Οι γαλλικές προεδρικές εκλογές σε μια άλλη εποχή θα ήταν αναμέτρηση καθαρά εθνικής σημασίας: η κεντροαριστερά μετά από 17 χρόνια σφαλιάρας (αποκορύφωμα η ντροπή του 2002 - πατήρ Λεπέν στο β' γύρο) θέλει να πάρει τη ρεβάνς. Φέτος η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία σύσσωμη επενδύει στη νίκη του Ολάντ, για να γίνει η Γαλλία η πρώτη από τις μεγάλες χώρες που θα εκλέξει σοσιαλιστή μετά από καιρό. Ταυτόχρονα, δίνεται αφορμή για ευρύτερη αντιπαράθεση γύρω από την ευρωπαϊκή προσπάθεια υπέρβασης της κρίσης, που μέχρι τώρα συνεπάγεται μέτρα λιτότητας στις περισσότερες χώρες και πολιτική αστάθεια (φρέσκα παραδείγματα: Ολλανδία, Ρουμανία, Τσεχία - μέσα στην ίδια εβδομάδα!). Η διαμάχη αναπόφευκτα χρωματίζεται: ο εύκολος στόχος είναι η μονεταριστική δεξιά και τα περισσότερα πυρά κατευθύνονται (εκτός από το "κεφάλαιο" γενικώς) στην ισχυρότερη χώρα της ΕΕ.
Είναι αδύνατο να προβλεφθούν οι εξελίξεις. Ο Ολάντ είναι φαβορί - αν νικήσει, το στοίχημα της Ευρώπης είναι να βρει σύντομα νέο σημείο πολιτικής ισορροπίας, που ευχής έργο θα είναι να μεταφράζεται σε ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και πρόοδο - και όχι απλά φόρους. Η ανθρωπιά της γηραιάς ηπείρου έχει υψηλό κόστος. Και οι δύο βασικοί πολιτικοί πόλοι θέλουν να τη διατηρήσουν (η Μέρκελ απέχει πολύ από την ακραιφνή καπιταλίστρια, που αρκετοί εδώ νομίζουν ότι είναι), η διαφωνία τους είναι στο πώς. Μένει να αποδειχτεί αν ο δρόμος των σοσιαλιστών θα είναι όχι μόνο ελκυστικός αλλά και βιώσιμος.
Τα καθ' ημάς
Η Ελλάδα ψηφίζει για τη νέα βουλή και κυβέρνησή της τη μέρα του δεύτερου γαλλικού γύρου (6 Μάη). Οι ομοιότητες σταματούν εκεί. Αντίπαλοι δεν είναι η (κεντρο)δεξιά και η (κεντρο)αριστερά. Η ελεγχόμενη πτώχευση που ζούμε έχει περιορίσει σημαντικά τις επιλογές εγχώριας πολιτικής πορείας, που ούτως ή άλλως έχουν μικρό ειδικό βάρος στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Οι συμπολίτες μας δεν θα διαλέξουν ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερή διέξοδο. Από μια άποψη, η επιλογή μοιάζει εύκολη και προφανής. Το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο δεν ορίζεται καθαρά. Ετερόκλητες πολιτικές δυνάμεις δηλώνουν αντιμνημονιακές με κύριο περιεχόμενο των θέσεών τους, τη διαμαρτυρία. Ακόμη κι αν συσπειρώνονταν αποτελεσματικότερα (π.χ. ΚΚΕ με Σύριζα, Ανεξάρτητοι Έλληνες με ΛΑΟΣ) θα αδυνατούσαν να συγκροτήσουν ενιαίο μέτωπο. Έστω και ισχυρότεροι ως πόλοι, θα παρέμεναν στα αντίθετα άκρα.
Η διαφοροποίηση της "αριστεράς" από τη "δεξιά", εδώ, δεν χαρακτηρίζεται κυρίως από την οικονομική κοσμοθεωρία. Στο δημόσιο λόγο της Ελλάδας επικρατεί ο κρατισμός. Οι ρίζες είναι σίγουρα βαθύτερες, εν μέρει ευρωπαϊκές, σημαντικό ρόλο όμως παίζει η μετά το '75 πορεία της Ελλάδας με τις εθνικοποιήσεις (αργότερα "κοινωνικοποιήσεις"), την αντιεπιχειρηματική ρητορεία, παιδεία και πρακτική και φυσικά τη διόγκωση του δημόσιου τομέα. Εμείς οι 40-κάτι δεν θυμόμαστε κάτι διαφορετικό, ούτε βέβαια οι νεώτεροί μας. Οι απόπειρες αντιστροφής ήταν λίγες, η ημιτελής (και χοντροκομμένη) του Μητσοτάκη και η τωρινή που παρουσιάζεται ως επιβαλλόμενη από τις αγορές και τους ξένους.
Όταν σχεδόν όλοι είναι κρατιστές, αυτό που θα τους διαφοροποιήσει πολιτικά είναι το δίπολο αυταρχισμού-ελευθεριότητας. Απόντος του σταλινισμού, το δίπολο αυτό έχει υποκαταστήσει τη διάκριση δεξιάς-αριστεράς με οικονομικούς όρους. Η δεξιά σημαίνει, σήμερα, κυρίως τον πατριωτισμό και το φρενάρισμα της μετανάστευσης. Στην Ελλάδα που απομακρύνεται από τις μνήμες των δικτατοριών, η πάλαι ποτέ δημοκρατική προοδευτική πλειοψηφία (που ακόμη και την εποχή του υπόδικου Ανδρέα και της πτώσης του Τείχους ξεπερνούσε το 50%) είναι συρρικνωμένη, ενώ αντίθετα για πρώτη φορά εμφανίζεται πανσπερμία δεξιών κομμάτων διαφόρων αποχρώσεων. Ακόμη κι αν ο Τσίπρας με τον Καμμένο έκαναν αντιμνημονιακό μέτωπο, είναι αβέβαιο πόσο θα άντεχε μια μεταξύ τους ανακωχή στο μεταναστευτικό. Και το γεγονός ότι 9 μέρες πριν τις εκλογές οι στοιχηματζήδες θεωρούν ιδιαίτερα πιθανή την ταυτόχρονη είσοδο Χρυσής Αυγής και ΛΑΟΣ στη βουλή μάς δείχνει ότι ο λεπενισμός δεν μπορεί να αφήσει απρόσβλητη ούτε τη δημοκρατική Ελλάδα.
Tradition says...
Το μεγάλο ερωτηματικό των εκλογών είναι, σε ποιο βαθμό οι βασικές παραταξιακές ταυτότητες (όπως εκφράζονταν με Πασόκ και ΝΔ) θα παραμείνουν ισχυρές, παρά την πρόσφατη έλλειψη υλικών αντικρυσμάτων (διορισμών κ.λπ.), τις σχεδόν ταυτόσημες οικονομικές θέσεις (όπως ειπώθηκε) και τη γενική κατάσταση και απαξίωση (που οδηγούν πολλούς στα πιο ξεκάθαρα άκρα). Αν συσσωματώνονταν (κάτι που εμφανώς αποφεύγουν), οι εναλλακτικές πολιτικές δυνάμεις ίσως θα είχαν μια ελπίδα να φέρουν ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό, πιο αντιπροσωπευτικό όσον αφορά τις διάφορες υπαρκτές (αλλά καταπιεσμένες) τάσεις. Η ελπίδα αυτή - που θα αποτελούσε ουσιαστική προϋπόθεση ανατροπής του πολιτικού ολιγοπωλίου που έχουμε ζήσει επί δεκαετίες - δεν έχει χαθεί αλλά σίγουρα απομακρύνεται. Στην κάλπη για πολλούς θα βαρύνει η παράδοση. Πολλοί, αρκετοί για να δώσουν κοινοβουλευτική αλλά και λαϊκή πλειοψηφία στο δικομματισμό (Θεέ μου, κάνε να έχω λάθος!), πρώτα "είναι" και μετά "ψηφίζουν".
Πιστεύω ότι η επιλογή αυτή δεν σχετίζεται πάντα με άμεσο συμφέρον, κι ας συζητήθηκε αυτή η διάσταση πρόσφατα, με τις μούντζες, τις κρεμάλες και την αγανάκτηση. Δυστυχώς, το ρητό "δεν αλλάζω άντρα/γυναίκα, ομάδα και κόμμα" δεν έχει πεθάνει. Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να χωρίζουν τα ζευγάρια και ούτε σκοπεύω να αρνηθώ τον Ολυμπιακό, η ψήφος όμως είναι μια περιοδική επιλογή που ναι μεν πρέπει να εδράζεται σε αρχές (κι αυτές δεν είναι να τις αλλάζεις σαν τα πουκάμισα) - πλην όμως αδυνατώ* να καταλάβω γιατί πρέπει να είναι άκαμπτη, ειδκά τώρα που όλο και περισσότεροι έχουν αντιληφθεί πόσο κακό μας έκανε που παραγνωριστήκαμε με τη ΝΔ, το Πασόκ και τους μηχανισμούς τους.
*Βοηθήστε με. Το εννοώ.
Είναι αδύνατο να προβλεφθούν οι εξελίξεις. Ο Ολάντ είναι φαβορί - αν νικήσει, το στοίχημα της Ευρώπης είναι να βρει σύντομα νέο σημείο πολιτικής ισορροπίας, που ευχής έργο θα είναι να μεταφράζεται σε ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα και πρόοδο - και όχι απλά φόρους. Η ανθρωπιά της γηραιάς ηπείρου έχει υψηλό κόστος. Και οι δύο βασικοί πολιτικοί πόλοι θέλουν να τη διατηρήσουν (η Μέρκελ απέχει πολύ από την ακραιφνή καπιταλίστρια, που αρκετοί εδώ νομίζουν ότι είναι), η διαφωνία τους είναι στο πώς. Μένει να αποδειχτεί αν ο δρόμος των σοσιαλιστών θα είναι όχι μόνο ελκυστικός αλλά και βιώσιμος.
Τα καθ' ημάς
Η Ελλάδα ψηφίζει για τη νέα βουλή και κυβέρνησή της τη μέρα του δεύτερου γαλλικού γύρου (6 Μάη). Οι ομοιότητες σταματούν εκεί. Αντίπαλοι δεν είναι η (κεντρο)δεξιά και η (κεντρο)αριστερά. Η ελεγχόμενη πτώχευση που ζούμε έχει περιορίσει σημαντικά τις επιλογές εγχώριας πολιτικής πορείας, που ούτως ή άλλως έχουν μικρό ειδικό βάρος στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Οι συμπολίτες μας δεν θα διαλέξουν ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερή διέξοδο. Από μια άποψη, η επιλογή μοιάζει εύκολη και προφανής. Το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο δεν ορίζεται καθαρά. Ετερόκλητες πολιτικές δυνάμεις δηλώνουν αντιμνημονιακές με κύριο περιεχόμενο των θέσεών τους, τη διαμαρτυρία. Ακόμη κι αν συσπειρώνονταν αποτελεσματικότερα (π.χ. ΚΚΕ με Σύριζα, Ανεξάρτητοι Έλληνες με ΛΑΟΣ) θα αδυνατούσαν να συγκροτήσουν ενιαίο μέτωπο. Έστω και ισχυρότεροι ως πόλοι, θα παρέμεναν στα αντίθετα άκρα.
Η διαφοροποίηση της "αριστεράς" από τη "δεξιά", εδώ, δεν χαρακτηρίζεται κυρίως από την οικονομική κοσμοθεωρία. Στο δημόσιο λόγο της Ελλάδας επικρατεί ο κρατισμός. Οι ρίζες είναι σίγουρα βαθύτερες, εν μέρει ευρωπαϊκές, σημαντικό ρόλο όμως παίζει η μετά το '75 πορεία της Ελλάδας με τις εθνικοποιήσεις (αργότερα "κοινωνικοποιήσεις"), την αντιεπιχειρηματική ρητορεία, παιδεία και πρακτική και φυσικά τη διόγκωση του δημόσιου τομέα. Εμείς οι 40-κάτι δεν θυμόμαστε κάτι διαφορετικό, ούτε βέβαια οι νεώτεροί μας. Οι απόπειρες αντιστροφής ήταν λίγες, η ημιτελής (και χοντροκομμένη) του Μητσοτάκη και η τωρινή που παρουσιάζεται ως επιβαλλόμενη από τις αγορές και τους ξένους.
Όταν σχεδόν όλοι είναι κρατιστές, αυτό που θα τους διαφοροποιήσει πολιτικά είναι το δίπολο αυταρχισμού-ελευθεριότητας. Απόντος του σταλινισμού, το δίπολο αυτό έχει υποκαταστήσει τη διάκριση δεξιάς-αριστεράς με οικονομικούς όρους. Η δεξιά σημαίνει, σήμερα, κυρίως τον πατριωτισμό και το φρενάρισμα της μετανάστευσης. Στην Ελλάδα που απομακρύνεται από τις μνήμες των δικτατοριών, η πάλαι ποτέ δημοκρατική προοδευτική πλειοψηφία (που ακόμη και την εποχή του υπόδικου Ανδρέα και της πτώσης του Τείχους ξεπερνούσε το 50%) είναι συρρικνωμένη, ενώ αντίθετα για πρώτη φορά εμφανίζεται πανσπερμία δεξιών κομμάτων διαφόρων αποχρώσεων. Ακόμη κι αν ο Τσίπρας με τον Καμμένο έκαναν αντιμνημονιακό μέτωπο, είναι αβέβαιο πόσο θα άντεχε μια μεταξύ τους ανακωχή στο μεταναστευτικό. Και το γεγονός ότι 9 μέρες πριν τις εκλογές οι στοιχηματζήδες θεωρούν ιδιαίτερα πιθανή την ταυτόχρονη είσοδο Χρυσής Αυγής και ΛΑΟΣ στη βουλή μάς δείχνει ότι ο λεπενισμός δεν μπορεί να αφήσει απρόσβλητη ούτε τη δημοκρατική Ελλάδα.
Tradition says...
Το μεγάλο ερωτηματικό των εκλογών είναι, σε ποιο βαθμό οι βασικές παραταξιακές ταυτότητες (όπως εκφράζονταν με Πασόκ και ΝΔ) θα παραμείνουν ισχυρές, παρά την πρόσφατη έλλειψη υλικών αντικρυσμάτων (διορισμών κ.λπ.), τις σχεδόν ταυτόσημες οικονομικές θέσεις (όπως ειπώθηκε) και τη γενική κατάσταση και απαξίωση (που οδηγούν πολλούς στα πιο ξεκάθαρα άκρα). Αν συσσωματώνονταν (κάτι που εμφανώς αποφεύγουν), οι εναλλακτικές πολιτικές δυνάμεις ίσως θα είχαν μια ελπίδα να φέρουν ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό, πιο αντιπροσωπευτικό όσον αφορά τις διάφορες υπαρκτές (αλλά καταπιεσμένες) τάσεις. Η ελπίδα αυτή - που θα αποτελούσε ουσιαστική προϋπόθεση ανατροπής του πολιτικού ολιγοπωλίου που έχουμε ζήσει επί δεκαετίες - δεν έχει χαθεί αλλά σίγουρα απομακρύνεται. Στην κάλπη για πολλούς θα βαρύνει η παράδοση. Πολλοί, αρκετοί για να δώσουν κοινοβουλευτική αλλά και λαϊκή πλειοψηφία στο δικομματισμό (Θεέ μου, κάνε να έχω λάθος!), πρώτα "είναι" και μετά "ψηφίζουν".
Πιστεύω ότι η επιλογή αυτή δεν σχετίζεται πάντα με άμεσο συμφέρον, κι ας συζητήθηκε αυτή η διάσταση πρόσφατα, με τις μούντζες, τις κρεμάλες και την αγανάκτηση. Δυστυχώς, το ρητό "δεν αλλάζω άντρα/γυναίκα, ομάδα και κόμμα" δεν έχει πεθάνει. Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να χωρίζουν τα ζευγάρια και ούτε σκοπεύω να αρνηθώ τον Ολυμπιακό, η ψήφος όμως είναι μια περιοδική επιλογή που ναι μεν πρέπει να εδράζεται σε αρχές (κι αυτές δεν είναι να τις αλλάζεις σαν τα πουκάμισα) - πλην όμως αδυνατώ* να καταλάβω γιατί πρέπει να είναι άκαμπτη, ειδκά τώρα που όλο και περισσότεροι έχουν αντιληφθεί πόσο κακό μας έκανε που παραγνωριστήκαμε με τη ΝΔ, το Πασόκ και τους μηχανισμούς τους.
*Βοηθήστε με. Το εννοώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου