονία και θα τη δώσει στους βούλγαρους - απόψεις που, όπως και κάποιες της αντίθετης πλευράς, ρίζωσαν σε σημαντικά κομμάτια του πληθυσμού (ρωτήστε και τον Σαμαρέητορ). Οφείλω όμως να της βγάλω το καπέλο γι' αυτό που γράφει στην τελευταία παράγραφο του ιστορικού σημειώματος: ότι (ελεύθερη ερμηνεία) αν θέλουμε, υπάρχει τρόπος να καταλάβουμε το γιατί ο έλλην Cavour Βενιζέλος των 2 ηπείρων και 5 θαλασσών έχασε τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920: διότι, απλά (ή μάλλον όχι τόσο απλά) μερικές φορές ο κόσμος "σκέφτεται και λιγάκι" με αποτέλεσμα να φέρεται αντικαθεστωτικά, όπως θα έλεγαν και κάποιοι πασόκοι ενός άλλου Νοεμβρίου, αυτού του 1989.