Ο πληθυντικός ευγενείας λέγεται ότι είναι ξενόφερτος, είναι όμως μέρος των "σωστών" ελληνικών εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Για την ακρίβεια νομίζω ότι είναι μέρος της σύμβασης στοιχειώδους κοινωνικής συνύπαρξης. Εγώ (προσπαθώ να) τον χρησιμοποιώ προς κάθε ενήλικα που δεν γνωρίζω και δεν μου έχει δώσει το θάρρος να του μιλάω στον ενικό. Δεν το βλέπουν όλοι έτσι. Με ενοχλούν όσοι - συχνότατα ξένοι αλλά όχι μόνο - δείχνουν να μη γνωρίζουν τη διαφορά.
Έχω βάλει αρκετές φορές αγγελίες σε εφημερίδα. Ο κανόνας είναι να μου απαντούν ανατολικοευρωπαίοι με οικειότητα μπάρμπα ή αφεντικού. Μέρος της είναι η χρήση του ενικού. Όποτε το μπορώ, γίνομαι εκλεκτικός και απορρίπτω ενδιαφερόμενους μόνο και μόνο από τον τρόπο που μου μιλάνε. Το να προσπαθήσεις να τους διορθώσεις, δεν παίζει - η τελευταία μου απόπειρα ήταν με μια ρωσίδα γιαγιά που άκουσε πληθυντικό και κατάλαβε πλυστικό.
Δεν θα τολμούσα να μιλήσω (στα γαλλικά, γερμανικά ή τούρκικα) στον ενικό ή (στα αγγλικά) σε first name terms σε κάποιον άγνωστο. Έτσι αυτονόητο θα έβρισκα το σεις και το σας, ακόμα και για εμάς τους μάγκες τους πειραιώτες, πολλώ δε μάλλον για φιλοξενούμενο στον τόπο μας, που ξέρει τα ελληνικά ροδάνι, κατά τα άλλα, και λέει δρυς και ζυγοστάθμιση. Δεν τίθεται δηλαδή θέμα κακής γνώσης της γλώσσας.
Το φταίξιμο όμως δεν είναι στον κάθε ξένο, που απλώς αναπαράγει αυτά που βλέπει γύρω του. Νομίζω ότι η απαξίωση των καλών τρόπων έχει καταλήξει να χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τις κοινωνικές μας επαφές. Μπορεί να πρόκειται για εντροπία, δηλ. την τάση του υλικού κόσμου αλλά και των πνευματικών εκφράσεων να διολισθαίνουν σε κατάσταση μικρότερης πολυπλοκότητας. Μπορεί πάλι να σπρώχτηκε πολιτικά, μαζί με διάφορες άλλες εξελίξεις εκδημοκρατισμού ανακατεμένου με ισοπέδωση.
Σε καμιά περίπτωση δεν θα ισχυριστώ ότι οι τύποι πρέπει να υπερισχύουν της ουσίας. Μια αγαπητή κυρία της γειτονιάς μου, στα παιδικά μου χρόνια, ναι μεν ζητούσε από τα παιδιά της (σπάνιο αυτό ακόμη και τότε) να της μιλούν στον πληθυντικό, δεν είχε όμως ψευδαισθήσεις. Κάποτε, έλεγε με το αστείρευτο χιούμορ της, θα μου πουν κι αυτά: "Δεν πάτε στο διάολο, μαμά;" Κι όμως, οι καλοί τρόποι - και κυρίως ο καλλωπισμός της ψυχής, που συμβολίζουν - έχουν την αξία τους και εύχομαι να μην τους στείλουμε μια για πάντα στο διάολο στο όνομα της αμεσότητας και της απλοποίησης.
Έχω βάλει αρκετές φορές αγγελίες σε εφημερίδα. Ο κανόνας είναι να μου απαντούν ανατολικοευρωπαίοι με οικειότητα μπάρμπα ή αφεντικού. Μέρος της είναι η χρήση του ενικού. Όποτε το μπορώ, γίνομαι εκλεκτικός και απορρίπτω ενδιαφερόμενους μόνο και μόνο από τον τρόπο που μου μιλάνε. Το να προσπαθήσεις να τους διορθώσεις, δεν παίζει - η τελευταία μου απόπειρα ήταν με μια ρωσίδα γιαγιά που άκουσε πληθυντικό και κατάλαβε πλυστικό.
Δεν θα τολμούσα να μιλήσω (στα γαλλικά, γερμανικά ή τούρκικα) στον ενικό ή (στα αγγλικά) σε first name terms σε κάποιον άγνωστο. Έτσι αυτονόητο θα έβρισκα το σεις και το σας, ακόμα και για εμάς τους μάγκες τους πειραιώτες, πολλώ δε μάλλον για φιλοξενούμενο στον τόπο μας, που ξέρει τα ελληνικά ροδάνι, κατά τα άλλα, και λέει δρυς και ζυγοστάθμιση. Δεν τίθεται δηλαδή θέμα κακής γνώσης της γλώσσας.
Το φταίξιμο όμως δεν είναι στον κάθε ξένο, που απλώς αναπαράγει αυτά που βλέπει γύρω του. Νομίζω ότι η απαξίωση των καλών τρόπων έχει καταλήξει να χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τις κοινωνικές μας επαφές. Μπορεί να πρόκειται για εντροπία, δηλ. την τάση του υλικού κόσμου αλλά και των πνευματικών εκφράσεων να διολισθαίνουν σε κατάσταση μικρότερης πολυπλοκότητας. Μπορεί πάλι να σπρώχτηκε πολιτικά, μαζί με διάφορες άλλες εξελίξεις εκδημοκρατισμού ανακατεμένου με ισοπέδωση.
Σε καμιά περίπτωση δεν θα ισχυριστώ ότι οι τύποι πρέπει να υπερισχύουν της ουσίας. Μια αγαπητή κυρία της γειτονιάς μου, στα παιδικά μου χρόνια, ναι μεν ζητούσε από τα παιδιά της (σπάνιο αυτό ακόμη και τότε) να της μιλούν στον πληθυντικό, δεν είχε όμως ψευδαισθήσεις. Κάποτε, έλεγε με το αστείρευτο χιούμορ της, θα μου πουν κι αυτά: "Δεν πάτε στο διάολο, μαμά;" Κι όμως, οι καλοί τρόποι - και κυρίως ο καλλωπισμός της ψυχής, που συμβολίζουν - έχουν την αξία τους και εύχομαι να μην τους στείλουμε μια για πάντα στο διάολο στο όνομα της αμεσότητας και της απλοποίησης.
