Άργησα να καταλάβω, αλλά με βοήθησε μια δημοσκόπηση. Σύμφωνα με αυτήν, ένας στους τρεις έλληνες (33%) θεωρούν την κυβέρνηση Πασόκ 1981-'85 ως την καλύτερη απ' όλες τις μεταπολιτευτικές. Καμία άλλη κυβέρνηση της πρόσφατης ιστορίας μας δεν συγκεντρώνει τέτοια ποσοστά αποδοχής.
Τι κατάλαβα λοιπόν; Κατάλαβα ποια ήταν η περίφημη ελπίδα που έβλεπαν - στην πλειοψηφία τους - όσοι στήριξαν Πασόκ και Γιώργο Παπανδρέου στις κάλτσες (κάλπες, κατά το σαρδάμ του ΓΑΠ) πριν από δύο χρόνια. Ήταν ότι, μαγικά, θα ξαναζούσαμε την πρώτη πασοκική τετραετία: με φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις και με διοχέτευση χρήματος στην αγορά, ώστε κεϋνσιανά (δεν το λέγαν ακριβώς έτσι αλλά αυτό εννοούσαν) να ξαναπετύχουμε ανάπτυξη μέσω της κατανάλωσης. Ήταν η ώρα ενός Παπανδρέου και όλων όσων άξιζε να τον συνοδεύουν, με ηχητική υπόκρουση τα άπαντα του Λοΐζου και τον Ήλιο που έγκαιρα συμπεριέλαβε το Βήμα στις κυριακάτικες εκδόσεις του.
Ελάχιστη σημασία φαίνεται να είχαν, για αυτόν τον κόσμο,
- τα δυσμενή οικονομικά δεδομένα (γνωστά από το φθινόπωρο 2009 και νωρίτερα),
- η αδυναμία του Παπανδρέου, του κομματικού μηχανισμού (βλ. "πρόγραμμα") και των υποψηφίων του να δώσουν πειστικές απαντήσεις για την οικονομία στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου,
- η πεποίθηση πολλών (τεχνοκρατών και όχι μόνο) ότι ένα large και χαλαρό δημόσιο, ανδρεοπαπανδρεϊκού τύπου, δεν είναι βιώσιμο, διότι (ανεξάρτητα από ευρωπαϊκές δεσμεύσεις και καπιταλισμό "αγορών") απλά δεν μπορούμε εσαεί να δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε
Η νίκη του Πασόκ του 2009 είχε ως ραχοκοκαλιά τους νοσταλγούς του Ανδρέα και ως γαρνιτούρα τους πολύ λιγότερους που πίστευαν στην εκσυγχρονιστική διάσταση καθώς και αυτούς που έβλεπαν την πρακτική πλευρά (καλύτερη η διακυβέρνηση από ένα πολυσυλλεκτικό Πασόκ, που θα φιλτράρει τα σωματεία, παρά από μια αποδεδειγμένα παραλυμένη κεντροδεξιά).
Είναι προφανές ότι ο ΓΑΠ έχασε την ευκαιρία να κρατήσει τις "πισινές" που χρειαζόταν, προετοιμάζοντας το ακροατήριό του - ένα κοινό που πίστευε σ' αυτόν, και που πολιτικά δεν είχε αλλού να πάει - για τα σοβαρά μέτρα λιτότητας που θα έρχονταν. Δεν πιστεύω με τίποτα ότι εξεπλάγησαν ο Παπανδρέου και ο Παπακωνσταντίνου - ήξεραν πολύ καλά, αλλά προτίμησαν να εξαπατήσουν προεκλογικά και να παίξουν καθυστερήσεις μετεκλογικά, επιβεβαιώνοντας την παλιότερη παρωδία ότι το Κίνημα Λαού είναι, στην πραγματικότητα, κίνημα λάου-λάου.
Στο σημερινό διαφαινόμενο αδιέξοδο, εξακολουθώ να πιστεύω ότι υπάρχει λύση, έστω και τώρα, τουλάχιστον όσον αφορά την κοινοβουλευτική επιβίωση της κυβέρνησης: να ανοίξει το παιχνίδι με αμφίπλευρη συμμαχία με Ντόρα-Κουβέλη. Το πιο δύσκολο θα είναι να κινηθεί ο κρατικός μηχανισμός, που είναι μπλοκαρισμένος από το Φεβρουάριο, όταν ο ΓΑΠ με τον Πεταλωτή ανακοίνωσαν νυχτιάτικα ότι δεν ξεπουλιέται η χώρα. Να κινηθούν δηλαδή αφενός όσοι είχαν μάθει να μην κινούνται, αφετέρου όσοι διαπιστώνουν ότι διαρκώς και απροειδοποίητα μειώνονται τα εισοδήματά τους.
Ας καταπιούμε και αυτή τη δόση του δηλητηρίου και ας πούμε αντίο στο πολιτικό μας σύστημα αργότερα, σε ένα ή σε δύο χρόνια, ελπίζοντας ότι στο μεταξύ θα ξεκαθαριστεί ποιοι εκφράζουν καλύτερα
- τον "ένα στους τρεις" που νοσταλγεί τον Ανδρέα, και
- τους "δύο στους τρεις", δηλαδή την ετερόκλητη πλειοψηφία, που δεν τον νοσταλγεί.
Οι τελευταίοι περιλαμβάνουν σίγουρα δεξιούς και όσους, καιροσκοπικά, ακολουθούν το εκκρεμές στις βόλτες του και θα δώσουν (όπως φαίνεται) την επόμενη πλειοψηφία στο Σαμαρά. Περιλαμβάνουν επίσης και αριστερούς του Κουκουέ ή του Σύριζα που, τους περισσότερους, αποκλείεται να τους αγγίζει καμία δεξιά ή πασοκική κυβέρνηση, ούτε καν η σοσιαλιστική του '81-'85 που σε κρίσιμες στιγμές (βλ. Σαρτζετάκης) στηρίχθηκε μέχρι και από τον Περισσό. Νομίζω, τέλος, ότι περιλαμβάνουν και αυτούς που βλέπουν το μνημόνιο ως αναγκαίο κακό και την αναδιάρθρωση και περικοπή του δημόσιου τομέα ως μονόδρομο.
Οι απόλυτες ηγεμονίες ίσως να τελείωσαν, ίσως ποτέ να μην υπήρχαν, σίγουρα σήμερα δεν διαφαίνονται. Η επόμενη ελληνική κυβέρνηση δείχνει δεδομένη, αλλά η μεθεπόμενη - αν προλάβει ο ΓΑΠ, πριν πέσει, να θεσπίσει ένα αναλογικό σύστημα - θα μπορούσε να είναι ένας ρεαλιστικός συγκερασμός κάποιων (δεν έχει και τόση σημασία ποιων) από τα παραπάνω ρεύματα, που έστω με συμβιβασμούς, έστω με τους δεδομένους περιορισμούς (τους προϋπάρχοντες ευρωπαϊκούς και φυσικά την πραγματικότητα της χρεωκοπίας, όπως κι αν τη βαφτίσουμε), θα αντλεί νομιμοποίηση από το εκλογικό σώμα, κάτι που σήμερα λείπει. Ένα εκλογικό σώμα που ελπίζω να μετατρέψει, έμπρακτα, την "αγανάκτηση" σε απαιτητικότητα.
Τι κατάλαβα λοιπόν; Κατάλαβα ποια ήταν η περίφημη ελπίδα που έβλεπαν - στην πλειοψηφία τους - όσοι στήριξαν Πασόκ και Γιώργο Παπανδρέου στις κάλτσες (κάλπες, κατά το σαρδάμ του ΓΑΠ) πριν από δύο χρόνια. Ήταν ότι, μαγικά, θα ξαναζούσαμε την πρώτη πασοκική τετραετία: με φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις και με διοχέτευση χρήματος στην αγορά, ώστε κεϋνσιανά (δεν το λέγαν ακριβώς έτσι αλλά αυτό εννοούσαν) να ξαναπετύχουμε ανάπτυξη μέσω της κατανάλωσης. Ήταν η ώρα ενός Παπανδρέου και όλων όσων άξιζε να τον συνοδεύουν, με ηχητική υπόκρουση τα άπαντα του Λοΐζου και τον Ήλιο που έγκαιρα συμπεριέλαβε το Βήμα στις κυριακάτικες εκδόσεις του.
Ελάχιστη σημασία φαίνεται να είχαν, για αυτόν τον κόσμο,
- τα δυσμενή οικονομικά δεδομένα (γνωστά από το φθινόπωρο 2009 και νωρίτερα),
- η αδυναμία του Παπανδρέου, του κομματικού μηχανισμού (βλ. "πρόγραμμα") και των υποψηφίων του να δώσουν πειστικές απαντήσεις για την οικονομία στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου,
- η πεποίθηση πολλών (τεχνοκρατών και όχι μόνο) ότι ένα large και χαλαρό δημόσιο, ανδρεοπαπανδρεϊκού τύπου, δεν είναι βιώσιμο, διότι (ανεξάρτητα από ευρωπαϊκές δεσμεύσεις και καπιταλισμό "αγορών") απλά δεν μπορούμε εσαεί να δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε
Η νίκη του Πασόκ του 2009 είχε ως ραχοκοκαλιά τους νοσταλγούς του Ανδρέα και ως γαρνιτούρα τους πολύ λιγότερους που πίστευαν στην εκσυγχρονιστική διάσταση καθώς και αυτούς που έβλεπαν την πρακτική πλευρά (καλύτερη η διακυβέρνηση από ένα πολυσυλλεκτικό Πασόκ, που θα φιλτράρει τα σωματεία, παρά από μια αποδεδειγμένα παραλυμένη κεντροδεξιά).
Είναι προφανές ότι ο ΓΑΠ έχασε την ευκαιρία να κρατήσει τις "πισινές" που χρειαζόταν, προετοιμάζοντας το ακροατήριό του - ένα κοινό που πίστευε σ' αυτόν, και που πολιτικά δεν είχε αλλού να πάει - για τα σοβαρά μέτρα λιτότητας που θα έρχονταν. Δεν πιστεύω με τίποτα ότι εξεπλάγησαν ο Παπανδρέου και ο Παπακωνσταντίνου - ήξεραν πολύ καλά, αλλά προτίμησαν να εξαπατήσουν προεκλογικά και να παίξουν καθυστερήσεις μετεκλογικά, επιβεβαιώνοντας την παλιότερη παρωδία ότι το Κίνημα Λαού είναι, στην πραγματικότητα, κίνημα λάου-λάου.
Στο σημερινό διαφαινόμενο αδιέξοδο, εξακολουθώ να πιστεύω ότι υπάρχει λύση, έστω και τώρα, τουλάχιστον όσον αφορά την κοινοβουλευτική επιβίωση της κυβέρνησης: να ανοίξει το παιχνίδι με αμφίπλευρη συμμαχία με Ντόρα-Κουβέλη. Το πιο δύσκολο θα είναι να κινηθεί ο κρατικός μηχανισμός, που είναι μπλοκαρισμένος από το Φεβρουάριο, όταν ο ΓΑΠ με τον Πεταλωτή ανακοίνωσαν νυχτιάτικα ότι δεν ξεπουλιέται η χώρα. Να κινηθούν δηλαδή αφενός όσοι είχαν μάθει να μην κινούνται, αφετέρου όσοι διαπιστώνουν ότι διαρκώς και απροειδοποίητα μειώνονται τα εισοδήματά τους.
Ας καταπιούμε και αυτή τη δόση του δηλητηρίου και ας πούμε αντίο στο πολιτικό μας σύστημα αργότερα, σε ένα ή σε δύο χρόνια, ελπίζοντας ότι στο μεταξύ θα ξεκαθαριστεί ποιοι εκφράζουν καλύτερα
- τον "ένα στους τρεις" που νοσταλγεί τον Ανδρέα, και
- τους "δύο στους τρεις", δηλαδή την ετερόκλητη πλειοψηφία, που δεν τον νοσταλγεί.
Οι τελευταίοι περιλαμβάνουν σίγουρα δεξιούς και όσους, καιροσκοπικά, ακολουθούν το εκκρεμές στις βόλτες του και θα δώσουν (όπως φαίνεται) την επόμενη πλειοψηφία στο Σαμαρά. Περιλαμβάνουν επίσης και αριστερούς του Κουκουέ ή του Σύριζα που, τους περισσότερους, αποκλείεται να τους αγγίζει καμία δεξιά ή πασοκική κυβέρνηση, ούτε καν η σοσιαλιστική του '81-'85 που σε κρίσιμες στιγμές (βλ. Σαρτζετάκης) στηρίχθηκε μέχρι και από τον Περισσό. Νομίζω, τέλος, ότι περιλαμβάνουν και αυτούς που βλέπουν το μνημόνιο ως αναγκαίο κακό και την αναδιάρθρωση και περικοπή του δημόσιου τομέα ως μονόδρομο.
Οι απόλυτες ηγεμονίες ίσως να τελείωσαν, ίσως ποτέ να μην υπήρχαν, σίγουρα σήμερα δεν διαφαίνονται. Η επόμενη ελληνική κυβέρνηση δείχνει δεδομένη, αλλά η μεθεπόμενη - αν προλάβει ο ΓΑΠ, πριν πέσει, να θεσπίσει ένα αναλογικό σύστημα - θα μπορούσε να είναι ένας ρεαλιστικός συγκερασμός κάποιων (δεν έχει και τόση σημασία ποιων) από τα παραπάνω ρεύματα, που έστω με συμβιβασμούς, έστω με τους δεδομένους περιορισμούς (τους προϋπάρχοντες ευρωπαϊκούς και φυσικά την πραγματικότητα της χρεωκοπίας, όπως κι αν τη βαφτίσουμε), θα αντλεί νομιμοποίηση από το εκλογικό σώμα, κάτι που σήμερα λείπει. Ένα εκλογικό σώμα που ελπίζω να μετατρέψει, έμπρακτα, την "αγανάκτηση" σε απαιτητικότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου